Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Lisans Programı Nasıl Olmalı? Öğretmenlerin Görüş ve Önerileri

Bu araştırmada Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler öğretmenliği lisans programına ilişkin görüş ve önerileri incelenmiştir. Araştırmada temel nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Katılımcı grubunun belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi ve maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılmış ve 14 Sosyal Bilgiler öğretmeniyle araştırma yürütülmüştür. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen standartlaştırılmış açık-uçlu mülakat formu kullanılmış ve veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Elde edilen bulgularda Sosyal Bilgiler lisans programının en çok millî, manevi ve evrensel değerler, kişisel ve mesleki gelişim, iletişim ve iş birliği, öğrenme ortamları oluşturma, öğretme ve öğrenme sürecini yönetme gibi yeterlikleri kazandırdığını; öğretme ve öğrenme sürecini yönetme, alan bilgisi, alan eğitimi bilgisi ve eğitim ve öğretimi planlama gibi yeterlikleri kazandırmada ise eksik kaldığı tespit edilmiştir. Bununla beraber Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin en çok millî, manevi ve evrensel değerler, kişisel ve mesleki gelişim, öğrenciye yaklaşım, alan bilgisi, iletişim ve iş birliği ve öğretme ve öğrenme sürecini yönetme konularında yeterliğe sahip olmalarının gerektiği belirlenmiştir. Ayrıca katılımcıların zorunlu, seçmeli ve programdan kaldırılacak derslere ilişkin çeşitli önerileri olduğu tespit edilmiştir. Sosyal Bilgiler lisans programına Göç ve Göçmen Eğitimi, Okul Yönetimi, Z ve Alfa Kuşağının Psikolojisi ve Eğitimi, Anayasa, Diksiyon ve Hitabet Eğitimi, İklim Değişikliği ve Çevre Sorunları gibi derslerin eklenmesine ihtiyaç duyulduğu bulunmuştur. Lisans programında öğretmenlik uygulaması, sınıf ve okul yönetimi, öğretim strateji, yöntem ve teknikleri ve uygulamalı derslerin sayılarının artırılması gibi düzenlemeler yapılması gerektiği tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarından yola çıkarak Sosyal Bilgiler öğretmenliği lisans programının uygulamaya dönük ve alan konularının yoğunlukta olduğu bir yapıya kavuşturulması, teknoloji uygulamalarına ilişkin yenilikleri takip etmeye fırsat verecek niteliğe getirilmesi ve güncel olay ve sorunları içeren çağdaş konuların yer aldığı derslerin eklenmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal Bilgiler Lisans Programı, Öğretmen, Sosyal Bilgiler Eğitimi, Görüş, Öneri

How should the Social Studies Teaching Undergraduate Program be? Teachers' Opinions and Suggestions

This study examined the views and suggestions of Social Studies teachers regarding the Social Studies teaching undergraduate programme. We used a basic qualitative research method and criterion sampling, and maximum variation sampling to determine the participant group. We conducted the research with 14 Social Studies teachers. A standardised open-ended interview form developed by the researchers was used as a data collection tool. The data were analysed using the content analysis method. According to the findings, the Social Studies undergraduate programme provides the most competencies, including national, spiritual and universal values, personal and professional development, communication and cooperation, creating learning environments and managing the teaching and learning process. We determined that there is a lack of competencies such as managing the teaching and learning process, field knowledge, field education knowledge and education and training planning. However, the study evinced that Social Studies teachers should possess the most competency in national, spiritual and universal values, personal and professional development, approach to students, content knowledge, communication and cooperation, and managing the teaching and learning process. We also determined that the participants had various suggestions about compulsory, elective courses and courses to be removed from the programme. The study revealed a need to add courses such as Immigration and Immigrant Education, School Management, Psychology and Education of Generation Z and Alpha, Constitution, Diction and Oratory Education, Climate Change and Environmental Problems to the Social Studies undergraduate programme. We determined that regulations such as teaching practice, classroom and school management, teaching strategies, methods and techniques, and increasing the number of applied courses in the undergraduate programme are required. The research results suggested that the Social Studies teaching undergraduate programme should be structured in a practical and field-oriented manner, that it would allow following the innovations in technology applications, and that courses on contemporary topics, including current events and problems, should be added.

