Döviz kuru enflasyon ve dış ticaret arasındaki ilişkinin ekonometrik bir analizi: Türkiye örneği

Sanayi Devrimi ve küreselleşme Dünya’yı hızla tek bir pazar haline dönüştürmüştür. Bu durum dış ticareti ülkeler için önemli bir iktisadi faaliyet kolu haline getirmiştir. Böylece ülkeler için büyük bir önem kazanan dış ticaret, dövize olan küresel talebi de arttırmıştır. Dış ticaret ile etkileşim halinde olan döviz kuru aynı zamanda ülkelerin enflasyon rakamlarını da etkilemektedir. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin 2004:M1–2019:M12 yılları arasındaki aylık; döviz kuru, enflasyon, ihracat ve ithalat serileri arasında bir ilişkinin olup olmadığını ekonometrik bir yöntemle incelemektir. Çalışmada ilk olarak teorik çerçeve ve literatür incelemesi ele alınmış ardından ekonometrik analize geçilmiştir. Ekonometrik analizde ilk olarak serilere genişletilmiş Dickey-Fuller birim kök testi uygulanmış ve serilerin birinci farkta durağan oldukları anlaşılmıştır. Ardından serilere Johansen eşbütünleşme testi uygulanmış ve serilerin eşbütünleşik oldukları tespit edilmiştir. Analizin son aşasında ise Granger nedensellik testi yapılmış ve bu testin sonucunda, Türkiye’nin 2004-2019 yılları arasında yapmış olduğu ihracat ile ithal arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisinin varlığına rastlanmıştır. Ayrıca döviz kurundan enflasyon ve ihracata doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin olduğu gözlemlenmiştir. Nihayetinde çalışmada Türkiye’nin; döviz kuru, enflasyon, ihracat ve ithalat rakamlarının uzun dönemde birbirlerini etkiledikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Döviz kuru, enflasyon, ihracat, ithalat, türkiye

An econometric analysis of the relationship between exchange rate inflation and foreign trade: Turkey case

The Industrial Revolution and globalization have rapidly transformed the world into a single market. This situation has made foreign trade an important economic activity for countries. Thus, foreign trade gaining great importance for countries has also increased the global demand for foreign currency. The exchange rate interacting with foreign trade affects the inflation figures of countries as well. In this direction, the purpose of this study is to examine whether there is a relationship among exchange rate, inflation, export, and import series by using an econometric method for Turkey's monthly between 2004:M1-2019:M12. Firstly, the theoretical framework and literature review were discussed in the study, then econometric analysis was performed. In the econometric analysis, first, the Augmented Dickey-Fuller unit root test was applied to the series, and it was observed that the series were stationary at the first difference. Then, the Johansen cointegration test was applied to the series and it was determined that the series were cointegrated. At the last stage of the analysis, the Granger causality test was conducted and as a result of this test, it was found that there was a bidirectional causality relationship between Turkey's exports and imports between 2004-2019. In addition, it has been observed that there is a one-way causality relationship from exchange rate to inflation and exports. Ultimately, in the study,it is concluded that exchange rate, inflation, export, and import figures affect each other in the long run in Turkey.

Keywords:

Exchange Rate, Inflation, Export, Import, Turkey Economy,

PDF

___

Abel, A., Bernanke, B. S. and Croushore, D. (2006). Macroeconomics. Pearson Education. Boston.
Achsani, N. A., Fauzi, A. J. and Abdullah, P. (2010). ‘‘The Relationship between Inflation and Real Exchange Rate: Comparative Study between ASEAN+3, the EU and North America’’. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 18, 69-76.
Ahmad, E. and Ali, S. A. (1999). “Relationship Between Exchange Rate and Inflation”. Pakistan Economic and Social Review, 7(2), 139-154.
Aktaş, C. (2010). “Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin Var Tekniğiyle Analizi”. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 123–140.
Arize, A., C. Osang, T. and Slottje, D. J. (2000). “Exchange Rate Volatility and Foreign Trade: Evidence From Thirteen LDC's’’. Journal of Business & Economic Statistics, 18(1), 10-17.
Aydoğan, E. (2004). ‘’1980 den Günümüze Türkiye de Enflasyon Serüveni’’. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11(1), 91-110. Ayvaz Güven, E. T. ve Uysal, D. (2013). ‘’Türkiye’de Döviz Kurlarındaki Değişme İle EnflasyonArasındaki İlişki (1983-2012)’’. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar, (9), 141-156.
Bakır, H. (2008). ‘’Tekstil ve Demir Çelik Sektörü Đhracatına Döviz Kurları, Enflasyon ve Faiz Oranlarının Etkilerinin Karşılaştırılması’’. Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi, (3), 1-12
Barışık, S. ve Demircioğlu, E. (2006). “Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilete, İhracat-İthalat İlişkisi (1980-2001)”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 71-84.
Bayraktutan, Y. ve Arslan, İ. (2003). “Türkiye’de Döviz Kuru, İthalat ve Enflasyon İlişkisi: Ekonometrik Analiz (1980-2000)”. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, (2), 89-104.
Bozdan, D. N., Özenci, İ. ve Keskin Benli Y. (2018). “Döviz Kuru İle İhracat Ve İthalat Arasındaki İlişkinin Analizi: Ampirik Bir Çalışma”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10(25), 638-649.
Buckle, R. A. and Pope, M. J. (1985). “Inflation and the Terms of Trade in a Foreign Exchange Constrained Economy”. New Zealand Economic Papers, 19(1), 1-20.
Dickey, D. A., ve Fuller, W. A. (1979). ‘‘Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root’’. Journal of American Statistical Association, 74(366), 427-431.
Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). ‘‘Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series With a Unit Root’’. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
Eğilmez, M. (2018). Değişim Sürecinde Türkiye, 13. Baskı. Remzi Kitapevi: İstanbul.
Granger, C. W.J. (1969). ‘‘Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross- Spectral Methods’’. Econometrica, 37(3), 424–438.
Gül, E. ve Ekinci, A. (2006). “Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1984–2003”. Sosyal Bilimler Dergisi, (2006/1), 91-106.
Johansen, S. (1988). “Statistical Analysis of Cointegration Vectors”. Journal of Economic Dynamics and Control, (12), 231-254.
Johansen, S. and Juselius, K. (1990). “Maximum Likelihood Estimated and İnference on Cointegration with Application to the Demand for Money”. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
Karaçor, Z. ve Gerçeker, M. (2012). “Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği (2003 - 2010)”. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(23), 289-312.
Karagöz, M. ve Doğan, Ç. (2005). “Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 219-228.
Karakaş, A. (2017). ‘‘İthalata Dayalı İhracatın Riskli Yapısı: Dış Ticarette Sürdürülebilirliğin Türkiye İçin Analizi’’. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7(2), 261-277.
Kataranova, M. (2010). ‘‘The Relationship Between the Exchange Rate and Inflation in Russia’’. Problems of Economic Transition, 53(3), 45-68.
Kendirli, S. ve Kaya, M. (2016). ‘’Döviz Kuru ve Enflasyonun BİST Banka Endeksi Üzerindeki Etkisi’’. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 215-227.
Ketboğa, M. ve Danacı, M.C. (2019). ‘‘Dış Ticaretin Yapısal Sorunlarının Firmaların Faaliyetleri Üzerine Etkisi: Malatya Örneği’’. Dicle Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(18.), 249-267.
Krugman, P. and Wells, R. (2006). Macroeconomics. Worth Publishers. New York.
MacKinnon, J. G. (1996). ‘‘Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests’’. Journal of Applied Econometrics, (11), 601-618.
Mankiw, N.G. (2011). Principles of Macroeconomics, 6. Edition. South-Western Cengage Learning. USA.
Mert, M. ve Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. 1. Baskı, Detay Yayıncılık: Ankara.
Monfared, S. S. and Akın, F. (2017). ‘‘The Relationship Between Exchage Rates and Inflation: The Case of Iran’’. European Journal of Sustainable Development, 6(4), 329-340.
Özer, H. ve Kutlu, M. (2019). “Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisinin VAR Modeli İle Analizi”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(4), 214-231.
Özkurt, İ. C. (2016). “Türkiye’de Enflasyon Hedeflemesi Politikasını Etkileyen Etmenler: Ekonometrik Bir Analiz”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 431-453.
Petek, A. ve Çelik, A. (2017). “Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi (1990-2015)”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(626), 69-87.
Reyes, J. (2007). “Exchange Rate Passthrough Effects and Inflation Targeting in Emerging Economies: What is the Relationship?”. Review of International Economics, 15(3), 538–559.
Sarı, A. (2010). “Döviz Kuru Oynaklığının İthalata Etkileri: Türkiye Örneği”. İstanbul Üniversitesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (11), 31–44.
Stockman, A. C. (1985). “Effects of Inflation on the Pattern of International Trade’’. The Canadian Journal of Economics, 18(3), 587-601.
Tapşın, G. ve Karabulut, A. T. (2013). “Reel Döviz Kuru, İthalat ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği”. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (26), 190-205.
Uçan, O. ve Aytekin, İ. (2017). “Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi: Türkiye Örneği (2004-2017)”. International Conference on Multidisciplinary, Science, Engineering and Technology (IMESET’17). 107-113, Oct. 27-29, 2017, Bitlis
Zhang, Z. (2001). “China’s Exchange Rate Reform and Exports”. Economics of Planning, (34), 89–112.