Sosyal Bilgiler Eğitimi Alanında Yapılan Okuryazarlık ile İlgili Çalışmaların İçerik Analizi: Türkiye Örneği

Bu araştırmada, Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılan ve okuryazarlık ile ilgili çalışmaları temele alan tez, makale ve bildirilerin içerik analizi kullanılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, 2008-2022 yılları arasında Türkiye’de, sosyal bilgiler eğitiminde okuryazarlıkla ilgili yapılan çalışmaları kapsamaktadır. Bu kapsamda; 33 tez, 17 makale ve 1 bildiri olmak üzere toplamda 51 çalışma incelenmiştir. Araştırma kapsamı içerisinde yer alan çalışmalar seçilirken; Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) ulusal tez tarama merkezi, TÜBİTAK ULAKBİM, Google Akademik arama motoru ve Dergipark veri tabanlarından faydalanılmıştır. Bu araştırmada, Türkiye’de, sosyal bilgiler eğitiminde okuryazarlıkla ilgili yapılan çalışmaların nitel yöntemler kullanılarak analiz edilmesi ve genel eğilimlerin tespit edilmesi hedeflendiği için, doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, okuryazarlıkla ilgili çalışmaların; amaçları, yöntemleri, örneklem grupları, veri toplama araçları, sonuçları ve önerileri bağlamında analiz edilmiştir. Toplanılan veriler, tablolar ve şekiller ile görselleştirilip yorumlanmıştır. Bu çalışmada, geçerlilik ve güvenirliliğin sağlanması için araştırma soruları ve çalışmanın amacı açık ve anlaşılır bir şekilde sunulmuştur. Araştırma sonucunda, sosyal bilgiler eğitimde, birbirinden farklı okuryazarlık türlerinde çalışmalar yapıldığı ve birçok okuryazarlık türünde öğretmenlerin, öğretmen adaylarının ve öğrencilerin beceri düzeylerinin düşük olduğu saptanmıştır ve bu bağlamda çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal bilgiler, Okuryazarlık, Okuryazarlık türleri, İçerik analizi

The Content Analysis of Studies on Literacy in the Field of Social Studies Education: The Case of Turkey

The aim of this research is to examine the theses, articles and edicts based on literacy studies using content analysis in the field of Social Studies Education in Turkey. The research covers the studies on literacy Social Studies Education in Turkey between the years 2008-2022. A total of 51 studies, including 33 theses, 17 articles and 1 edict, were examined in this context. The national thesis scanning center of the Council of Higher Education (YÖK), TÜBİTAK ULAKBİM, Google Scholar search engine and Dergipark's databases were used while selecting the studies within the scope of the research. Since it was aimed to analyze the studies on literacy in Social Studies Education in Turkey using qualitative methods and to identify general trends, the document review method was used in this research. The data obtained in the research were analyzed in the context of the aims, methods, sample groups, data collection tools, results and recommendations of the studies on literacy. The collected data were visualized and interpreted with the help of tables and figures. In order to ensure validity and reliability, the research questions and the purpose of the study are presented in a clear and understandable way in this study. As a result of the research, it has been determined that studies are carried out on different types of literacy in Social Studies Education and that the skill levels of teachers, teacher candidates and students are low in many literacy types. In this context, various suggestions have been presented.

Keywords:

Social studies, Literacy, Types of literacy, Content analysis,

PDF

___

Acar, Ç. (2015). Anne ve babaların ilkokul ortaokul ve lise öğrencisi çocukları ile kendilerinin dijital okuryazarlıklarına ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aksoy, B., Sönmez, Ö. F., Merey, Z. ve Kaymakçı, S. (2009). Sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi. IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi. İstanbul: MEB ve Marmara Üniversitesi.
Altun, A. (2005). Gelişen teknolojiler ve yeni okuryazarlıklar. Ankara: Anı Yayınları.
Aşıcı, M. (2009). Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 17, 9-26.
Bawden, D. (2001). Information and digital literacies: a review of concepts. Journal of Documentation, 57(2), 218-259.
Dilek, A., Baysan, S. ve Öztürk, A. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan yüksek lisans tezleri: bir içerik analizi çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22 (2) 581-602.
Duman, B. ve Girgin, M. (2011). Eğitim fakültesi öğrencilerinin harita okuryazarlığına ilişkin görüşleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 12(17), 185-202.
Güneş, F. (2000). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
Kılıç, Y., Ata, H. A. ve Seyrek, İ. H. (2015). Finansal okuryazarlık: üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (66), 129-150.
Koçoğlu, E. ve Aydın, M. (2017). Alan uzmanlarına göre 2017 sosyal bilgiler programının 2005 programı çerçevesinde analizi. International Journal of Social Science Research, 6(1), 61-74.
Koçoğlu, E., Salur, M. ve Yiğen, V. (2019). Medya okuryazarlığı ve eğitimde temel yaklaşımlar. E. Koçoğlu ve Ö. Akman (Ed.). Medya okuryazarlığı ve eğitimi içinde (s. 35-51). Ankara: Pegem Akademi.
Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, S. (2010). 21. yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 28, 284-298.
Lockyer, A., Crıck, B. ve Annette, J. (2003). Education for democratic citizenship. ıssues of theory and practice. USA: Ashgate Publishing Limited.
Longman, P. (2003). Dictionary of contemporary English. UK: Pearson Longman.
MEB, (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara.
Merriam, S. B. (2013). Qualitative research a guide to design and implementation, Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber. Çev. Ed.: Prof. Dr. Selahattin Turan, 3. Baskıdan Çeviri, Ankara: Nobel Yayıncılık.
Oğuz, S. (2013). Ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler eğitimi çerçevesinde hukuk okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Oruç, Ş. ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler alanında yapılan tez çalışmaları. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 121-132.
Özalp, M. T. ve Akpınar, M. (2018). Sosyal bilgilerde ölçme ve değerlendirme çalışmaları üzerine bir inceleme: bir meta-sentez çalışması. B. Tay (Ed.). 7. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 723 – 745). Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.
Özkaral, T. C. ve Taş, A. M. (2017). Sosyal bilgiler ve karşılaştırmalı eğitim alanında yapılan lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi: bir meta-sentez çalışma örneği. Electronic Turkish Studies, 12(25), 651-670.
Roth, C. E. (2002). A Questioning framework for shaping environmental literacy. Earthlore Associates and The Center for Environmental Education of Antioch New England Institute, Canada.
Şahin, M., Yıldız, D. G. ve Duman, R. (2011). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitimi tezleri üzerine bir değerlendirme. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 96-121.
Tarman, B., Güven, C. ve Aktaşlı, İ. (2011). Türkiye'de sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılan doktora tezlerinin değerlendirilmesi ve alana katkıları. SÜ Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 391-410.
TDK, (2020). https://sozluk.gov.tr. (adresinden erişilmiştir).
Tonga, D. (2019). 2005 ve 2017 sosyal bilgiler öğretim programı: benzerlikler ve farklılıklar. Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 82-100.
TÜBA, (2020). http://www.tubaterim.gov.tr (adresinden erişilmiştir).
Wray, D. (2001). Literacy in the secondary curriculum. Reading, 35(1), 12-17.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, B. (1989). Okuryazarlık ve okuma alışkanlığı üzerine. Türk Kütüphaneciliği, 3(1), 48-53.
Zariski, A. (2014). Legal literacy: an ıntroducation to legal studies. Kanada: AU Press.