Müzik Sosyolojisi Bağlamında Tunceli’de Bağlama Çalgısının Yaygınlığı ve Toplumun İnanç Yapısıyla Olan İlişkisi

Bu araştırmada, nüfusunun büyük bir kısmı Alevi inancına mensup bireylerden oluşan Tunceli’deki müzik ve toplum ilişkisi, Aleviler için taşıdığı inançsal imgelerden ötürü ayrıcalıklı bir çalgı olan ve Alevi müziğinin başlıca taşıyıcısı ve aktarıcısı olan bağlamanın toplumdaki yaygınlığı ve konumu üzerinden ele alınmaktadır. Tunceli’deki Alevilerin ev ve aile ortamlarında bağlamanın yaygınlığı, bağlama çalan kişilerin toplumdaki artan azalan değerleri ve bu kişilerin bağlama ile Alevilik inancı arasında kurdukları ilişki, nicel araştırma yöntemlerinden survey araştırma tekniği kullanılarak elde edilen verilerin analizleri üzerinden betimlenmektedir. Ayrıca Tunceli’de bağlamanın konumunu destekleyen kültürleme ve geleneğin muhafazası gibi kültürel süreçlere de kısaca değinilmektedir. Araştırmada yaş ve cinsiyet farklılıkları göz önünde bulundurularak tesadüfi örneklem ile rastgele seçilmiş yüz atmış beş kişiye, sosyolog ve istatistikçi öğretim üyelerinin yanı sıra biri bağlama eğitimi veren müzik öğretmeni ve halktan seçilmiş bir kişi ile hazırlanan yirmi altı soruluk bir anket uygulanmıştır. Anketlerden elde edilen nicel verilerin bilgisayar ortamında SPSS (Social Package for Social Science) programı ile frekans ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonucunda, Tunceli’de bağlamanın diğer enstrümanlara göre daha yaygın olduğu, insanların bağlamayla inançları arasında yakın bir ilişki kurdukları, inanç öğelerinin kültürleme aracılığıyla bağlamanın yaygınlığı ve muhafazasını desteklediği tespit edilmiştir.

The Prevalence of Bağlama in Tunceli in the Context of Music Sociology and Its Relationship with Society’s Belief Structure

In this study, a large part of its population consisting of individuals owning of the Alevi faith in Tunceli music and society relationship are discussed over location and prevalence in society the Baglama’s transmitter and carrier main of Alevi music which is an instrument privileged because of the belief images he carries for Alevis. The Bağlama’s of prevalence ın environments home and family of Alevis in Tunceli, values decreasing and increasing of people who play in the bağlama and these people relationship establish between Baglama and Alevi faith, is described through analysis of the data obtained using survey research techniques. Also cultural processes such as preservation of tradition and acculturation position of the baglama in Tunceli is briefly mentioned over its prevalence in society of Bağlama. In the study, by random sampling considering differences gender and ageselected randomly people hundred sixty five was applied a questionnaire twenty six questions prepared with a person chosen from the public and a music teacher who teaches baglama as well as faculty member statistician and sociologist. The quantitative data obtained were carried out frequency measurements in computer environment with SPSS (Social Package for Social Science) program. As a result of the research, in Tunceli of prevalence Bağlama acording to other instruments, people establish a close relationship between baglama and their beliefs, has been determined that the belief elements are supported by the extensiveness and preservation of the bağlama through acculturation.

Keywords:

