Ruhsal Hastalığa Sahip Bireylere Yönelik Damgalama: Etkileyen Faktörlere ve Bireyler Üzerindeki Etkilerine Dair Kavramsal Bir Çalışma

Geçmişten günümüze ruhsal hastalığa sahip bireyler yoğun bir şekilde damgalamaya maruz kalmıştır. Toplumda bir ruhsal hastalığa sahip olmak; kişisel bir eksiklik, zayıflık, sapma, düşük zeka, güvenilmezlik veya yetersizlik belirtisi olarak görülürken, ruhsal hastalığa sahip bireyler ise şiddet gösteren ve öngörülemeyen davranışlara sahip kişiler olarak çoğu zaman görülmüştür. Bu tür olumsuz tutum ve davranışlar, bireylerin kendisi ile birlikte ailelerinde, sosyal çevrelerinde ve sağlık profesyonelleri arasında olmak üzere toplum genelinde bulunmaktadır. Damgalama biçimleri ise farklı ülkelerde veya bölgelerde neredeyse aynıdır. Damgalamanın sonucu olarak birçok ruhsal hastalığa sahip birey, tedavi almamayı veya tedaviyi erken bırakmayı tercih etmektedir. Bu yönüyle damgalama ruhsal hastalığa sahip bireylere, dolayısıyla üyesi olduğu topluma zarar vererek adaletsizliklere ve yıkıcı sonuçlara yol açabilme gücüne sahiptir. Ruhsal hastalığa sahip bireylere yönelik gerçekleştirilecek damga karşıtı müdahalelerde, damgalamayı etkileyen faktörlerin dikkate alınması ve etkilerini azaltmaya yönelik müdahalelerin gerçekleştirilmesi oldukça önemlidir. Bu çalışma, damgalama ile ilişkili temel kavramları, damgalamayı etkileyen faktörleri ve damgalamanın bireyler üzerindeki etkilerini literatür desteği ile açıklamayı amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

ruhsal hastalığa sahip birey, damgalama, etkiler, faktörler

Stigmatization Of People With Mental Illness: A Conceptual Study on the Affecting Factors and Their Effects On People

From past to present, individuals with mental illness have been subjected to intense stigma. Having a mental illness in the community was seen as a sign of personal deficiency, weakness, deviation, low intelligence, unreliability or inadequacy. Individuals with mental illness were often seen as people with violence and unpredictable behavior. These kinds of negative attitudes and behaviors are present in the society, including the individuals themselves, their families, social environment and health professionals. Stigmatization styles are almost the same in different countries and regions. As a result of stigma, many individuals with mental illnesses prefer not to receive treatment or to stop treatment early. In this respect, stigma has the power to cause injustice and destructive consequences by damaging individuals with mental illness and therefore the society. It is very important to consider the factors affecting stigmatization and to implement interventions to reduce their effects in anti-stigmatization interventions for individuals with mental illness. This study aimed to explain the basic concepts related to stigmatization, the factors affecting stigmatization and the impact of stigma on people with mental illness with the support of the literature.

Keywords:

