Nilgün COŞKUN

MARDİN MÜZESİ'NDEN BİR GRUP YENİ ASSUR ÇANAK ÇÖMLEĞİ

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Yeni Assur varlığı 1990'lı yılların başında yapılan Üçtepe ve Girnevaz kazıları dışında pek bilinmemekteydi. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında gerçekleştirilen kurtarma projeleriyle son yıllarda özellikle Orta Fırat ve Yukarı Dicle Havzalarında sayıları artan kazılar sayesinde bölgenin Orta Demir Çağ'daki genel görünümü hakkındaki veriler artmıştır. Ancak Yukarı Habur Bölgesi'nin Orta Demir Çağ'daki yerleşim dokusu hakkındaki bilgiler, araştırmaların sınırlı olması nedeniyle yeterli değildir. Orta Fırat Vadisi'ndeki Tille VIII, Yukarı Dicle Vadisi'ndeki Üçtepe 8-7 ve Ziyarettepe gibi büyük Yeni Assur kentleri ile beraber Kavuşan V, Hakemi Use I, Gre Dimse, Harabe Bezikan, Salat Tepe, Aşağı Salat ve Hirbemerdon IVb gibi kırsal yerleşme yerleri ve Yukarı Habur Vadisi'ndeki Girnevaz I-V. Tabakalarda ele geçen çanak çömlekler Yeni Assur Krallığı'nın özellikle Yukarı Dicle Havzası'ndaki yerleşim dokusu hakkında bilgi sağlar. Ancak şimdiye kadar Tille ve kısmen Lidar hariç kazısı yapılan merkezlerde bulunan Yeni Assur dönemi çanak çömlek malzemeleri, yıllık raporlar ve bazı makaleler dışında, tam olarak yayınlanmış değildir. Bununla birlikte çanak çömlek kültürünün Güneydoğu Toros silsilelerinin güneyindeki kuzey yayılımı aşağı yukarı ortaya konmuş bulunmaktadır. Bu sınırın batıda Fırat Nehri'nden doğuda Batman Suyu'nun batısına kadar genişlediği anlaşılmaktadır. Kazılarda çıkan Orta Demir Çağ çanak çömlekleri ile beraber Güneydoğu Anadolu yüzey araştırmalarında bulunmuş ve bölge müzelerine satın alma yoluyla kazandırılmış çok sayıda Yeni Assur çanak çömleği vardır. Bu yazıda Mardin Müzesi koleksiyonuna satın alma yoluyla kazandırılmış bir grup Yeni Assur çanak çömleği incelenmiştir. Mardin Müzesi'nde geniş bir satın alma koleksiyonu ile temsil edilen Orta Demir Çağ-Yeni Assur Dönemi'ne ait incelediğimiz çanak çömlekler Kuzey Suriye, Kuzey Irak ve Güneydoğu Anadolu Yeni Assur merkezleri çanak çömlek geleneği ile birliktelik halindedir. Satın alma eserlerin çıkış yerleri her ne kadar belirsiz olsa da söz konusu malzemenin Güneydoğu Anadolu kökenli olabileceğini söylemek yerleşim dokusundaki yoğunluk göz önüne alındığında yanlış olmayacaktır.

A Group of Neo-Assyrian Pottery in the Mardin Museum

A Group of Neo-Assyrian Pottery in the Mardin MuseumPresence of Neo-Assyrians in Southeastern Anatolia was not known well enough until the excavations at Üçtepe and Girnevaz started in the early 1990's. Salvage projects within the frame of the Southeast Anatolian Project (GAP) and the increasing number of excavations, particularly in the Upper Tigris basin have provided new evidence regarding the overall knowledge of the region during the Middle Iron Age. However, due to the lack of studies in the Khabur valley, the settlement pattern of the Middle Iron age here is still not very well known. In the Middle Euphrates Valley Tille VIII, Upper Tigris Valley Üçtepe 8-7, Ziyarettepe, Kavuşan V, Hakemi Use, Gre Dimse, Harabe Bezikan, Salat, Aşağı Salat and Hirbemerdon IVb and finally in the Upper Khabur Valley Girnevaz give information related to settlement patterns of the Neo-Assyrian kingdom, especially inn the Upper Tigris region. However, Neo-Assyrian pottery uncovered has not been published entirely other than in annual excavation reports and in some articles covering particularly the Tille and partially the Lidar excavations. On the other hand the northern expansion and distribution of the pottery culture to the south of the Southeast Taurus Mountains has been already established. This area extends to the Euphrates on the west and to the Batman River on the east. Neo-Assyrian pottery groups in the Mardin Museum quite resemblein respect of their techniques the Middle Iron Age - Neo-Assyrian pottery of Upper Tigris and Upper Euphrates basins, and also the Neo-Assyrian centres in North Syria and North Iraq. Although the provenance of the wares purchased is not known it is plausible to say that they originated from Southeast Anatolia.