Music and Society, Music Sociology, Alevism, Bağlama Tunceli,

PDF

___

Akın, B. (2020). Kopuz’dan Telli Kuran’a Türklerde sazın kültürel serüveni ve kutsallığı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20(1), 135-162.
Arsunar, F. (1937). Tunceli Dersim Halk Türküleri Ve Pentatonik. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
Ayas, G. (2015). Müzik Sosyolojisi: Sorunlar-yaklaşımlar-tartışmalar. İstanbul: Doğu Kitapevi.
Dalgıç, P. (2019). Alevi inancında deyişler: Tunceli örneği. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Tunceli.
Demir, N. (2019). Ailelerin bakış açısı ile tunceli ilindeki öğrencilerin teog başarılarını etkileyen faktörler. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü / Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Elazığ.
Deniz, D. (2012). Yol/Re: Dersim inanç sembolizmi; antropolojik bir yaklaşım. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Düzgün, M. (1992). Dersim türküleri (ağıtlar): Tayê lawıkê Dêrsımi. Ankara: Berhem Yayınları.
Erol, A. (2015). Müzik üzerine düşünmek. Ankara: Bağlam Yayıncılık.
Erol, A. (2018). İslam, alevilik ve müzik. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. Finkelstein, S. (1995). Besteci ve ulus (müzikte halk mirası). İstanbul: Pencere Yayınları.
Gültekin, A. K. (2007). Tunceli’de sünni olmak: Ulusal ve yerel kimlik öğelerinin Tunceli– Pertek’te Etnolojik Tetkiki. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halk Bilim Ana Bilim Dalı, Ankara.
Günay, E. (2011). Müzik sosyolojisi, sosyolojiden müzik kültürüne bir bakış. Ankara: Bağlam Yayıncılık.
Güven, U. Z., ve Ergur, A. (2014). Dünyada ve Türkiye’de müzik sosyolojisinin yeri ve gelişimi. Sosyoloji Dergisi, 29(2), 1-19.
Kaplan, A. (2013). Kültürel müzikoloji. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kaya, A. (2004). Tunceli (Dersim) kültürü. İstanbul: Can Yayınları.
Kurt, N. (2016). Alevi-Bektaşi cemlerinde deste bağlama geleneği ve “bağlama” adının kaynağı. EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuarı Dergisi, 8, 43-62.
Kurt, N. (2018). Alevilik Erkânında Zakir ve Bağlama. IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu Bildiri Kitabı, 18-20 Ekim, Ankara.
McGregor, C. (1983). Pop kültür oluyor. (çev. G. Özferendeci), İstanbul: Çiviyazıları.
Ocak, A. Y. (2003). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam öncesi temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ozankaya, Ö. (1982). Toplumbilimine giriş. Ankara: S Yayınları.
Parlayan, D. (2012). Tunceli ve çevresinde halk inanışları. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Elazığ.
Salcı, V. (1940). Gizli Türk halk musikisi ve Türk Musikisinde armoni meseleleri. İstanbul: Numune Matbaası.
Shiner, L. (2001). Sanatın icadı: Bir kültür tarihi, (çev. İ. Türkmen), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Solak, A. (Ed). (2016). Tunceli İli sosyal analiz çalışması. Ankara: Hegem Yayınları.
Soykan, Ö. N. (2005). Sanat sosyolojisi: Kuram ve uygulama., İstanbul: Dönence Yayınları.
Stokes, M. (1992). Türkiye’de arabesk olayı, (çev. H. Eryılmaz), İstanbul: İletişim Yayınları.
Şener, C. (2002). Alevilerin etnik kimliği: Aleviler Türk mü Kürt Mü?. İstanbul: Etik Yayınları.
Turan S., Kantar, H. (2012). Tunceli halk müziği: Semah, deyiş, nefes, türkü, oyun havası. Ankara: Tunceli Valiliği.
Wakamatsu, H. (2013). Dersim’de küreselleşen ocak-aşiret ilişkileri: Dini ritüeller ve evliya inancı hakkında antropolojik bir yaklaşım. 2. Uluslararası Dersim Sempozyumu, Eylül 2013, Tunceli.
Yazıcı, M. (2014). Alevilik-Alevi deyişlerinin ve gülbanglarının sosyolojik analizi. İstanbul: Çıra Yayınları.
Yürükoğlu, R. (1993). Değirmenin bendine: Arif Sağ’la müzik, alevilik ve siyaset üzerine sohbet. İstanbul: Alev Yayınları.
Yıldız, S. (1992). Tunceli Cemleri’nde Semahların İncelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yıldırım, E. (2013). Alevi ocaklarının günümüzdeki sosyal fonksiyonları. 2. Uluslararası Dersim Sempozyumu, Eylül 2013, Tunceli.