Risk, belirsizlik ve korku toplumunda afetler: COVID-19 örneği

Bu çalışma; risk, belirsizlik ve korku kavramlarını sosyolojik bir perspektifle Covid-19 özelinde tartışmaya çalışmaktadır. 2019 yılının aralık ayında, Çin’in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde ortaya çıktığı düşünülen ve daha sonra Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından salgın hastalık olarak ilan edilen Covid-19, doğrudan veya dolaylı olarak toplumlarda önemli hasarlara neden olmuştur. Biyolojik ve küresel bir afet türü olarak değerlendirilebilen Covid-19, modern çağın temel karakteristik özelliklerinden olan risk, belirsizlik ve korku kavramlarının tezahürlerini yansıtan bir fenomene dönüştüğü izlenmiştir. Çalışmada, sözü edilen bu kavramlar ile Covid-19 arasındaki ilişki; başta Ulrich Beck’in “risk toplumu” kuramından hareketle literatür taramasına dayalı analiz edilerek bir durum tespitinde bulunmaya çalışılmıştır. Covid-19, sosyal düzeni bozması açısından afetlerin genel özelliklerini yansıtmakla birlikte modern çağa özgü olan ve daha çok modern toplumlarda karşılaşılan risk, belirsizlik ve korku iklimi ile iç içe olduğu görülmüştür. Modern toplumlar; bir taraftan tehlikeleri kontrol altına almaya, “bilinmemezliği” bilinir kılmaya ve bu vesileyle toplumsal korkuları bastırmaya çalışırken yeni riskler, yeni belirsizlikler ve yeni toplumsal korkular üretmeye neden olmaktadır. Modern toplumlar; insan-doğa ilişkisinin bozulması, eşitsizlik, teknolojik ilerlemeler, küreselleşme gibi sahip olduğu özelliklerinden dolayı Covid-19’un çok daha hızlı yayılmasına neden olmuş, bu toplumlarda belirsizlik uzun süre devam etmiş, risk ve belirsizliğe bağlı olarak büyük bir korku yaşanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Afet sosyolojisi, risk, korku, belirsizlik, Covid-19 salgını

Disasters in society of risk, uncertainty, and fear: The case of Covid-19

This study discusses the concepts of risk, uncertainty, and fear due to Covid-19 with a sociological perspective. Covid-19, which was thought to have emerged in the city of Wuhan in China's Hubei province in December 2019 and was later declared an epidemic by the WHO, caused significant damage directly or indirectly in societies. It has been observed that Covid-19, which can be considered as a biological and global disaster type, has turned into a phenomenon that reflects the concepts of risk, uncertainty, and fear, which are the main characteristics of the modern age. In this study, the relationship between these concepts and Covid-19 are discussed; First of all, it has been analyzed via the literature review based on Ulrich Beck's "risk society" theory to determine the situation. Although Covid-19 reflects the general characteristics of disasters by disrupting the social order, it has been seen that it is intertwined with the climate of risk, uncertainty, and fear, which is unique to the modern age and mostly encountered in modern societies. On the one hand, modern societies embody new risks, new uncertainties, and new social fears while trying to control the dangers, to make the “unknownness” known, and by this means to suppress social fears. Due to modern societies’ characteristics such as the deterioration of the human-nature relationship, inequality, technological advances, and globalization, it caused the spread of Covid-19 much faster. Uncertainty continued in these societies for a long time, and there was great fear due to risk and uncertainty.

Keywords:

