Kübra Mine SÜRMENELİ YİĞCİ, Elçin BABAOĞLU

Bir İnşaat Firmasında Çalışan İşçilerin Stresle Baş Etme Biçimleri ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi

Amaç: Ülkemizde artan şehirleşme yeni yapıları veya var olan yapıların yenilenmesini de beraberinde getirmesinin yanı sıra inşaat sektöründeki personel ihtiyacı ve iş istihdamlarından dolayı işçilerin çalışma koşullarındaki değişkenlerden kaynaklı ciddi rakamlarda iş kazaları yaşandığı sosyal sigorta verilerinden elde edilen istatistiklerden anlaşılmaktadır. Bir inşaat firmasında iş kazası geçirmiş olan işçilerin stresle baş etme biçimleri ve etkileyen faktörlerin incelendiği bu araştırmada, araştırmanın örneklemini, bir inşaat firmasında çalışmakta olan 250 iş kazası geçirmiş işçi oluşturmaktadır. Yöntem: Araştırmaya katılan işçilere sosyodemografik özellikleri içeren 53 soruluk anket ve Stresle Baş Etme Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin istatiksel analizinde SPSS programı kullanılmış olup, anlamlılık seviyesi p: 0,05 seçilmiştir. Bulgular: Araştırma sonuçlarına göre inşaat sektöründe çalışanlardan iş kazası geçirenlerin büyük çoğunluğunu oluşturan bireylerin; 26-35 yaş aralığında, ortaokul mezunu, il dışı ikamet ettikleri, sigara kullanımının aktif olduğu, iş arkadaşları ve işverenler ile ilişkilerinin ortalama değerlerde olduğu vb. bulgular elde edilmiştir. Sonuç: İş kazalarını engellemek adına verilen iş güvenliği eğitimlerinin uygulanılmaması sonucunda iş kazaları artmaktadır. İş güvenliği alanında verilen bilgilerin kullanılmaması da sıklıkla işçilerin kaza geçirmesine neden olmaktadır. Bu nedenle öncelikle işçilerin eğitimlerdeki bilgileri kullanmadaki engellerden biri olduğu düşünülen etkisiz baş etme biçimi işçilerin eğitimlerinde aldıkları bilgileri saha da kullanmalarını engellemektedir. İş kazalarının engellemesinde sadece eğitimler değil bu alandaki çalışmalarda etkin baş etme biçimleri geliştirmeye yönelik eğitim programlarının da yer alması gerekliliğini ortaya koyan bir öncül ve örnek çalışma niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler:

İş kazası, iş sağlığı ve güvenliği, iş stresi, stresle başa çıkma yolları

PDF

___

Abbas, R.E., Zalat, M. M., Nanees, S. E. G. (2013). Non-Fatal Occupational Injuries and Safety Climate: A Cross-Sectional Study of Construction Building Workers in Mit-Ghamr City, Dakahlia Governorate, Egypt. Open Journal of Safety Science and Technology, 3, 69-79.
Akbarzadeh, M., Mohammadfam, I., Moghimbeigi, A. ve Soltanzadeh, A. (2016). Analysis of occupational accidents induced human injuries: A case study in construction industries and sites. Journal of Civil Engineering and Construction Technology. Vol. 7(1), pp. 1-7, January.
Akboğa, Ö., Baradan, S., Çetinkaya, U., USMEN, M. A. (2016). Ege Bölgesindeki İnşaat İş Kazalarının Sıklık ve Çapraz Tablolama Analizleri. İMO Teknik Dergi, 7345-7370, Yazı 448.
Akkoyun, N. (2004) Örgütsel stres, A-tipi kişilik ve stresle başa çıkma: Jandarma genel Komutanlığında bir uygulama. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Savunma Yönetimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Aksoy, Ali ve Kutluca, Fahrettin. Çalışma Hayatında Stres Kaynakları, Stres Belirtileri ve Stres Sonuçlarının İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma.
Akyüz, İ., Akyüz, K.C., ve Alevli, C. ve Yıldırım, İ., (2015). Mobilya Sektöründe Çalışanların İş Güvenliği Algıları ve İş Doyumu Düzeylerinin İncelenmesi. OEM Bölümü Orman Fakültesi, KTÜ.
Alabay, M. Nurettin vd., [Ed: Birol Bumin], (2003), İşletmecilikte Çağdaş Yönelimler”, Ankara: Gazi Kitabevi. 2003:46-47.
Alien, R. (1983). Human Stress: It's Nature and Control. New York: McMilan Pub
Arıkan; K., Stres kavramı ve stresten korunma yolları. Erişim tarihi: 24.10.2016
Aycan; S., Dikmen; A., Medeni; V., Uslu; İ. (2014). Ankara’da Bir Üniversite Hastanesinde Yapılan Çalışan Sağlık Personelinin Geçirdiğini İfade Ettiği İş Kazalarının Değerlendirilmesi. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi.