Keywords:

Social Studies Undergraduate Program, Teacher, Social Studies Education, Opinion, Suggestion,

PDF

___

Ada, S., ve Baysal, Z. N. (2013). Pedagojik-androgojik formasyon ve Türkiye’de öğretmen yetiştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Akarsu, A. H., Yılmazer, A., ve Geçit, Y. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen eğitimi programlarının yapısı: 2006-2018 programlarının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 23-60.
Akhan, N. E. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler lisans programı üzerine düşünceleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 2(32), 267-289. Doi: 10.9761/JASSS2735 Akyüz, Y. (2021). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Altheide, D. L. (1987). Ethnographic content analysis. Qualitative Sociology, 10(1), 65-77. https://link.springer.com/article/10.1007/BF00988269
Ary, D., Jacobs, L. C., Sorensen, C. K. S., & Walker, D. A. (2013). Introduction to research in education. Wadsworth: Cengage Learning.
Bilici, Ş., ve Bedirhanoğlu, H. E. (2020). Almanya sosyal bilgiler öğretmeni yetiştirme programı. İçtimaiyat, 4(1), 23-30. Doi: https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.709572
Bozkurt, F. (2020). 21. yüzyıl becerileri açısından sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programının değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 34-64. https://doi.org/10.9779/pauefd.688622
Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
Çalışkan, M., Işık, A. N., ve Saygın, Y. (2013). Öğretmen adaylarının ideal öğretmen algıları. İlköğretim Online, 12(2), 575-584.
Çelikkaya, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programındaki derslerin öğrenilme düzeyleri (Öğretmen adaylarının öznel algıları). Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(2), 300-315.
Çoban, A. (2010). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı: Betimsel bir karşılaştırma. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 27-46.
Duman, T. (1988). Türkiye’de ortaöğretime öğretmen yetiştirme problemi (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Ercan, B. (2009). Türkiye'de ilköğretim II. kademeye sosyal bilgiler öğretmeni yetiştirme sistemleri (1923-2008) (Yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
Erden, M. (tarihsiz). Sosyal bilgiler öğretimi. İstanbul: Alkım Yayıncılık.
Gençtürk, E., Akbaş, Y., ve Kaymakcı, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bakış açısıyla ideal öğretmenin özellikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1559-1572.
Gökçe, E., ve Erdem, A. (2019). Nasıl bir öğretmen istiyoruz? B. Aslan ve F. Hazır Bıkmaz (Edt.) Prof. Dr. Mehmet Kısakürek’e armağan içinde (s.61-74). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Gültekin, M. (2015). İlköğretim öğrencilerinin ideal öğretmen algısı. Turkish Studies, 10(11), 725-756. Karadağ, Y., ve Özdemir Özden, D. (2020). Çokkültürlü eğitim ortamlarına geleceğin sosyal bilgiler öğretmenlerini hazırlamak: Öğretmen adaylarının çokkültürlü yeterlikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 179-201.
Karadağ, Y., Kesten, A., ve Özdemir Özden, D. (2021). Multicultural competencies of social studies teachers: A qualitative study. Journal of Social Science Education, 20(1), 91-117. Doi: https://doi.org/10.4119/jsse-3473 Karatekin, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kayhan, H., ve Yıldırım, E. (2014). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne üye bazı ülkelerin sosyal bilgiler öğretmenliği eğitim programlarının insan hakları ve demokrasi eğitimi açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 79-95.
Kaymakcı, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programlarının içerik değerlendirmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 2(1), 45-61.
Keçeci, Y. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının göçmen sorununa ve çok kültürlü eğitime yönelik bakış açıları (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kırıkçı, A. C., Çolak, K., ve İbrahimoğlu, Z. (2022). Sosyal bilgiler kavramı ve sosyal bilimler. C. Öztürk ve T. Kafadar (Edt.) Sosyal bilgiler öğretimi: Etkili vatandaşlık eğitimi el kitabı içinde (s. 3-20). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Koçoğlu, E., ve Egüz, Ş. (2019). Türkiye’de, sosyal bilgiler eğitimine ilişkin alan eğitimcilerinin sorunsal tespitleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 26-37. https://doi.org/10.33206/mjss.482523
Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2016). Qualitative research: A guide to design and implementation (4th Edition). San Francisco: Jossey-Bass Press.
Özabacı, N., ve Acat, M. B. (2005). Öğretmen adaylarının kendi özellikleri ile ideal öğretmen özelliklerine dönük algılarının karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 42(42), 211-236.