Disaster sociology, risk, fear, uncertainty, Covid-19 pandemic,

PDF

___

Açıkgöz, R. (2020). Bir afet türü olarak salgınlar: Veba ve Covid-19 örnekleri bağlamında sosyolojik bir çözümleme. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (s.189-190). Çizgi Kitabevi Yayınları.
Akar, S. (2013). Doğal afetlerin kamu maliyesine ve makro ekonomiye etkileri: Türkiye değerlendirmesi. Journal of Management and Economics Research, 11(21), 185-206. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yead/issue/21810/234464
Akbaş, E. (2020). Afetler ve sosyal politika. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (s. 335-336). Çizgi Kitapevi Yayınları.
Aydemir, M. (2020). Afetlerde ortaya çıkan kültürel durum ve insan hâlleri: Afetzede tiplemesi üzerine deneyimsel bir analiz. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (s.326), Çizgi Kitapevi Yayınları.
Balasubramanian, M. (2020). Covid 19-The new age pandemic. Notion Press.
Bauman, Z. (2003). Modernlik ve müphemlik (İ. Türkmen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Bauman, Z. (2018). Akışkan modernite (S. O. Kuş, Çev.). Can Sanat Yayınları.
Bauman, Z. (2019). Kapımızdaki yabancılar (E. Barca, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Beck, U. (2019). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru (K. Özdoğan & B. Özdoğan, Çev.). İthaki Yayınları.
Bulut, Y.,& Usta Kara, I. (2022). Covid-19 ve risk yönetimi: Sistematik bir inceleme. Journal of Humanities and Tourism Research, 12 (1): 173-186.
Çakır, B. (2011). Belirsizlik ve korkunun yeni düzenin oluşmasına katkısı. Istanbul Journal of Sociological Studies, 0(36), 63-82.
Çuhacı, A. (2007). Ulrich Beck’in risk toplumu kuramı. İstanbul University Journal of Sociology, 3(14), 129-157.
Deniz, M. (2009). Sanayileşme perspektifinde kentleşme ve çevre ilişkisi. Coğrafya Dergisi, (19), 95-105.
Erkmen, O. (2010). Gıda kaynaklı tehlikeler ve güvenli gıda üretimi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 53(3), 220-235.
Esgin, A. (2013). İmal edilmiş belirsizlikler çağının sosyolojik yönelimi: Ulrich Beck ve Anthony Giddens kaynaklı “Risk Toplumu” tartışmaları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(3), 683-696.
Furedi, F. (2017). Korku kültürü: Risk Almanın riskleri (B. Yıldırım, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Gençöz, T. (1998). Korku: Sebepleri, sonuçları ve baş etme yolları. Kriz Dergisi, 6(2), 9-16.
Gezgüç, G. M. & Duman, D. (2020). Pandemiyle mücadele ve siyasi liderlerin tutumları: ABD, Almanya, Brezilya ve Yeni Zelanda karşılaştırması. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(7), 253-275.
Giddens, A. (2020). Modernliğin sonuçları (E. Kurdil, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Gökçen, A. (2020). Afet kavramı ve başlıca afet türleri. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (s.45-56). Çizgi Kitapevi Yayınları.
Günerigök, M. (2020). Risk toplumu bağlamında afetleri düşünmek. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (s. 144). Çizgi Kitapevi Yayınları.
Gürlük, S., & Turan, Ö. (2008). Dünya gıda krizi: nedenleri ve etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1), 63-74.
Hopancı, B., Akdeniz, H., & Şahin, Ö. (2021). Covıd19 pandemisinin havacılık sektörü üzerine etkileri. Mühendis ve Makina, 62(704), 446-467.
IPSOS (2020). Koronavirüs Salgını & Toplum. https://www.ipsos.com/sites/default/files/ipsos_koronavirus-ve-toplum_mart2020-vf.pdf
İnce, C. (2020a). Afetler çağı, afetlerin yapısal dönüşümü ve COVID-19. Electronic Turkish Studies, 15(4), 565-578.
İnce, C. (2020b). Bir afet biçimi olarak COVID-19 ve sağlık çalışanlarının deneyimleri. B. Küçüksaraç (Ed.), Sosyal ve beşerî bilimlerde akademik çalışmalar içinde (s.105-126). Livre De Lyon
İnce, C. (2020c). Afetlerde sosyal savunmasız bir grup olarak yaşlılar: COVID-19 örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(9), 184-198.
Hayta, Y. (2016). Kent kültürü ve değişen kent kavramı. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 165-184.
Kara, E. (2020). COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de kayıt dışı çalışanlar. Electronic Turkish Studies, 15(6), 603-619.
Karataş, Z. (2020). COVID-19 Pandemisinin toplumsal etkileri, değişim ve güçlenme. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 3-17.
Koçak, H. & Sarı, B. (2021). Türkiye’de Covid-19 ile mücadele sürecine afet yönetimi açısından bir yaklaşım. Resilience, 5(1), 37-49. 10.32569/resilience.781511
Neuman, W. L. (2016). Toplumsal araştırma yöntemleri: nitel ve nicel yaklaşımlar (S. Özge, Çev.). Yayın Odası Yayınları.
Nikiforuk, A. (2018). Mahşerin dördüncü atlısı: Salgın ve bulaşıcı hastalıklar tarihi (S. Erkanlı, Çev.). İletişim Yayınları.
Genç, Ö. (2011). Kara ölüm: 1348 veba salgını ve ortaçağ Avrupa’sına etkileri. Tarih Okulu Dergisi, X, 123-150.
Parıldar, H. (2020). Tarihte bulaşıcı hastalık salgınları. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30, 19-26.
Polat, E., & Kahraman, S. (2021). Antroposen Çağı’nda pandemi ve kentlerin durumu. Antropoloji, (41), 21-31.
Shaluf, I. M. (2007). Disaster types. Disaster Prevention and Management, 16(5), 704-717.
Soydemir, S. (2011). Modernizmin karanlik yüzü: Risk toplumu. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 169-178.
Şentürk, Ü. (2020). Bir çatışma kaynağı olarak afetlerin değişmeye etkisi. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (s.111). Çizgi Kitapevi Yayınları.
Tek, N. A., & Koçak, T. (2020). Koronavirüsle (COVİD-19) mücadelede beslenmenin bağışıklık sisteminin desteklenmesinde rolü. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 18-45.
Tekin, S. (2020). Küresel risk toplumu ve toplumsal tecrit. Birikim, https://birikimdergisi.com/guncel/10045/kuresel-risk-toplumu-ve-toplumsal-tecrit
Ulutaş, U. (2020). Koronavirüs sonrası küresel trendler. U. Ulutaş (Ed.), Covıd-19 sonrası küresel sistem: eski sorunlar, yeni trendler içinde (s.10). SAM Yayınları.
WWF. (2020).The loss of nature and rise of pandemics, Protecting human and planetary health. https://wwfint.awsassets.panda.org/downloads/the_loss_of_nature_and_rise_of_pandemicsprotecting_human_and_planetary_health.pdf
Yıldırım, M. Ö. (2020). Risk toplumundan kriz yönetimine medya ve COVID-19. Yeni E, 43, (43), 50-55.
Yılmaz, F. (2021). Hava Kirliliği, Bileşenleri ve Sağlık. FSM Scholarly Studies Journal of Humanities and Social Sciences, 18, 231 – 250.
Yılmaz, G. (2021). Afetlere sosyolojik bakış ve Türkiye’de afet yazınına kuramsal bir yaklaşım. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 195-204.
Yurdigül, A. (2018). Medya ve korku kültürü: Korku kültürünün yaratım sürecinde televizyon haberleri. Cinus Yayınları.