Aydın Pehlivan, İ., (2002). İş Yaşamında Stres, 2 Baskı, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
Aydın, Ş. (2004). Örgütsel Stres Yönetimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 6, Sayı:3.
Aytaç, S. (2009). İş Stresi Yönetimi El Kitabı İş Stresi: Oluşumu, Nedenleri, Başa Çıkma Yolları, Yönetimi, Türk-İş Yayını.
Bal Ö., Gümüş B.A., Özgür G., (2006). Obez Bireylerin Stresle Başa Çıkma Yöntemleri. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 10/3: 23 – 27.
Balcı, A. (2000), Öğretim Elemanlarının İş Stresi – Kuram ve Uygulama. Sf. 34-35, Nobel Yayınları, 1. Basım, Ankara.
Balcı, A. (2000). Öğretim Elemanlarının İş Stresi, sf. 15-17, Nobel Yayınevi, Ankara.
Baltaş A. ve Z. (2006). Stresle Başa Çıkma Yolları. 23. Basım. İstanbul; Remzi Kitabevi, 23-307.
Baltaş, Z. VE Baltaş, A. (2012), Stres ve Başa Çıkma Yolları, sf. 89, Remzi Kitabevi, 29. Basım, İstanbul.
Basım, H. Nejat, Güler, Murat ve Şahin, Nesrin Hisli (2009). A Tipi Kişilik Örüntüsünde Bilişsel ve Duygusal Zekânın Stresle Başa Çıkma ve Stres Belirtileri ile İlişkisi, Türk Psikiyatri Dergisi 20(3):243-254.
Batıgün, A.D. ve Şahin, N.H. (2006). Türk Psikiyatri Dergisi 2006; 17(1):32-45 İş Stresi ve Sağlık Psikolojisi Araştırmaları İçin İki Ölçek: A-Tipi Kişilik ve İş Doyumu.
Bayılmış, O. ve Taş, Y. (2015). Sağlık Çalışanlarının İş Sağlığı ve Güvenliğine Yönelik Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi: Sakarya Örneği. İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. Cilt/Vol: 17, Sayı 1, Sayfa89-117.
Beehr, T.A. ve Newman, J.E., (1978). Job stress, employee health, and organizational effectiveness. A facet analysis, model and literature review. Personel Psychology, 31:665-699.
Bilir, N. (2016) İş Sağlığı ve Güvenliği Profili. Uluslararası Çalışma Örgütü, ILO Türkiye Ofisi- Ankara. ISBN: 9789228310627; 9789228310634 (web pdf)
Bilgen; M. (2013). Ankara’da Elektrik Dağıtım İşlerinde Çalışan İşçilerde İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Görülme Sıklığı ile İlişkili Etmenler. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayınları Yayın No: 37 Ankara.
Braham, B. J. (2004), Stres Yönetimi, Ateş Altında Sakin Kalabilmek, Hayat yayıncılık, (Çev.: Vedat G. Diker) İstanbul. Camkurt, M. Zülfi (2013), Çalışanların Kişisel Özelliklerinin İş Kazalarının Meydana Gelmesi Üzerindeki Etkisi. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi Cilt: 24 Sayı: 6 / Cilt: 25 Sayı: 1-2.
Ceylan, H. Türkiye’de İnşaat Sektöründe Meydana Gelen İş Kazalarının Analizi, International Journal of Engineering Research and Development (Vol:6, No:1, 2014).
Chia-Wen Liao (2012). Analysis of Occupational Accidents during Construction of Buildings Using Classification and Regression Tree. T. Zhang (Ed.): Instrumentation, Measurement, Circuits and Systems, AISC 127, pp. 1003–1010. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
Çelik, O. N. vd. (2011), “İnşaat Sektöründe Kazalar ve Güvenlik Tedbirleri”, 3. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 21-23 Ekim 2011, Çanakkale, 113-119.
Çiçek, B. ve Erkal, S. (2016). Analyzing of Occupational Accidents Experienced by Housekeeping Personnel in Hospitals According to Some Demographic Characteristics. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2 (4). Çoban, Aysel E. ve Hamamcı, Zeynep (2008). Effect of Stress Coping Program on the Level of Vocational Burnout of Counselors. Elementary Education Online, 7(3), 600-613, 2008.
Dale S. B., (1977). Personel The Management of People at Work, McGraw-Hill Co., s.734).
Demiral, Y. (2004), Çalışma Yaşamında Psiko-Sosyal Etmenler. Türk Tabipleri Birliği, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi.
Dizdar, N. Ercüment (2001). Kaza Sebeplendirme Yaklaşımları. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. Temmuz, 2001.
