Eski Mezopotamya ve Eski Mısır’da Mavi Renk Kullanımının Sembolik Anlamları

Renk, insanlığın çevresindeki olayları ve kendini anlamlandırmaya çalıştığı andan beri durumlarla eşleştirdiği önemli kavramlardan biridir. Önceki tarihlerde, insanların renk ile ilgili çok bilgisi olmadığı açıktır. Eski insanlar için renkler sadece belli durum, olay ve duygularla eşleştirilmiş böylece sembolik anlamlar kazanmışlardır. Bu semboller toplumların, kültürel değerlerine, yaşadıkları coğrafyaya, sosyal ortama ve inanç sistemlerine göre şekillenmektedir. Mavi, Mezopotamya’da tanrısal lütuf ve bağışlama kavramları ile sembolleşmiştir. Aynı şekilde Mısır’da da mavi renk kutsallık atfetmektedir. Mavi-lacivert renginin büyüleyiciliği lapislazuli taşını Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarında oldukça popüler bir konuma getirmiştir. Literatürde lapislazulinin ticareti, renklerin anlamları, Mezopotamya ve Mısır uygarlıkları ile ilgili çok çeşitli çalışmalar mevcuttur. Ancak, mavi renk kullanımının sembolik anlamı bu iki medeniyet üzerinden ele alınıp lapislazuli taşı ile birleştirilmiş bir çalışma yoktur. Bu araştırmada amaç şimdiye kadar bu bağlamda yapılan çalışmaları derlemek ve mavi rengin sembolik boyutunu ve kullanım alanını belirleyip, betimleyebilmektir. Bu doğrultuda öncelikle renk kültürünün tarihçesi, renk kavramı ve rengin sembolik işlev kazanma süreci irdelenmiştir. Bununla birlikte hem eski Mezopotamya hem Eski Mısır uygarlıklarında mavi renk kullanımı ve lapislazuli taşı kullanımı, ticareti, sembolik anlamları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Eski Çağ, Mezopotamya, Mısır, Renk, Lapislazuli

Symbolic Meanings of Blue Color in Ancient Mesopotamia and Egypt

Color is one of the important concepts that humanity has matched with situations since the moment it tried to make sense of the events around it and itself. It is clear that people did not know much about color in the past. For ancient people, colors were only associated with certain situations, events and emotions, thus they gained symbolic meanings. These symbols have been shaped according to the cultural values, geography, social environment and belief systems of the societies. Blue was symbolized by the concepts of divine grace and forgiveness in Ancient Mesopotamia. Likewise, in Egypt, the color blue ascribed holiness. The fascination of the blue-dark blue color made lapislazuli very popular in Egyptian and Mesopotamian civilizations. In the literature, there are various studies on the trade of lapislazuli, the meanings of colors, and Mesopotamian and Egyptian civilizations. However, there is no study that deals with the symbolic meaning of the use of blue color through the civilizations and combined with lapislazuli stone. The aim of this study is to reveal a collective publication on the subject and to determine and describe the symbolic meaning and usage area of the color blue. In this direction, first of all, the history of color culture, the concept of color and the process of color gaining a symbolic function were examined. The use of blue color and the use of lapislazuli stone, trade and symbolic meanings have been determined in both ancient Mesopotamian and Ancient Egyptian civilizations.

Keywords:

Ancient Age, Mesopotamia, Egypt, Color, Lapis Lazuli,

PDF

___

AKYÜZ, H., 2014. “Hz. Peygamber’in Hadislerinde Renklerin Dili”, Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41, ss. 373-393.
BERLIN, B. - KAY, P., 1969. Basic Color Terms: Their Universality and Evolution. Berkeley: CSLI Publication.
BAINES, J., 1985. “Color Terminology And Color Classification: Ancient Egyptian Color Terminology And Polychromy”, American Anthro Pologist, 87, ss. 282–297.
CHIH Yu, H., 2014. A Cross-Cultural Analysis of Symbolic Meanings of Color. Chang Gung Journal of Humanities and Social Sciences 7:1 (April 2014), 49-74.
ÇINARDALI - KARAASLAN, N., 2013. “Arkeolojik ve Filolojik Veriler Işığında M.Ö. 2. Binde Frıt, Fayans ve Cam Malzeme Üzerine Bir Çalışma”, Belleten, 77( 278), ss. 15-72.
DURMUŞ, İ., 2018. “Sumerlilerin Kökeni ve Kültürü”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. Ek Özel Sayı, ss. 177-200.
EMİNOĞLU, H., 2014. Türkçede Renkler Sözlüğü. Ankara: Gazi Kitabevi.
EL-MAGEED, E. - İBRAHİM A., 2012. “Ancient Egyptian Colours As A Contemporary”, Fashion Journal Of The International Colour Association, 9, ss. 32-47.
ESER, E. - KILIÇ, Y., 2017. “Mezopotamya’nın İlk Kent Binaları (Tapınaklar) ve İşlevleri”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 4, ss. 412-438.
HARALD, K., 1982. The Basic Law of Color Theory, New York: BES Publishing.
HUANG, H., 2018. “The Route of Lapis Lazuli: Lapis Lazuli Trade From Afghanistan to Egypt During Mid-Late Bronze Age”, Education and Humanities Research, 183, ss. 391-399.
LAW, R.W., 2014. Evaluating Potential Lapis lazuli Sources for Ancient South Asia Using Sulphure Isotope Analysis, Eds.: C.C. Lamberg-Karlovski - B. Genito - B. Cerasetti, “My life is like the Summer Rose”: Maurizio Tosi e l‟Archeologia come modo di vivere. Papers in honour of Maurizio Tosi for his 70th birthday. Archaeopress, Oxford: Archaeopress, ss. 419-429.
ÖZTÜR, Ş., 2015. Türk Kültüründe Renk Kavramı Ve Renklerin Maddi Kültür Unsurlarına Yansıması. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
REBOUF, P., 2016. Mısır’ın Ölüler Kitabı, İstanbul, Onbir Yayınları.
SÖZEN, M., 2003. Sinemada Renk-Sembolik Anlamlar, Ankara, Detay Yayıncılık.
SINGER, G., 2010. “Color in Ancient Egypt”, Terrae Antiqvae, 6, ss. 1-15.
ŞİMŞİR, M., 2018. Antik Mısır Dinin’de Kahinlik, Sihir ve Büyü, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TOKER, İ., 2009. “Renk Simgeciliği ve Din: Türk Kültür Yapısı İçinde Ak-Kara Renk Karşıtlığı ve Bu Karşıtlığın Modern Türk Söylemindeki Tezahürleri Üzerine”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50(2), ss. 93-112.
THAVAPALAN, S. - STRENGER, J. - SNOW, C., 2016. “Color and Meaning in Ancient Mesopotamia: The Case of Egyptian Blue”, Zeitschrift für Assyriologie, 106(2), ss. 198–214.
UYANIK, H. - MORKOÇ, A., 2021. “Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini, Kullanımı ve Önemi”, Selçuk Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), ss. 160-181
UZEL, İ., 2011. Anadolu Uygarlıklarında Kozmetoloji. Lokman Hekim Journal, 1, ss. 47-54.