Pandemi Döneminde Tiyatro ve İstanbul'daki Özel Tiyatroların Dijital Açılımlarına Genel Bir Bakış

Pandemide COVİD-19 salgınıyla başa çıkmanın gerekli bir koşulu olan karantina sürecinde mekânlar kapatıldı, organizasyonlar iptal edildi, topluluklarla gerçekleştirilen aktiviteler askıya alındı. Özellikle kültür sanat etkinlikleri, süreçten en olumsuz etkilenenler arasında yer aldı. Kısıtlamalar ve iptallerden dolayı gerçekleştirilemeyen tiyatro etkinlikleri de diğer birçok etkinlik gibi dijital ortamda düzenlendi. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de eski kayıtların erişime açılması, dijital ortam için yeni projeler üretilmesi, online gösterimler düzenlenmesi, interaktif uygulamalar denenmesi gibi oldukça geniş bir yelpazede çalışmalar yapıldı. Dünya çapında yayınlanan birçok rapor ve analiz çalışmaları dijital ortamın artan ivmesini ve bu ortamlarda yer almanın önemini ortaya koydu. Tiyatro sanatında hareketlilik sağlandı, görünürlük bir şekilde başarıldı ama kamu desteği ya da başka kurum ve kuruluşlardan destek almayan, gelirlerinin büyük çoğunluğu bilet satışlarına bağlı olan özel tiyatrolar, finansal sürdürülebilirliklerini sağlamak konusunda zorluklarla karşılaştı. İstanbul’daki özel tiyatrolar da dünyadaki durumla benzer bir durum yaşadı. Ek olarak kriz zamanı iki uçlu olarak belirdi: Yıpratıcı etkilere sahip olsa da yaratıcılığın sınırlarını zorlayan, normalde çekimser kalınabilecek yöntemlerin gerçekleştirilebilmesine dair itici bir güç yaratan, disiplinlerarası yapılanmaları güçlendiren tarafı ve yıkımları da beraberinde getirebileceği için tiyatro sanatının geleneksel bağlarını yenilemeye doğru açarken özünü yıpratmayacak yapıları dijital ortamda keşfetmesi ve yaratması gerekliliğini güçlendiren tarafı.

Anahtar Kelimeler:

Pandemide Tiyatro, Online Tiyatro, Tiyatroda Dijitalleşme, İnteraktif Tiyatro, Şimdi ve Burada

A General Overview of Theater and Digital Initiatives of Private Theatres in Istanbul During the Pandemic

Although lockdowns are necessary measures taken in response to COVID-19, venues were closed, organizations got canceled and social activities were suspended during the lockdown period. Art and cultural activities were negatively affected in particular. Due to the restrictions and cancellations, theater performances were held digitally like many other activities. A wide range of new practices was implemented in the world as well as in Turkey: such as granting access to old records, producing new projects for digital environments, presenting online performances, and testing interactive applications. Reports and analysis studies published worldwide indicated the growing momentum of digital environments and the significance of taking part in these newly emerged platforms. As a positive development, a growing activity in the art of theater was observed and visibility was somewhat achieved. However, private theatres, whose revenue mostly consists of ticket sales and which don't receive any support from the public or the other organizations and institutions, faced challenges in their financial sustainability. Private theatres in Istanbul experienced a similar situation with the other ones across the globe. In addition, a doubled-edged crisis has emerged: on the one hand, there is the destructive force that pushes the limits of creativity, creating an impetus for the realization of methods that would typically go unnoticed, as well as strengthening interdisciplinary structures. On the other hand, there is the innovative force fortifying the necessity of discovering. And it aims to create structures that will not wear down theater's essence in the digital environment while renewing the traditional ties of the art.

