Kâdî Abdülcebbâr'ın İnsan Ruhu Kavramı ile İlgili FizikselYaklaşımının Tarihsel Değerlendirmesi
Bu çalışmada, Kâdî Abdülcebbar’ın (ö. 415/1025) insan tasavvuru ilgili bazı argumanları ele alınacaktır. Nitekim Kelâm ilminin erken döneminden itibaren klasik konuların (İlâhî zât ve sifat, kidemü’l Kurân, Kader vb.) yanı sıra insanın mahiyeti, yani onun ne olduğuna dair farklı kanaatlar gündeme gelmiştir. Bu argümanları üç farklı şekilde ele almak mümkündür. Bunlardan ilki insanın mahiyeti bedenden öte görülmeyen ebedi bir ruh olduğunu illere sürürken, ikincisi insanın ruh ve bedenin bitişik dualite olduğunu iddia etmektedir. Bu iki görüşten farklı düşünen Basra ekolun kurucusu Allaf (ö. 850), Behaşmiyye ekolü ve Mu’tezili kelamın ünlü isimi Kâdî Abdulcebbar insanı maddi olan bir fiziki yapıdan oluşan bir bütün (cümle) olduğunu iddia etmektedir. Bu çalışmamızda Kâdî’nın yaygın olan ebedi ruh algısının reddedilmesine neden olan argümanların, onun kozmolojik zeminde temel bulunduğunu göstermeye hedeflemektedir. Kâdî’nın teolojik anlayışında ‘Ruh’ atomculuğa dayanmaktadır ki o halde ruh ya cevher yada araz olmalı. Bu durumda ruhun nedenselliği problemi ortaya çıkar. Kâdî, insanın herhangi bir maddî veya ölümsüz ruha sahip olmadığını savunur. Bu çalışma, insanın bu tür özgün bir görüşünün Kâdî’nın kozmolojik teorisinin ve dini meselelere yönelik düşüncesinin doğal sonucu olduğunu iddia etmektedir.
The Historical Account Of ʿabd Al-Jabbār Al-Hamadani’s Physicalist Conception Of Human Soul
This study aims to present a brief historical account of Mu’tazilite understandings of the human person and expounds on Qadi ʿAbd al-Jabbār alHamadani’s (d. 1025) strong rejection of non-physicalist view of human being. In Classic period of Kalam amongst the Mu'tazilite school prevailed three distinct views on the human person, henceforth of the human soul; the non-physicalist tradition represented by Ibrāhīm b. Sayyār al-Naẓẓām (d. 836) who claimed that man is the dwelling soul in the human corpse. The dualist view as advocated by Muʿammar b. ʿAbbād (d. 830) who understood man as a composite of the material body and immaterial soul. The third view is the so-called physicalist stance on the human being. This view though was initially propagated by Abu’l- Hudhayl Al-Allāf (d. 849-50) remained in BaHashmiyya denomination of Mu’tazilites for few generations. Qadi ʿAbd al-Jabbār (d. 415/1025) as their successor advocates this view arguing that man does not possess any immaterial or immortal soul. This study proposes that such a peculiar view of man was the natural outcome of ʿAbd al-Jabbār’s cosmological theory and his thoughtfulness towards religious matters (talkif). ʿAbd al-Jabbār’s image of man does not need other; a soul, to make him will or capable of certain actions, for man is this corporeal body which could be seen in its actuality, and experienced in its totality. Therefore, he defines man (šaẖs) as a living being (ḥayy), having volition (murid), capable of acting voluntarily (qādir) and consequently entitles him with the responsibility for moral and religious obligations (al-mukallaf). It could be widely observed that Qadi, though admits the presence of soul in the body for its being alive, does not consider it to be living in itself or eternal. The soul, however, is the contingent breath, by which lightweight bodies (air) are inhaled and exhaled. It is an integral part of a living human being such as his flesh, blood or body structures.
___
- Abd al-Qahir al- Baghdadi, ‘Al-Farq bayn al-Firaq’ Turkish translation by Ethem Ruhi Fığlalı Mezhepler Arasındaki Farklar (Ankara, 2017)
- Abdul - Jabbār [Mankadīm Shashdīw], Šarḥ al-uṣūl al-ẖamsa, ed. Metin Yurdagur (Istanbul, 2013)
- Abdul Jabbâr, Qadi, al- Muġnī fī Abvâbi’t-Tawhīd va’l-‘Adl, ‘al-Taklīf’ ed., M. Khodor Nabha (Dar Al-Kotob Al-Ilmiyah, 2012)
- Cengiz, Y. ‘Two Competing Approaches in the Mu‘tazilite View of the Human Being: The Traditions of Abu al Hudhayl and al-Nazzam,’ Nazariyat Journal for the History of Islamic Philosophy and Sciences, 4/2 (May 2018) pp. 57-73.