Dizdar, N. Ercüment, & Kurt, Mustafa. (2001). İş Güvenliği. Ankara: Kale Ofset.
Durukan, E., İlhan, M.N., Koşar, L. ve Kurtcebe, Ö. (2006). Temizlik İşçilerinin Sosyodemografik Özellikleri ve Çalışma Koşulları ile İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sıklığı. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, Cilt 20, Sayı 6, 433-439. Eğri, N. ve Atasoy, A., Kapalı Alanlardaki Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği, İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara, 2012.
Endler NS, Parker JDA (1980). Multidimensional assessment of coping: a critical evaluation. Journal of Personality and Social Psychology. 58(5): 844-854.
Erdoğan, İlhan (1999). İşletme yönetiminde Örgütsel davranış, İstanbul Üniversitesi İşletme Fak. Yayın No: 266, İşletme iktisadi Enstitü Yayın No:158 2. Baskı. İstanbul.
Eren, A. (2011) İş Memnuniyeti Boyutları (İşe İlişkin Algılar) ile Personel Devri Arasındaki İlişkinin Kantitatif Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 18).
Ergenç, A. (1982). “İş Doyumunun Belirleyicileri Olarak Beklenti, Algılama Tutarsızlığı ve Çalışma Değerleri”, Yönetim Psikolojisi Ulusal Sempozyumu (II, 16-19, 11-1991), Ankara: TODAİE Yayınları, 309-340 (Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları No: 201.
Folkman S, Lazarus R.S (1985). If it changes it must be a process: A study of emotion and coping during three stages of a college examination. J.Personality social Psychol. 48: 150-170.
Gaglıardı, D., Iavıcolı, S., Marınaccıo, A., Valentı, A., (2012), Occupational Safety and Health in Europe: Lessons from the Past, Challenges and Opportunities for the Future, Industrial Health, 50, ss.7-11.
Genç, N. ve Demirdöğen, O. (2000), sf. 180 Yönetim El Kitabı, Birey Yayıncılık, İstanbul.
Gök, S. (2009). Çalışma Yaşamının Önemli Bir Sorunu: Örgütsel Stres. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi. Cilt 27, Sayı:2.
Göksel, A. ve Tomruk, Z. Akademisyenlerde Stres Kaynakları İle Stresle Başa Çıkmada Ve Stres Durumunda Gösterilen Davranışların İlişkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi Ağustos-2016.
Göktuna, Z.S., (2007) Çözüm Odaklı Kısa Terapi Tekniğinin Alt Sosyo Ekonomik Seviyedeki Kadınların Geleceğe Umut ile Bakabilme ve Boyun Eğici Davranışlarına Etkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi ss. 55).
Güçlü, N. (2001), Stres Yönetimi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 21, Sayı 1 2001, s. 91-109.
Gültekin, F. (2008). “Stres Kaynakları ile Kariyer Yönetiminin Etkileşimi: Borsa Aracı Kurum Çalışanları Üzerinde Bir Uygulama”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
Gürcan, E. (2014). Ramak kaldı, Çevre ve İş Güvenliği oturumu, 7. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi sunumu.
Gürcanlı, E. G. (2011), “Yeni ve Zorunlu Bir Kavram Olarak ‘İş Güvenliği İçin Tasarım’”3. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 21-23 Ekim 2011, Çanakkale, 133-141.
İLGAR, Ö. (2001), Örgütsel Stresin Çalışan Kadınlar Üzerindeki Etkileri ve stresle Başa Çıkma Yolları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, SBE, 2001.
İş Sağlığı Genel Müdürlüğü, http://www.isgum.gov.tr/Default.aspx?lnk=157 , Erişim tarihi: 26.09.2016.
Kanıt, R., Yılmaz, M., Yıldız, S. (2015). İş Kazalarının İş görenlere Göre Nedenlerinin Şantiye Ölçeğinde Belirlenmesi. 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Bildiriler Kitabı.
Karaduman, M. ve Keser, A. (2004), İş Yaşamında Yalnızlık Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İle İlişkisi Ve Öğretmenler Üzerinde Bir Araştırma, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt: 3, Yıl: 3, Sayı: 7/3.
Keser, A. (2014), İş Stresi Kaynakları Geleneksel ve Güncel Boyutlarıyla, Türk Metal Yayınları, Ankara.
Kılınç, A.Ç., Koşar, S., Recepoğlu, E., ve (2015). Examining Primary School Teachers’ Coping Styles with Stress According to Different Variables. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(1), 01-14.
Knoll, M. & Dick, R.V. (2013). Do I Hear the Whistle…? A First Attempt to Measure Four Forms of Employee Silence and Their Correlates. Journal of Business Ethics, 113 (2), 349-362.