___

Anastasio 2010 Anastasio, S., Atlas of the Assyrian Pottery of The Iron Age, Subartu XXIV, Brepols.

Blaylock 1999 Blaylock, S., "Iron Age Pottery from Tille Höyük, South-Eastern Turkey", Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Northern Syria and South-Eastern Anatolia (ed. A. Hausleiter - A. Reiche), Münster, 263-286.

Coşkun 2013 Coşkun, N., Güneydoğu Anadolu Bölgesi Orta Demir Çağ Çanak Çömlek Kültür Bölgeleri: Gelişimleri, Sınırları, Çanak Çömlek Grupları ve İlişkileri Çerçevesinde Değerlendirilmesi (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van.

Curtis 1989 Curtis, J., Excavations at Qasrij Cliff and Khirbet Qasrij, British Museum Western Asiatic Excavations 1, London.

Curtis - Green 1997 Curtis, J. - Green, A., Excavations at Khirbet Khatuniyeh, Saddam Dam Report II, London

Guarducci - Laneri 2010 Guarducci, G. - N. Laneri, "Hirmebedon Tepe During the Iron Age Period: A Case Study in the Upper Tigris River Region", Anatolica XXXVI, 17-65.

Haller 1954 Haller, A., Die Gräber und Grüfte von Assur, Berlin.

Hausleiter 1999 Hausleiter A., "Graves, Chronology and Ceramics Some Considerations on Neo-Assyrian Assur", Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Northern Syria and South-Eastern Anatolia (ed. A. Hausleiter - A. Reiche), Altertumskunde des Vorderen Orients 10, Münster, 127-146.

Hausleiter 2010 Hausleiter, A., Neuassyrische Keramik im Kerngebit Assyriens, Weisbaden.

Karg 1999 Karg, N., "Gre Dimse 1998: Başlangıç Raporu", Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1998 Yılı Çalışmaları (ed. N. Tuna - J. Öztürk), TAÇDAM, 237-270.

Kozbe 2007 Kozbe, G., "Kavuşan Höyük 2005 Yılı Kazısı", KST XXVIII-1, 573-588. Lines 1954 Lines, J., "Late Assyrian Pottery from Nimrud", Iraq 16-2, 164-167.

Lloyd - Gökçe 1953 Lloyd, S. - N. Gökçe, "Sultantepe: Anglo-Turkish Joint Excavations, 1952", Anatolian Studies 3, 27-47.

Müller 1999 Müller, U., "Die eisenzeitliche Keramik des Lidar Höyük", Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Northern Syria and SouthEastern Anatolia (ed. A. Hausleiter - A. Reiche), Münster, 405-433.

Oates 1959 Oates, J., "Late Assyrian Pottery from Fort Shalmaneser", Iraq XXI- 2, 130-146.

Rawson 1954 Rawson, P.S., "Palace Ware from Nimrud Technical Observations on Selected Examples", Iraq 16-2, 168-172.

Roaf 2001 Roaf, M., "Continuity and Change from Middle to the Late Assyrian Period", Eurasien-Abteilung OrientAbteilung des Deutschen Archäologischen Instituts, Bonn, 357-369.

Şenyurt 1986 Şenyurt, Y., Çok Renkli Geç Assur Devri Seramiği (Ankara Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.

Şenyurt 1988 Şenyurt Y., "Girnevaz Kazıları Işığında Geç Assur Devri Düğme Dipli Vazoları", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi XXXII-1/2, 281-291.

Tekin 2009 Tekin, H., "Hakemi Use 2008 Yılı Kazılarında Keşfedilen Geç Assur Dönemi Mezarları", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 26-2, 193-211.

Yakar 2007 Yakar, J., Anadolu'nun Etnoarkeolojisi. Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo-Ekonomik Yapısı (Çev. S.H. Riegel), İstanbul.