Individuals with mental illness stigmatization, impacts, , factors.,

PDF

___

Arkan, B., Bademli, K., ve Duman, Z. Ç. (2011). Sağlık Çalışanlarının ruhsal hastalıklara yönelik tutumları: Son 10 yılda Türkiye'de yapılan çalışmalar. Current Approaches in Psychiatry/Psikiyatride Guncel Yaklasimlar, 3(2), 214-231.
Arslantaş, H., Gültekin, B. K., Söylemez, A., ve Dereboy, F. (2010). Bir üniversite hastanesi psikiyatri polikliniğine ilk kez başvuran hastaların damgalamayla ilgili inanç, tutum ve davranışları. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 11(1), 11-17.
Avcil, C., Bulut, H., ve Sayar, G. H. (2016). Psikiyatrik hastalıklar ve damgalama. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 175-202.
Barış, Y. İ. (2002). Dünyada tüberkülozun tarihçesi. Türk Toraks Derg, 3, 338-340.
Baysal Doğanavşargil, G. Ö. (2013). Damgalanma ve ruh sağlığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22(2), 239-251.
Bekiroğlu, S., ve Demiröz, F. (2020a). Toplum ruh sağlığı merkezlerinden hizmet alan ağır ruhsal hastalığa sahip bireylerin algıladıkları sosyal damgalanmanın incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(1), 41-52.
Bekiroğlu, S., ve Demiröz, F. (2020b). Toplum ruh sağlığı merkezlerinden hizmet alan ağır ruhsal hastalığa sahip bireylerin sosyal işlevselliğinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 1053-1079.
Bilge, A., ve Çam, O. (2010). Ruhsal hastalığa yönelik damgalama ile mücadele. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(1), 71-78.
Brockington, I. F., Hall, P., Levings, J., ve Murphy, C. (1993). The Community's tolerance of the mentally ill. The British Journal of Psychiatry, 162(1), 93-99.
Brohan, E., Elgie, R., Sartorius, N., ve Thornicroft, G. (2010). Self-stigma, empowerment and perceived discrimination among people with schizophrenia in 14 European countries: The GAMIAN-Europe study. Schizophrenia research, 122(1-3), 232-238.
Ciftci, A., Jones, N., ve Corrigan, P. W. (2013). Mental health stigma in the Muslim community. Journal of Muslim Mental Health, 7(1), 17-32.
Corrigan, P. W. (1998). The impact of stigma on severe mental illness. Cognitive behavioral practice, 5(2), 201-222.
Corrigan, P. W., Roe, D., ve Tsang, H. W. (2011). Challenging the stigma of mental illness: Lessons for therapists and advocates: John Wiley ve Sons.
Corrigan, P. W., Watson, A. C., ve Barr, L. (2006). The self–stigma of mental illness: Implications for self– esteem and self–efficacy. Journal of social clinical psychology, 25(8), 875-884.
Coşkun, S., ve Güven Caymaz, N. (2012). Bir Kamu ve özel psikiyatri hastanesine başvuran hastaların içselleştirilmiş damgalanma düzeyi yönünden karşılaştırılması. Journal of Psychiatric Nursing/Psikiyatri Hemsireleri Dernegi, 3(3), 121-128.
Çam, O., ve Bilge, A. (2011). Türkiye'nin Batısında yaşayan halkın ruhsal hastalığa ve hastalara yönelik inanç ve tutumlarının belirlenmesi. Yeni Symposium journal, 49(3), 131-140.
Çam, O., ve Bilge, A. (2013). Türkiye’de ruhsal hastalığa/hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2), 91-101.
Davis, L., ve Brekke, J. J. P. (2014). Social support and functional outcome in severe mental illness: The mediating role of proactive coping. 215(1), 39-45.
Dickerson, F. B., Sommerville, J., Origoni, A. E., Ringel, N. B., ve Parente, F. (2002). Experiences of stigma among outpatients with schizophrenia. Schizophrenia bulletin, 28(1), 143-155.
Ersoy, M. A., ve Varan, A. (2007). Ruhsal hastalıklarda içselleştirilmiş damgalanma ölçeği Türkçe formu’nun güvenilirlik ve geçerlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 18(2), 163-171.
Gary, F. A. (2005). Stigma: Barrier to mental health care among ethnic minorities. Issues in mental health nursing, 26(10), 979-999.
Gerlinger, G., Hauser, M., De Hert, M., Lacluyse, K., Wampers, M., ve Correll, C. U. (2013). Personal stigma in schizophrenia spectrum disorders: a systematic review of prevalence rates, correlates, impact and interventions. World Psychiatry, 12(2), 155-164.
Hasson Ohayon, I., Levy, I., Kravetz, S., Vollanski-Narkis, A., ve Roe, D. (2011). Insight into mental illness, self- stigma, and the family burden of parents of persons with a severe mental illness. Comprehensive Psychiatry, 52(1), 75-80.
Hawke, L. D., Parikh, S. V., ve Michalak, E. E. (2013). Stigma and bipolar disorder: a review of the literature. Journal of affective disorders, 150(2), 181-191.