Keywords:

Theater During the Pandemic, Online Theater, Digitization in Theater, Interactive Theater, Now and Here,

PDF

___

2020 Yılında Türkiye’de Sosyal Medya İstatistikleri ve İnternet Kullanımı. (2021, 7 Ocak). Erişim adresi: https://www.ondibilisim.com/blog/2020-yilinda-turkiyede-sosyal-medya-istatistikleri-ve-internet-kullanimi-nasildi/

Akım, Melike Saba. (2021). Canlılık ve Karşılıklı Etkileşim: Tiyatronun Dijitalleşmesi ve Seyir Rejimi Üzerine Ontolojik-Tarihselci Bir Soruşturma. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Yazıları Dergisi, 44, 31-47. Erişim adresi: http://sanatyazilari.hacettepe.edu.tr/img/154251372021__51206606632.pdf

Benjamin, Walter. (2015). Teknik Olarak Yeniden Üretilebilirlik Çağında Sanat Yapıtı. çev. Gökhan Sarı. İstanbul: Zeplin Kitap.

Bilgin, Mesrure Melis. (2021). Dijitalleşen Sahne Sanatları Deneyimi. Dijital Dönüşümün Kültür ve Sanat Üzerindeki Yansımaları. ed. Canan Arslan. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler. (71-86).

Brook, Peter. (1990). Boş Alan. çev. Ülker İnce. İstanbul: Alfa Yayınları.

Culture Action Europe, (2021). No Sustainability Without Culture And The Arts. Erişim adresi: https://cultureactioneurope.org/news/no-sustainability-without-culture-and-the-arts/

Çapan, Cevat. (1992). Değişen Tiyatro. 3.bs. İstanbul: Metis Yayınları

Deloitte. (2020). Küresel Covid-19 Salgınının Türkiye’de Farklı Kategorilere Etkileri II. Erişim adresi: https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/consulting/articles/kuresel-covid-19-salgininin-turkiyede-farkli-kategorilere-etkileri.html

Dijital Sahne Başladı!. (t.y.). Erişim adresi: https://www.zorlupsm.com/tr/blog/dijital-sahne-basladi

Educational Theatre Association. (t.y.) Impact of COVID-19 on Theatre Education. Erişim adresi: https://higherlogicdownload.s3.amazonaws.com/SCHOOLTHEATRE/7f9e7fa8-ea41-4033-b6a3-1ce9da6a7b6f/UploadedImages/EdTA_Covid19Impact_2020.pdf

Ejder, Eylem. (2020, 8 Ekim). Tiyatro “Şimdi” ve “Burada”. Art Dog Istanbul. Erişim adresi: https://www.artdogistanbul.com/5-sayi/tiyatro-simdi-ve-burada.htm

European Parliament. (2021). Cultural and Creative Sectors in Post-COVID-19 Europe – Crisis Effects and Policy recommendations. Erişim adresi: https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference=IPOL_STU(2021)652242

Groys, Boris. (2014). Sanatın Gücü. çev: F. Candil Erdoğan. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.

Guibert, Greg. Hyde, Iain. (2021). ANALYSIS: COVID-19’s Impacts on Arts and Culture. Argonne National Laboratory. Erişim adresi: https://www.arts.gov/sites/default/files/COVID-Outlook-Week-of-1.4.2021-revised.pdf

Has, Nil. (t.y.) İş Sanat’ta “Provadan İzle” Cimri ile Başlıyor. Sanat Okur. https://sanatokur.com/is-sanatta-provadan-izle-cimri-ile-basliyor/

Hattinger, Gottfried. (1988) “Introduction: A Historical Survey on the Subject’”. Erişim adresi: http://archive.aec.at/media/assets/72c9daf868e0dbbe403d8af5fa0f6ff3.pdf

Hootsuite ve We Are Social 2021 Dijital Türkiye Raporu. (2021, 16 Şubat). Erişim adresi: https://www.webolizma.com/hootsuite-ve-we-are-social-2021-dijital-turkiye-raporu/

İçözü, Tuğçe. (2021, 19 Nisan). Commencis 2021 Sosyal Medya Raporu'ndan Öne Çıkan Başlıklar. Erişim adresi: https://webrazzi.com/2021/04/19/commencis-2021-sosyal-medya-raporundan-one-cikan-basliklar/

