1829 Yılında Kuşadası ve Güvercinada’da Yapılan Osmanlı İnşaâtına Dair Keşif Kayıtları

XV. ve XVI. yüzyıllarda kıyı Ege’deki diğer Osmanlı liman şehirleri ile İstanbul’un iaşesi için talep edilen özellikle yiyecek maddelerinin gemilere yüklendiği küçük bir kıyı kasabası olan Kuşadası’ndaki kalenin, bu şehirdeki insan sayısı ve yapılaşmanın artmasında önemli bir katkısı bulunmaktadır. Öte yandan Kuşadası’nın deniz kıyısında bulunmasından dolayı dışarıdan gelebilecek saldırılara karşı güvenliğin sağlanması için kale en önemli yapıdır. Ege kıyılarındaki Kuşadası ve benzer yerleşim birimlerinin çoğunda kalelerin bulunduğu ve bu askeri yapıların Osmanlı Devleti’nin Ege ve Akdeniz’deki savaş politikalarına katkılarının olduğu, bu kalelerin yeri geldiğinde birer askeri üs olarak kullanıldığı bilinmelidir. Savaş durumlarında Osmanlı merkezi yönetimi bu kaleleri onarmakta ya da yeni yeni istihkâmlar yaparak onları güçlendirmektedir. 1829 yılında Mora’da, Osmanlı Devleti’ne karşı başlayan Yunan isyanı Batılı devletlerin de katkısıyla büyürken ve Osmanlı Devleti birleşik İngiliz, Fransız ve Rus donanmasının saldırıları karşısında ağır kayıplar verirken Kuşadası ve Güvercinadaki kale ve istihkâmları yenileme kararı almıştır. Çalışmamızın amacı bu inşaata dair keşif kayıtları hakkında bilgi vermektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Kuşadası, Güvercinada, kale, İlyâs-zâde

Discovery Records Regarding The Ottoman Construction Conducted in Kuşadası and Güvercinada in 1829

In the 15th and 16th centuries, the castle in Kuşadası, a small coastal town where food was loaded on ships, had an important role in providing food for İstanbul and other Agean coastral cities and made an important contribution to the increase in the number of people and construction in this city. On the other hand, due to the fact that Kuşadası is located on the seaside, the castle is the most important structure to provide security against attacks that may come from outside. It should be known that there are castles in Kuşadası and similar settlements on the Aegean coasts, that these military structures contributed to the war policies of the Ottoman Empire in the Aegean and Mediterranean, and that these castles were used as military bases when appropriate. In cases of war, the Ottoman central administration repairs these castles or strengthens them by making new fortifications. While the Greek revolt that started against the Ottoman Empire in 1829 in Peloponnese grew with the contribution of the Western states and the Ottoman Empire suffered heavy losses against the attacks of the combined British, French and Russian navy, it decided to renew the forts and fortifications in Kuşadası and Güvercina. The aim of our study is to give information about the discovery records of this construction.

Keywords:

Ottoman Empire, Kusadasi, Guvercinada, castle, İlyaszade,

PDF

___

Bâb-ı Defteri Başmuhâsebe Binâ Kalemi Defterleri (D.BŞM.BNE.d.) 16309.
ÇELİK, Bülent, “XVIII. Yüzyıl’da Kuşadası Kalesi”, II. Geçmişten Geleceğe Kuşadası Sempozyumu, 5-9 Kasım 2008 içinde, Kuşadası Belediyesi Kuşadası 2008, ss. 157-162.
ÇİMRİN, Hüseyin, Antalya Teke Yöresi Ağzı ve Deyimleri, Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Antalya 2010.
DAL, Dilara, “Aydın’ın Bir Kıyı kenti Kuşadası”, Aydın İl Tarihi içinde, T.C. Aydın Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü Yayını, Ankara 2012, ss. 229-238.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 1986.
EROĞLU MEMİŞ, Şerife, “Osmanlı Kudüs’üne Ait H. 1195/M.1781 Tarihli Keşif Defteri (Değerlendirme-Transkripsiyon)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c.21, sa.3, Eylül 2019, ss. 720-752.
Evliyâ Çelebi, Seyahatname, Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
FAROQHI, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Çev. Neyyir Kalaycıoğlu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1993.
HASOL, Doğan, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, 1975.
KÜRÜM, Mükerrem-Mustafa Kenan Özkan, “Aydın’daki Türk Dönemi Eserleri”, Aydın İl Tarihi, T.C. Aydın Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü Yayını, Ankara 2012, ss. 255-315.
MERCANGÖZ, Zeynep, “Kuşadası Kadıkalesi (Anaia)”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları, Editörler: Altan Çilingiroğlu, Zeynep Mercangöz, Gürcan Polat, Ege Üniversitesi Yayınları 1. Basım İzmir 2012, ss. 404-413.
ÖZKAN, Mustafa Kenan, “Kuşadası Kitabeleri”, Geçmişten Geleceğe Kuşadası, Kuşadası Belediyesi, İzmir 2001, ss. 167-178.
SÖNMEZ, Neslihan, Osmanlı Dönemi Yapı ve Malzeme Terimleri Sözlüğü, YEM yayın, Birinci Baskı İstanbul Ağustos 1997.
SUNAR, Mehmet Mert, “Ulufe”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 42, İstanbul 2012, ss. 124-126.
Şemseddin Sami, Kamûs-ı Türkî, 2. Baskı, Çağrı Yayınları İstanbul 1987.
TOK, Emine, “Kuşadası Güvercinada Kalesi”, Sanat Tarihi Dergisi, c.XXIII, sa.2, ss. 61-83.
https://tr.instela.com/tolos--162943 (Erişim tarihi: 12.11.2021)