- Crone, P. ‘The Dahris According to al-Jahiz’, in H. Siurua (eds.), Islam, the Ancient Near East and Varieties of Godlessness, Vol. 3. (Leiden, 2016)
- Dhanani, A. The physical Theory of Kalam: Atoms, Space, and Void in Basrian Mutazili Cosmology, (Leiden, 1994)
- Fakhry, M. ‘The Muʿtazilite View of Man’, Recherches d’islamologie: Recueil d’articles offert á Georges C. Anawati et Louis Gradet par leur collègues et amis, (Leuven, 1977) pp. 107-121.
- Frank, R. M. The Metaphysics of Created Being According to Abu l-Hudhayl Al-Allaf A Philosophical Study of the Earliest Kalam, (Istanbul, 1966)
- Hākim al-Jusheymi, ʿuyūn al-Masāil fī Usūl al- Taklīf, ed. Ramzan Yıldırım (İstanbul, 2018)
- Horovitz, S. ‘Uber den Einfluss der griechischen Philosophie auf die Entwicklung des Kalam’ (Breslau,1909) Turkish translation Ö. Taşcı., Yunan Felsefesinin Kelâma Etkisi, (Istanbul, 2014)
- Ibn al-Mattawayh, Tadhkira fi ahkam al-jawahir wa al-arad. Ed. S. Lutf and F. ‘Awn. (Cairo. 1975)
- Ibn an-Nedim, el-Fihrist, edited by M. Yolcu., (Istanbul, 2017)
- Madelung, W. ‘Ibn al-Malâhimi on the human soul’, The Muslim World, Vol. 102., (2012), pp. 426-32
- Mirecki, P. & Beduhn, J., The Light and the Darkness studies in Manichaeism and its World, (Leiden, 2001)
- Pessagno, J. M. ‘Irada, Ikhtiyar, Qudra, Kasb the View of Abu Mansur alMaturidi’, Journal of the American Oriental Society, Vol. 104, No. 1, Studies in Islam and the Ancient Near East Dedicated to Franz Rosenthal (Jan. – Mar., 1984), pp. 177-191.
- Peters, J. R. T. M. God’s Created Speech A study of the Muʿtazilî Qadî l-Qudât Abu lHasan ‘Abd al-Jabbâr bn Ahmad al-Hamdânî, (Leiden, 1976)
- Reeves, J. C. Prolegomena to a History of Islamicate Manichaeism (Canada, 2011)
- Reynolds, G. S. A Muslim Theologian in the Sectarian Milieu ʿAbd al-Jabbār and the Critique of Christian Origins, (Brill, 2004)
- Shahrastānī (d. 1153), Milel ve Nihal, (turkish trans.). Mustafa Öz (Istanbul, 2011)
- Shihadeh, A. ‘Classical Ashʿarī Anthropology: Body, Life and Spirit’, The Muslim World, Vol. 102. (July/ Oct., 2012), pp. 433- 477.
- Stroumsa, S. “Early Muslim and Jewish Kalām: The Enterprise of Reasoned Discourse,” in Christoph Markschies and Yohanan Friedmann, ed., Rationalisation of Religion: Judaism, Christianity and Islam (Jerusalem and Berlin: The Israel Academy of Sciences and Humanities and de Gruyter, 2019)
- Stroumsa, S. & Stroumsa, G. G. ‘Aspects of Anti-Manichaean Polemics in Late Antiquity and under Early Islam’, The Harvard Theological Review, Vol. 81. No. 1. (Jan., 1988), pp. 37-58.
- Van Ess, J. The Flowering of Muslim Theology, trans. J. Marie Todd. (London, 2006)
- Van Ess, J. Theologie und Gesellschaft, Vol. III Translated by G. Goldbloom, (Leiden, 2018)
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1986
- Yayıncı: ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
Sayıdaki Diğer Makaleler
TANRI İMGESİ BAĞLAMINDA TANZİMAT ŞİİRİNİN TARİHSELLİĞİ
ÂDİL BİR DÜNYA ÜMİDİ Cafer Sadık Yaran, Âdil Bir Dünya Ümidi (İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019)
KUR’ÂN’IN CEM‘İ MESELESİNE SÜYÛTÎ VECHESİNDEN BİR BAKIŞ
İmam Mâtürîdî'de Hidayetin Yöntem ve Çeşitleri
HARUN ÇAĞLAYAN, HARUN ÇAĞLAYAN
Kâdî Abdülcebbâr'ın İnsan Ruhu Kavramı ile İlgili FizikselYaklaşımının Tarihsel Değerlendirmesi