İKSV. (t.y.) İKSV’den yeni bir politika metni: Pandemi Sırasında Kültür-Sanatın Birleştirici Gücü ve Alanın İhtiyaçları. Erişim adresi: https://www.iksv.org/tr/haber/iksv-den-yeni-bir-politika-metni-pandemi-sirasinda-kultur-sanatin-birlestirici-gucu-ve-alanin-ihtiyaclari

Kalinowska, Katarzyna. Kułakowska, Katarzyna. Babicka, Maria. ve Bargielski, Michał. (2021) A Community in Quarantine: The Social Worlds of Alternative Theater During the Pandemic. Przegląd Socjologii Jakościowej, 17(3), 50-74 doi: https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.3.03

Map to Utopia. (2020). Erişim adresi: https://tiyatro.iksv.org/tr/yirmidorduncu-istanbul-tiyatro-festivali-2020/map-to-utopia

Moda Sahnesi Oyunları. (t.y.). Erişim adresi: https://www.modasahnesi.com/sahneden-naklen National Endowment for the Arts (2021). The Art of Reopening: A Guide to Current Practices Among Arts Organizations During COVID-19. Erişim adresi: https://www.arts.gov/impact/research/publications/art-reopening

Nutku, Özdemir. (1993). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 1 Başlangıcından - 19. Yüzyıl’a Kadar, İstanbul: Remzi Kitapevi. Podcast Nedir ve Nasıl Yapılır: Adım Adım Rehber. (2021, 4 Mayıs). Erişim adresi: https://tr.wix.com/blog/makale/podcast-nedir-podcast-nasil-yapilir?

Polivtseva, Elena. (2020). Performing Arts in Times Of The Pandemic Status quo and the way forward. International Network for Contemporary Performing Arts. Erişim adresi: https://www.ietm.org/en/system/files/publications/performing_arts_in_times_of_the_pandemic_0.pdf

Şeyben, Burcu Yasemin. (2016). Tiyatro ve Multimedya. İstanbul: Habitus Yayıncılık. Terk Edilmiş Kıyılar//Negatif Fotoğraflar İzleyiciyle Buluşuyor. (2020, 8 Kasım). Terk Edilmiş Kıyılar//Negatif Fotoğraflar İzleyiciyle Buluşuyor. Erişim Adresi: https://www.artfulliving.com.tr/gundem/terk-edilmis-kiyilarnegatif-fotograflar-izleyiciyle-bulusuyor-i-22188

Timplalexi, Eleni. (2020). Theatre and Performance Go Massively Online During the COVID-19 Pandemic: Implications and Side Effects. Homo Virtualis, 3(2), 43-54. doi: https://doi.org/10.12681/homvir.25448 Tiyatrolar TV Nedir. (t.y.). Erişim adresi: https://tiyatrolar.tv/tv-nedir

Türkiye Bilimler Akademisi. (2020). COVID-19 Küresel Salgın Değerlendirme Raporu. Erişim adresi: http://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/raporlar/5.-versiyon-tuba-covid-19-kuresel-salgin-degerlendirme-raporu

Uysal, Kardelen. (2021, 23 Ocak). Öncü ve Özel Bir Deneyim: Map to Utopia. Otuzbeşlik. Erişim adresi: https://www.otuzbeslik.com/yazilar/map-to-utopia-oncu-ve-ozel-bir-deneyim Yeni Perform Nedir?. (t.y.). Erişim adresi: https://yeniperform.com/gise/gise-hakkmzda

Yeter, Kübra. (2021, 11 Ocak). Bir arada olamamanın hikâyesi: "Terkedilmiş Kıyılar/Negatif Fotoğraflar". Unlimitedrag. Erişim adresi: https://www.unlimitedrag.com/post/bir-arada-olamaman%C4%B1n-hik%C3%A2yesi-terkedilmi%C5%9F-k%C4%B1y%C4%B1lar-negatif-foto%C4%9Fraflar