Özav, L. (2001). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı üzerine düşünceler. Sosyal Bilimler Dergisi, 165-177. Özden, M., ve Saban, A. (2017). Nitel araştırmalarda paradigma ve teorik temeller. A. Saban ve A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (s. 1-29). Ankara: Anı Yayıncılık.
Öztürk, C. (1991). Atatürk devrinde öğretmen yetiştirme politikası ve öğretmen yetiştiren kurumlar (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S.B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Sağdıç, M. (2018). Türkiye’de 2018 yılında uygulamaya konulan sosyal bilgiler öğretmen yetiştirme programının önceki program ile karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(10), 308-321. https://doi.org/10.20860/ijoses.488657
Sönmez, V. (1998). Sosyal bilgiler öğretimi ve öğretmenlik kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık. Sözer, E. (1998). Sosyal bilimler kapsamında sosyal bilgilerin yeri ve önemi. G. Can, Ş. Yaşar ve E. Sözer (Edt.) Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 3-8). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Şahin, E. (2020). 2006 ve 2018 Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programlarının analizi ve akademisyen görüşleri (Yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
Şarpal, Ö. H. ve Acun, İ. (2019). 2018 yılı Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programında yapılan değişikliklerin incelenmesi. II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi, Nevşehir: Hacı Bektaş Üniversitesi, s. 86-91.
Telli, S., Den Brok, P., ve Çakıroğlu, J. (2010). Öğretmen ve öğrencilerin ideal öğretmen hakkındaki görüşleri. Eğitim ve Bilim, 33(149), 118-129.
Tokcan, H. ve Tangülü, Z. (2019). 2006 ve 2018 Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı üzerine karşılaştırmalı bir analiz çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23, 97-119.
Tonga, D. (2012). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programının değerlendirilmesi. Journal of Turkish Educational Sciences, 10(4), 780-803.
Tonga, D. (2020). Son yirmi yılda Türkiye’de sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 1547-1564. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020..-542763
Ünlü, İ., Koçoğlu, E., ve Ay, A. (2015). Sosyal bilgiler lisans programındaki uygulamalı derslere yönelik öğretmen adayı görüşlerinin incelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 1, 371-386. Doi:10.13114/MJH.2015111389 Yılar, M. B., ve Tomal, N. (2020a). Sosyal bilgiler dersi ve yenilenen ders öğretim programı. A. Uzunöz ve V. Aktepe (Ed.). Özel öğretim yöntemleri-cilt II içinde (ss.1-42), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Yılar, M. B., Aydoğmuş, M., ve Karadağ, Y. (2020b). Öğretmen adaylarının öğretmen-öğrenci etkileşimi bağlamında geliştirmek istedikleri iletişim becerilerine ilişkin özdeğerlendirmeleri. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 2(1), 1-16.
Yılar, M. B., ve Cüce, K. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin özel alan yeterliklerini etkileyen faktörler ve bunların lisans programıyla ilişkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(2), 661-683. https://doi.org/10.24315/tred.689486 Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, K. (2009). Lisans düzeyinde Sosyal bilgiler eğitiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri: Öğretmen adaylarının görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3), 31-53.
Yılmaz, K. (2010). Lisans düzeyinde Sosyal bilgiler eğitiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri: Öğretim elemanlarının görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 297-332.
Yılmaz, O. ve Sayhan, H. (2016). Sosyal bilgiler ve fen bilgisi eğitimi lisans programlarının çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), 9-26.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. (1998). Eğitim fakültesi öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara. Erişim tarihi: 01.10.2022, https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/egitim-fakultesi-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari-mart-1998.pdf
Yükseköğretim Kurulu. (2007a). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri (1982-2007). Ankara: Meteksan Matbaa.
Yükseköğretim Kurulu. (2007b). Eğitim fakültesi öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara. Erişim tarihi: 02.10.2022, https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/egitim-fakultesi-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari.pdf
Yükseköğretim Kurulu. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı. Ankara. Erişim tarihi: 02.10.2022, https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sosyal_Bilgileri_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf
Yükseköğretim Kurulu. (2020). “Yeni YÖK” üniversitelere yetki devrine devam ediyor... Erişim tarihi: 04.10.22, https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2020/egitim-fak%C3%BCltelerine-yetki-devri.aspx