Haberlerin Teâruzu Durumunda Caʿferî Usûlcülerin Benimsedikleri Tercih Kaideleri Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme

Caʿferiyye içerisindeki iki gruptan birisi olan Usûliyye’ye göre mütevâtir haberler ilim ifade eder ve ameli muciptir. Fakat bu grup içerisinde zannî bilgi sağladığı belirtilen haber-i vâhidin delil değeri tartışmalıdır. Caʿferiyye’nin diğer grubu Ahbâriyye ise özellikle meşhur dört hadis kitabındaki tüm haberlerin sahih olduğu ve gereğince amel edilmesi gerektiği görüşündedir. Bununla birlikte her iki gruba mensup âlimler haberler arasında teâruzun vukuunu mümkün görürler. Usûlîler, haberler arasındaki teâruzun nasıl giderileceği hususunda ahbârîlere nazaran daha sistemli önerilerde bulunurlar. Buna göre haberler arasındaki teâruz; haberin metni, senedi, hükmü ve harici sebeplere göre değerlendirilerek giderilmeye çalışılır. Ahbârî âlim Esterabâdî’ye göre ise teâruzun imamların konuyla ilgili sözlerinden hareketle giderilmesi gerekir.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Ca'feriyye Mezhebi, Usûliyye, Ahbâriyye, Teâruz, Tercih

A Comparatıve Investigation on the Preference Rules of Jafarī Metdhodologists in case of News’ Conflict

According to Usūlīya, one of the two groups in school of Jafarīyah, mutawatir reports expresses knowledge and requires deed. But within this group, the evidence value of the wahid reports, which is said to provide uncertain information, is controversial. The other group of Jafarīyah, Akhbārīya, believes that all the reporst especially in the four famous hadith books are authentic and should be dealt with accordingly. However, the scholars of both groups see the occurrence of the conflict (teāruz) between the reports possible. Usūlīs make more systematic suggestions than Akhbārī scholars on how to overcome the conflicts between the reports. According to this, the conflicts between the reports are tried to eliminate by evaluating the text of the report, the sanad, its judgment and external reasons. According to the Akhbārī scholar Esterabādī, conflict should be removed by means of Imams’ words related to the subject.

Keywords:

Fiqh, School of Jafarīyah, Usūlīya, Akhbārīya, Conflict, Preference,

PDF

___

Allâme Hillî, Cemâlüddîn el-Hasan (el-Hüseyn) b. Yûsuf b. Ali İbnü’l-Mutahhar el-Hillî. Mebâdiü’l-vüṣûl ilâ ʿilmi’l-uṣûl. Thk. Abdü’l-Hüseyn Muham-med Ali el-Bakkâl. Kum: Mektebetü’l-İʿlâmi’l-İslâmi, 1404.
Allâme Hillî, Cemâlüddîn el-Hasan (el-Hüseyn) b. Yûsuf b. Ali İbnü’l-Mutahhar el-Hillî. Tehẕîbü’l-vüṣûl ilâ ʿilmi’l-uṣûl. Thk. Seyyid Muhammed Hüseyin er-Rızavî el-Keşmîrî. London: Müessesetü’l-İmâm Ali, 2001.
Atik, Sefa. Sünnîliğin İzinde Caferî Fıkıh Usulünde Akıl. İstanbul: Pınar Yayınla-rı, 2017.
Esterâbâdî, Muhammed Emîn. el-Fevâidü’l-Medeniyye (eş-Şevâhidü’l-Mekkiyye ile birlikte). Thk. er-Rahmetî el-Erâkî. Kum: Müessesetü Neşri’l-İslâmî, 1424.
Fâzıl Tûnî, Abdullah b. Muhammed el-Bişrevî el-Horasânî. el-Vâfiye fî uṣûli’l-fıkh. Thk. Seyyid Muhammed Hüseyin er-Rızavî el-Keşmîrî. Kum: Mec-maʿu’l-Fikri’l-İslâmî, 1412.
Haçkalı, Abdurrahman. “Şer’î Delillerin Teâruzu”. Fıkıh Usûlü. Ed. Talip Tür-can. 499-511. Ankara: Grafiker Yayınları, 2019.
İbn Ebî Cumhûr, Muhammed b. Ali b. İbrahim el-Ehsâî. ʿAvâlî el-leâlî el-ʿazîziyye. Thk. Müctebâ el-Irâkî. Kum: Matbaatü Seyyidi’ş-Şühedâ, 1985.
İbn Ebi’l-Hadîd, Abdü’l-Hamîd b. Hibetullah. Şerḥu nehci’l-belâġa. Thk. Mu-hammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Kum: Mektebetü Âyetüllah el-Merʿaşî en-Necefî, 1404.
İbn İdrîs Hillî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. es-Serâirü’l-ḥâvî li-taḥrîri’l-fetâvî. Thk. Komisyon. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1410.
İbnü’ş-Şehîdi’s-Sânî, Hasan b. Zeynüddîn. Meʿâlimü’d-Dîn ve melâẕü’l-müctehidîn. Thk. Komisyon. Kum: Müessesetü Neşri’l-İslâmî, ts.
Kahraman, Abdullah. “Sünnî-Şiî Usül Polemiği (Tûsî Örneği)”. Marife 7/3 (2005): 213-232.
Karaman, Hayreddin. “Caʿferiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 7: 4-10. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
Kazvînî, Halîl b. el-Gâzî. “Ḥaşiye”. el-İstibṣâr fî ma’ḫtülife mine’l-aḫbâr. Tah-ran: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1363.
Kuzudişli, Bekir. Şia ve Hadis Başlangıcından Kütüb-i Erbaa’ya Hadis Rivayeti ve İsnad. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
Meşkînî, Mîrzâ Ali. Iṣṭılâḥâtu’l-uṣûl ve muʿzamü ebḥâsihâ. 5. Bs. Kum: Defteru Neşri’l-Hâdî, 1413.
Muhakkık Hillî, Ebü’l-Kāsım Necmüddîn Caʿfer b. el-Hasen b. Ebî Zekeriyyâ Yahyâ el-Hüzelî. el-Meʿâric fî uṣûli’l-fıḳh. Thk. Muhammed Hüseyin er-Rızavî. Kum: Müessesetü Âli Beyt, 1409.
Özen, Şükrü. “Teâruz”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 40: 208-211. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
Özen, Şükrü. “Tercih”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 40: 484-487. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
Seyyid Şerif Murtazâ, Alemü’l-hüdâ Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Muhammed el-Alevî. ez-Zerîʿa ilâ uṣûli’ş-şerîʿa. Thk. Ebü’l-Kāsım Gürcî. Beyrut: Müessesetü Âli Beyt, 1348.
Şeyh Bahâî Âmilî, Bahâüddîn Muhammed b. Hüseyn b. Abdissamed. Zübdetü’l-uṣûl. Thk. Fâris Hassûn Kerîm. b.y.: y.y., 1423.
Tabersî, Ebû Mansûr Ahmed b. Ali b. Ebî Tâlib. İḥticâc. Thk. Muhammed Bâkır el-Horasân. Necef: Dâru’n-Nu’mân, 1966.
Tûsî, Ebû Caʿfer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. el-İstibṣâr fî ma’ḫtülife mine’l-aḫbâr. Thk. Seyyid Hasan el-Mûsevî el-Horasân. Tahran: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1363.
Tûsî, Ebû Caʿfer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. el-ʿUdde fî uṣûli’l-fıḳh. Thk. Muhammed Mehdî Necef. Beyrut: Müessesetü Âli Beyt, ts.
Tûsî, Ebû Caʿfer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. Tehẕîbü’l-aḥkâm. Thk. Seyyid Hasan el-Mûsevî el-Horasân. Tahran: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1390.
Yıldırım, Enbiya. “Hadislerin Teâruzunda Âmidî’nin Takip Ettiği Tercih Yön-temleri”. Uluslararası Seyfuddîn Âmidî Sempozyumu Bildirileri. ed. Ahmet Erkol v.dğr. 515-536. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2009.
Yurdagür, Metin. “Ahbâriyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. 1: 490-491. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.