Karidi, M. V., Stefanis, C. N., Theleritis, C., Tzedaki, M., Rabavilas, A. D., ve Stefanis, N. C. (2010). Perceived social stigma, self-concept, and self-stigmatization of patient with schizophrenia. Comprehensive Psychiatry, 51(1), 19-30.
Kleim, B., Vauth, R., Adam, G., Stieglitz, R.-D., Hayward, P., ve Corrigan, P. (2008). Perceived stigma predicts low self-efficacy and poor coping in schizophrenia. Journal of Mental Health, 17(5), 482-491.
Livingston, J. D., ve Boyd, J. E. (2010). Correlates and consequences of internalized stigma for people living with mental illness: A systematic review and meta-analysis. Social science medicine, 71(12), 2150-2161.
Lysaker, P. H., Tsai, J., Yanos, P., ve Roe, D. (2008). Associations of multiple domains of self-esteem with four dimensions of stigma in schizophrenia. Schizophrenia research, 98(1-3), 194-200.
Marrow, J., ve Luhrmann, T. M. (2012). The zone of social abandonment in cultural geography: on the street in the United States, inside the family in India. Culture, Medicine, Psychiatry research, 36(3), 493-513.
Oran, N. T., ve Şenuzun, F. (2008). Toplumda kırılması gereken bir zincir: HIV/AIDS stigması ve baş etme stratejileri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-16.
Özbaş, D., Küçük, L., ve Buzlu, S. (2008). Ruhsal bozukluğu olan bireye sahip ailelerin hastalığa karşı tutumları. Düşünen Adam, 21(1-4), 14-23.
Phillips, M. R., Pearson, V., Li, F., Xu, M., ve Yang, L. (2002). Stigma and expressed emotion: a study of people with schizophrenia and their family members in China. The British Journal of Psychiatry, 181(6), 488-493.
Sen, F. S., Taskin, E. O., Özmen, E., Aydemir, Ö., ve Demet, M. M. (2003). Türkiye'de kirsal bir bölgede yasayan halkin depresyona iliskin tutumlari. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4(3), 133-143.
Sibitz, I., Amering, M., Unger, A., Seyringer, M., Bachmann, A., Schrank, B., . . . Woppmann, A. (2011). The impact of the social network, stigma and empowerment on the quality of life in patients with schizophrenia. European Psychiatry, 26(1), 28-33.
Świtaj, P., Chrostek, A., Grygiel, P., Wciórka, J., ve Anczewska, M. (2016). Exploring factors associated with the psychosocial impact of stigma among people with schizophrenia or affective disorders. Community mental health journal, 52(3), 370-378.
Şen, F., Taşkın, E., Özmen, E., Ademir, Ö., ve Demet, M. M. (2003). Türkiye’de kırsal bir bölgede yaşayan halkın depresyona ilişkin tutumları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4(3), 133-143.
Taskin, E. O., Seyfe Sen, F., Aydemir, O., Demet, M. M., Ozmen, E., ve Içelli, I. (2002). Türkiye'de kirsal bir bölgede yasayan halkin sizofreniye iliskin tutumlari. . Türk Psikiyatri Dergisi, 205-214.
Taşkın, E. O., Şen, F. S., Özmen, E., ve Aydemir, Ö. (2006). Kırsal kesimde depresyonlu hastalara yönelik tutumlar: sosyal mesafe ve etkileyen etmenler. Türkiye’de Psikiyatri, 8(1), 11-17.
Taşkın, O. (2007). İçselleştirilmiş damga ve damgalanma algısı . O. Taşkın (Ed.), Stigma Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumlar ve Damgalama içinde (s. 31-40): Meta Basım ve Matbaacılık.
Tel, H., ve Ertekin Pınar, Ş. (2012). Ayaktan izlenen psikiyatri hastalarında içselleştirilmiş damgalama ve benlik saygısı. Journal of Psychiatric Nursing/Psikiyatri Hemsireleri Dernegi, 3(2), 61-66.
Torrey, E. F., ve Yolken, R. (2010). Psychiatric genocide: Nazi attempts to eradicate schizophrenia. Schizophrenia Bulletin, 36(1), 26-32.
Üçok, A. (2003). Şizofreni hastası neden damgalanır? Klinik Psikiyatri,, 1, 3-8.
Üstündağ, M. F., ve Kesebir, S. (2013). İki uçlu bozuklukta içselleştirilmiş damgalanma: Klinik özellikler, yaşam kalitesi ve tedaviye uyum ile ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 24, 1-9.
Werner, P., Stein-Shvachman, I., ve Heinik, J. (2009). Perceptions of self-stigma and its correlates among older adults with depression: a preliminary study. International Psychogeriatric, 21(6), 1180-1189.
West, M. L., Yanos, P. T., Smith, S. M., Roe, D., ve Lysaker, P. H. (2011). Prevalence of internalized stigma among persons with severe mental illness. Stigma research action, 1(1), 3-10.
World Health Organization. (2011). World report on disability.
Yang, L. H., Kleinman, A., Link, B. G., Phelan, J. C., Lee, S., ve Good, B. (2007). Culture and stigma: Adding moral experience to stigma theory. Social Science ve Medicine, 64(7), 1524-1535.
Yanos, P. T., Roe, D., Markus, K., ve Lysaker, P. (2008). Pathways between internalized stigma and outcomes related to recovery in schizophrenia spectrum disorders. Psychiatric services, 59(12), 1437-1442.