Köseoğlu, M. A. ve Karayormuk, K. Örgüt Sağlığı Nedir: Yöneticiler Arasında Görüş Farklılığı Var Mıdır? Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2, 2009.
Küçük, B. (1995). İnşaat Sektöründe Çalışan İşçilere Meslekî Eğitim Zorunluluğu. Mühendislik Bilimleri Dergisi, 1 (2-3) 105 – 111. Leka, S. & Griffiths, A. (2012), Work Organization & Stress, Erişim Tarihi: 24.10.2016.
Madenoğlu; C. (2013). Eğitim Kurumu Yöneticilerinin Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Benlik Saygısı Düzeyleriyle olan ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. Cilt:2 Sayı:1.
Makine Mühendisleri Odası, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Oda raporu, Yayın No: MMO/617, Mayıs 2015.
Maslach, C. (1982). Burnout: A social psychological analysis. In J. W. JONES (Eds.), The Burnout Syndrome: Current Research, Theory, Interventions (pp. 30-53). Park Ridge, IL: London House Press.
Matrunola, P., (1996). Is there a relationship between job satisfaction and absenteeism. J Adv Nurs, 23(4): 827-834.
Müngen, U. (2011), “İnşaat Sektörümüzdeki Başlıca İş Kazası Tipleri, TMH”, İnşaat Mühendisleri Odası, 469, 2011/5, 33-39.
Oktay, M. (2005). Çalışma Yaşamında İş Yerinde Stres, Medikal Açıdan Stres ve Çareleri, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi No:47, sf. 113.
Önen, L. (2016), İş Stresi, İş Sağlığı ve Güvenliği Önlem Dergisi, Erişim tarihi:10.11.2016 (http://www.onlemdergisi.com.tr/is-stresi/)
Özen, H.Ö. (2010). Gelir Düzeyindeki Yeterliliğin Örgütsel Stres Üzerindeki Etkileri: Tbmm Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:8, Yıl:8, Özel Sayı, 8:183-202.
Öztürk, M., Kişioğlu, A.N., Sönmez, Y. ve Uskun, E. (2015). Bir Sanayi Sitesindeki Küçük Ölçekli Risk Faktörleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Araştırma Makalesi. Turk J Public Health, 13(2).
Pines, A. (2003). Occupational burnout: A cross-cultural Israeli Jewish-Arap persectve and its implications for career counseling. Career Development International, 8(2), 97-106.
Rantanen, J. (2010), Grand Challenges for Occupational Health from Globalization Journal of Occupational Safety and Health 18: 167-171.
Rogers, C. R. (1959). A theory of therapy, personality, and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework. In S. Koch (Ed.), Psychology: A study of a science (Vol. 3, pp. 184-256). New York: McGraw-Hill.
Selimoğlu, E. ve Yılmaz, H. B. (2009). Hizmet İçi Eğitimin Kurum ve Çalışanlar Üzerine Etkileri. Paradoks, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dergi), http://www.paradoks.org, ISSN 1305-7979, Yıl:5 Sayı:1.
Solmuş, T. (2014), İş Yaşamında Duygular ve Kişilerarası İlişkiler: Öfke- Saldırganlık Ve Romantik İlişkiler, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 1-9-188.
Sosyal Güvenlik Kurumu, Erişim tarihi: 03.10.2016, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari.
Sulak, M. (2014). Kimyasal Risk etmenleri. Erişim tarihi: 18.10.2016
T.C. Sağlık Bakanlığı, Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi, Ruh Sağlığı Modülleri, Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü Ankara, 2008. Sağlık Bakanlığı Yayın 722.
Taşdemir, Y. (2010), “Kaza Riskinin En Fazla Olduğu Sektör: İnşaat”, İşte Sağlık Dergisi, 2010/1, 23-27. Türkiye İstatistik Kurumu 2014 Genel İstatistikleri. Erişim tarihi: 10.10.2016. (Https://biruni.tuik.gov.tr/yayin/views/visitorPages/yayinGoruntuleme.zul?yayin_no=340)
Van Dyne, L., Ang, S., & Botero, I. C. (2003). Conceptualizing Employee Silence and Employee Voice as Multidimensional Constructs. Journal of Management Studies, 40 (6), 1359-1392.
WHO, http://www.who.int/features/factfiles/mental_health/en/, Erişim tarihi: 25.09.2016.
Yılmaz, F. (2014). Analysis of Occupational Accidents in Construction Sector in Turkey. Journal of Multidisciplinary Engineering Science and Technology (JMEST) ISSN: 3159-0040 Vol. 1 Issue 5, December.
Yılmaz, G., İş Kazalarının Nedenleri ve Maliyeti, Mühendis ve Makine Dergisi. TMMOB Yayını, Cilt:50 Sayı: 592- 27-32.
Yurdakoş, Ertan. Stres Fizyolojisi. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Md. 36. – Ek Madde 2.