İstanbul Arkeoloji Müzeleri Örnekleri Işığında Suriye Şişeleri’nin Kullanım Biçimlerine Dair Bir Değerlendirme

Tunç Çağı ile Anadolu, Suriye ve Mezopotamya’da yazı, kentleşme, devlet gibi kavramlarla uygarlığın gelişimi doğrudan etkilenmiş ve çok önemli bir sürece girilmiştir. Söz konusu bu zaman dilimi ve takibindeki bin yıllık zaman içinde, Anadolu’nun Suriye ve Mezopotamya ile ilişkileri gitgide yoğunlaşmıştır. Anadolu ile Suriye ve Mezopotamya arasında ilişkilerin yoğunlaşmasıyla, ticari faaliyetler artmış ve çanak çömlekte kültürler arası etkileşimden kaynaklanan yeni kap tipleri ortaya çıkmıştır. Bahsi geçen bu hareketlilik ile birlikte şişe biçimli kaplar, bir başka deyişle Suriye Şişesi, Anadolu Coğrafyası ve hatta daha da ötesine taşınmıştır. Parfum, değerli yağlar, bazı tedavi amaçlı sıvıları içinde barındırdığı düşünülen bu kap tipi Anadolu’da, ana üretim merkezi olan K. Suriye ve Orta Fırat Havzası bulgularıyla eşzamanlı olarak İTÇ’da görülmeye başlanmış ve OTÇ’da da sayıları azalarak kullanılmaya devam edilmiş gibi görünmektedir. Bu makale, Tunç Çağı’nda ticaret gibi dinamiklerle uzun mesafeler arası oluşan kültürel etkileşim sonucu K. Suriye, Anadolu ve Balkanlara değin geniş bir coğrafyada karşımıza çıkan bu kap türünün müze eserleri ışığında kullanım biçimlerine dair bir değerlendirmesini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu, Şişe, Suriye Şişesi, İlk Tunç Çağı, Alabastron

An Overview Regarding the Application of Syrian Bottles in the Light of Samples from Istanbul Archaeological Museums

With the advent of the Bronze Age, the development of civilization was directly affected by the concepts such as writing, urbanization, and state and a very important process began. In the said time period, which is about a thousand years long, relations between Syria and Mesopotamia with Anatolia intensified. Due to this intensification, commercial activities increased considerably, leading to the emergence of new vessel types, thanks to cultural interactions. With the said activities, bottle-shaped vessels, i.e. Syrian Bottle, moved to Anatolia and beyond. This vessel type, which is thought to contain perfume, precious oils, and liquids with healing qualities, began to appear in Anatolia simultaneously with its main production center, i.e. Northern Syria and the Middle Euphrates Basin from EBA, and seems to be used in MBA as well, although decreasingly in number. This paper discusses this vessel type that stretches geographically from Northern Syria and Anatolia as far away as the Balkans, thanks to long distance cultural interactions such as trade in the Bronze Age in the light of artefacts in the museum.

Keywords:

Anatolia, Bottle, Syrian Bottle, Early Bronze Age, Alabastron,

PDF

___

ABAY, E. 1997. Keramik der Frühbronzezeit in Anatolien mit Syrichen Affinitäten, Münster.
ALGAZE, G., vd. 1995. “Titriş Höyük. A Small EBA Urban Center in Southeastern Anatolia: The 1994 Season”, Anatolica, 21/XXI, ss. 13-64.
ALP, E., 2015. Anadolu ile Güney Komşuları Arasındaki İlişkiler Bağlamında Şişe Biçimli Kap Formlarının Gelişimi, Coğrafi Dağılımı ve Tarihlenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
ALP, E., 2018. “Bottle Shaped Vessels in Anatolia and the Syrian Bottle”, Anadolu Araştırmaları 21, ss. 56-75.
ARNS, vd., 1984. “Ausgrabungen in Tell Bi’a 1982 und 1983”, Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft, 116, ss. 58-63.
AY, E. - KİBAROĞLU, M. - BERTHOLD, C., 2014. “A multi-analytical approach to characterize an Early Bronze Age cosmetic material from Müslümantepe, Southeastern Anatolia”, Springer, 6/2, ss. 125-131.
BRAIDWOOD, R. J. - BRAIDWOOD, S. L., 1960. Excavations in the Plain of Antioch I: The Earlier Assemblages, Phases A-J, Chicago.
CONTI, A. M. - PERSIANI, C., 1993. “When Worlds Collide. Cultural Developments in Eastern Anatolia in the Early Bronze Age”, Between the Rivers and over the Mountains. Archaeologica Anatolica et Mesopotamica. Alba Palmieri Dedicata, ed. M. Frangipane, vd., Rome, ss. 361-413.
CHOLEVA, M., 2020. “Travelling with The Potter’s Wheel in the Bronze Age Aegean”, The Annual of the British School at Athens, 115, ss. 1-46.
DURU, R., 2003. Unutulmuş Bir Başkent Tilmen, İstanbul.
DURU, R., 2010. Gedikli Karahöyük II. Prof. Dr. U. Bahadır Alkım’ın Yönetiminde 1964–1967 Yıllarında Yapılan Kazıların Sonuçları (The Results of Excavations Directed by Prof. Dr. U. Bahadır Alkım Between 1964–1967), Ankara.
DORNEMANN, R., H., 1988. “Tell Hadidi: One Bronze Age Site Among Many in the Tabqa Dam Salvage Area”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 270, ss. 13-42.
EMRE, K., 1999. “Syrian Bottles From the Karum of Kanish”, Essays on AncientAnatolia, Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan 11, Wiesbaden, ss. 39-50.
ENSERT, H., K., 1995. Erken Tunç Çağı Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye Bölgesi Ölü Gömme Gelenekleri Işığında Oylum Höyük Mezarları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
ENGİN, A., 2007. “The Carchemish Region As a Ceramic Province in the Early Bronze Age: Analysis of the Ceramics from the Carchemish Dam Focusing on the Material of Gre Virike”, Ed.: E. Peltenburg, Euphrates River Valley Settlement:The Carchemish Sector in the Third Millennium BC, Oxford, ss. 272-282.
ERKANAL, A., 1993. Anadolu’da Bulunan Suriye Kökenli Mühürler ve Mühür Baskıları, Ankara.
FIELDEN, K., 1973. “Tell Brak 1976: The Pottery”, Iraq, 39, ss. 245-55.
GOLDMAN, H., 1956. “Excavations at Gözlükule,Tarsus Vol I-II. From the Neolithic through the Bronze Age”, Princeton.
HAUPTMANN, H., 1969/70. “Norşuntepe. Historische Geographie und Ergebnisse der Grabungen 1968/69”, Istanbuler Mitteilungen, 19/20, ss. 21-78.
HAUPTMANN, H., 1981. “Lidar Höyük 1981”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, XXVI/2, ss. 93-110.
HAUPTMANN, H., 2000. “Zur Chronologie des 3. Jahrtausends v. Chr. Am oberen Euphrat Aufgrund der Stratigraphie des Norşuntepe”, Chronologies des Pays du Causase et de L’euphrate aux IV-III Millenaries, Paris, ss. 419-438.
KAMPSCHULTE, I. - ORTHMANN, W., 1984. Gräber des 3. Jt.v. Chr. im Syrischen Euphrattal. Ausgrabungen bei Tawi 1975 und 1978, Bonn.
KEPINSKI-LECOMTE, C. - ERGEÇ, R., 2000. “Tilbeshar 1999. Occupations de la vallée du Sajour de la fin du Chalcolithique au Bronze Moyen”, Anatolia Antiqua, 8, ss. 215-225.
KICI, M., 1999. Tilmen Höyük Çanak Çömleği II: 2. Bin Yıl ve Daha Geç Dönemler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
KÜHNE, H., 1976. Die Keramik vom Tell Chūera und ihre Beziehungen zu Funden aus Syrien-Palästina, der Türkei un dem Iraq, Berlin.
LEBEAU, M., 2000. “Stratified Archaeological Evidence and Compared Periodizations in the Syrian Jezirah During the Third Millennium BC”, Chronologies des Pays du Causase et de L’euphrate aux IVͤͤ ͤ -IIIͤ Millenaries, Paris, ss. 167-192.
LESCHTAKOV, L. - ZIMMERMANN, T., 2021. “The First Casting Mould for a ‘Syrian Bottle’ from Lipnik, Bulgaria”, Praehistorische Zeitschrift, 2021: ss. 1-12.
LESHTAKOV, K., P., 2002. “Galabovo Pottery and a New Synchronisation for the Bronze Age in Upper Thrace with Anatolia”, Anatolica, 28, ss. 171-211.
MALLOWAN, M., E., L., 1937. “The Excavations at Tell Chagar Bazar and an Archaeological Survey of the Habur Region. Second Campaign”, Iraq, 4, ss. 91-177.
MAZZONI, S., 1985. “Elements of the Ceramic Culture of Early Syrian Ebla in Comparison with Syro-Palestinian EB IV”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 257, ss. 1-18.
MELLINK, M., J., 1965. “Anatolian Chronology”, Chronologies in Old World Archaeology, London, The University of Chicago Press, ss. 101-131.
MOON, J., 1987. Abu Salabikh Excavations Vol. 3- Catalogue of Early Dynastic Pottery, Hertford.
ORTHMANN, W., 1981. Halawa 1977-1979. Vorläufiger Bericht über die 1.bis 3. Grabungskampagne, Bonn, Habelt.
ORTHMANN, W. - Rova, E., 1991. Gräber des 3. Jt.v. Chr. im Syrischen Euphrattal 2. Ausgrabungen in Wreide, Bonn.
ÖKSE, A. T., 2004. “Suriye Şişeleri’nin Taşınma Biçimlerine İlişkin Yeni Bir Bulgu”, Belleten C/LXVIII, Aralık, Ankara, ss. 599-612.
ÖZGÜÇ, T., 1986. “New Observations on the Relationship of Kültepe with Southeast Anatolia and North Syria during the Third Millenium B.C.”, Ancient Anatolia. Aspects of Change and Cultural Development. Essays in Honour of Machteld J. Mellink, Wisconsin, ss. 31-47.
PARZINGER, H., 1993. Studien zur Chronologie und Kulturgeschichte des Jungstein-, Kupfer-und Frühbronzezeit zwischen Karpaten und Mittlerem Taurus, Mainz.
PARROT, A., 1956. Le Temple D’Ishtar. Mission Archéologique de Mari 1, Paris.
PORTER, A., 1995. “Tell Banat Tomb I”, Damazsener Mitteilungen 8, ss. 1-50.
PORTER, A., 2002. “The Dynamics of Death: Ancestors, Pastoralizm and the Origins of a Third-Millenium City in Syria”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research 325, ss. 1-36.
PRAG, K., 1970. “The Deep Sounding at Harran in Turkey”, Levant, 2, ss. 63-94.
PRUß, A., 2000. “The Metallic Ware of Upper Mesopotamia: Definition Chronology and Distribution”, Chronologies des Pays du Causase et de L’euphrate aux IVͤͤ ͤ -IIIͤ Millenaries, Paris’, ss. 193-203.
SCHACHNER, Ş. - SCHACHNER, A., 1995. “Eine 'Syrische' Flasche aus Fara”, Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft, 127, ss. 83-96.
SCHWARTZ, G., 1988. A Ceramic Chronology from Tell Leilan: Operation 1, New Haven, London.
SPANOS, P., Z., 1972. Untersuchung über den bei Homer 'depas amphikypellon' genannten Gefäßtypus, Tübingen.
SPANOS, P. Z. - STROMMENGER, E., 1993. “Zu den Beziehungen zwischen Nordwest Anatolien und Nordsyrien / Nordmesopotamien im III. Jahrtausend vor Christus”, Aspects of Art and Iconography: Anatolia and its Neighbours. Studies in Honor of N. Özgüç, Ed.: M. J. Mellink, E. Porada ve T. Özgüç, Ankara, ss. 573-578.
STROMMENGER, E., vd., 1970. “Zweiter Vorläufiger Bericht über die von der Deutschen Orientgesellschaft und Mitteln der Stiftung Volkswagenwerk in Habuba Kabira und in Mumbagat unternommenen archäologischen Untersuchungen”, Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft, 102, ss. 27-85.
THUREAU-DANGIN, F., vd., 1936. Til Barsip, Libriairie Orientalist, Paul Geuthner, Paris.
UMURTAK, G. - DURU, R., 2015. “Hacılar Büyük Höyük Kazıları/ Excavations at Hacılar Büyük Höyük in 2014”, Anmed, 13, ss. 30-35.
VAN LOON, M., 1979. “1974 and 1975 Preliminary Results of the Excavations at Selenkahiye Near Meskene, Syria”, Annual of the Schools of Oriental Research, 44, ss. 97-112.
VAN LOON, M. - MEIJER, D., W., 2001. “Graves and Their Contents”, Selenkahiye, Ed. Van Loon M., Nederlands Historisch Archaeologisch İnstituut te İstanbul, ss. 145-175.
WOOLLEY, C. L., 1914. “Hittite Burial Customs”, Liverpol Annals of Archeology and Anthropolgy, 6, ss. 87-98.
WOOLLEY, C. L. - BARNETT, R. D., 1952. Carchemish III: The Excavations in the Inner Town, London.
ZIMMERMANN, T., 2005. “Perfumes and Policies. A ‘Syrian Bottle’ from Kinet Höyük and Anatolian Trade Patterns in the Advanced Third Millennium BC”, Anatolica, XXXI, ss. 161-169.