Zeliha BÜYÜKBAYRAM, Derya BIÇAK AYIK, Derya AKSOY İL

Hemodiyaliz Hastalarında Algılanan Sosyal Destek ve Umutsuzluk Düzeyleri/Perceived Social Support and Hopelessness Levels in Hemodialysis Patients

Amaç: Bu araştırmanın amacı, hemodiyaliz hastalarında algılanan sosyal destek ve umutsuzluk düzeylerini incelemektir. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı-ilişki arayıcı türde yapılan bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini, Dicle Üniversite Hastanesinin diyaliz ünitesinde tedavi gören 90 hasta oluşturdu. Örneklemi ise, herhangi bir örnekleme yöntemi kullanılmadan araştırmaya katılmaya gönüllü olan 80 hasta oluşturdu. Araştırma verileri, Hasta Tanıtım Formu, Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanılarak toplandı. Veriler Mart-Mayıs 2021 tarihleri arasında toplandı. Verilerin istatistiksel analizinde tanımlayıcı istatistik, t testi, Mann-Whitney U, Kruskal Wallis, Dunn-Bonferroni testi ve Pearson Korelasyon analizi kullanıldı. Bulgular: Araştırmada, hastaların genel sosyal destek puan ortalaması 46,42±16,41, genel umutsuzluk puan ortalaması ise 8,61±6,85 olduğu saptandı. Araştırmada, hastaların medeni durum ve gelir durumunun hastaların sosyal destek puan ortalamalarını istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkilediği, cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu ve gelir durumu, hemodiyaliz tedavi süresine göre hastaların umutsuzluk puanortalamaları istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkilediği görüldü (p<0.05). Hastaların sosyal destek düzeyi azaldıkça umutsuzluk düzeylerinin arttığı saptandı (p<0.05). Sonuç: Hemodiyaliz hastalarının sosyal desteği en fazla ailesinden aldıkları ve sosyal destek alan hastaların umutsuzluk düzeylerinde azalma olduğu görüldü.

Anahtar Kelimeler:

Hemodiyaliz;, sosyal destek;, umutsuzluk

Perceived Social Support and Hopelessness Levels in Hemodialysis Patients

Objective: The aim of this study is to examine the perceived social support and hopelessness levels in hemodialysis patients. Materials and Methods: It is a descriptive-relationship-seekingstudy. The population of the study consisted of 90 patients who were treated in the dialysis unit of Dicle University Hospital. The sample consisted of 80 patients who volunteered to participate in the study without using any sampling method. Research data were collected using the Patient Descriptive Form, Perceived Social Support, and Beck Hopelessness Scales. The data were collected from March to May 2021. Descriptive statistics, t test, Mann-Whitney U, Kruskal Wallis H test, Bonferroni Correction and Pearson Correlation analysis were used in the statistical analysis of the data. Results: In the study, it was determined that the average general social support score of the patients was 46.42±16.41, and the average general hopelessness score was 8.61±6.85. In the study, it was observed that the marital status and income status of the patients affected the social support score averages of the patients statistically and significantly, and the hopelessness score averages of the patients according to gender, marital status, education status and income status, and duration of hemodialysis treatment were found to have a statistically significant effect (p<0.05). It was determined that as the social support level of the patients decreased, their hopelessness levels increased (p<0.05). Conclusion: It was observed that hemodialysis patients received the most social support from their families and that the hopelessness levels of the patients who received social support decreased.

Keywords:

Hemodialysis;, social support;, hopelessness,

PDF

___

1. Lin C-C, Tsai F-M, Lin H-S, Hwang S-J, Chen H-C. Effects of a self-management program on patients with early-stage chronic kidney disease: A pilot study. Appl Nurs Res. 2013;26(3):151–6. doi:10.1016/j.apnr.2013.01.002
2. Ovayolu N, Ovayolu Ö, Güngörmüş Z, Karadağ G. Böbrek yetmezliğinde tamamlayıcı tedaviler. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2015;10(1):40–6.
3. Türk Nefroloji Derneği Registry 2019. Türkiye’de nefroloji, diyaliz ve transplantasyon. Erişim Tarihi: 01.09.2021
4. Aktaş A, Sertel-Berk HÖ. Hemodiyaliz hastalarına bakım verenlerde bakıcı stres modelinin test edilmesi. Psikol Çalışmaları. 2019;39(2):401–27. doi:10.26650/SP2018-0012
5. Başaran D, Altun ÖŞ, Kaban F, Ecder T. Hemodiyaliz hastalarının umutsuzluk düzeylerinin değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2016;11(1):9–16.
6. Ok E, Kutlu FY. Hopelessness, anxiety, depression and treatment adherence in chronic hemodialysis patients. Int J Caring Sciences. 2019;12(1):423–9.
7. Silva SM da, Braido NF, Ottaviani AC, Gesualdo GD, Zazzetta MS, Orlandi F de S. Social support of adults and elderly with chronic kidney disease on dialysis. Rev Lat Am Enfermagem. 2016;24:e2752. doi:10.1590/1518-8345.0411.2752
8. Alemdar H, Pakyüz SÇ. Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücünün yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015;10(2):19–30.
9. Plantinga LC, Fink NE, Harrington-Levey R, Finkelstein FO, Hebah N, Powe NR, et al. Association of social support with outcomes in incident dialysis patients. Clin J Am Soc Nephrol CJASN. 2010;(8):1480–8. doi: 10.2215/CJN.01240210
10. Tezel A, Karabulutlu E, Sahin O. Depression and perceived social support from family in Turkish patients with chronic renal failure treated by hemodialysis. J Res Med Sci Off J Isfahan Univ Med Sci. 2011;16(5):666–73.
11. Yucens B, Kotan VO, Ozkayar N, Kotan Z, Yuksel R, Bayram S, et al. The association between hope, anxiety, depression, coping strategies and perceived social support in patients with chronic kidney disease. Dusunen Adam J Psychiatry Neurol Sci. 2019;32(1):43. doi:10.14744/DAJPNS.2019.00006
12. Bı̇çer S, Bayat M. Diyaliz tedavisi alan bireylerin umut umutsuzluk ve sosyal destek düzeyleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2012;(7).1-21
13. Cengiz DU, Sarıtaş SÇ. The effect of ıllness perception on hopelessness level of patients receiving hemodialysis. Turk J Nephrol. 2019;28(4):257-262. doi:0.5152/turkjnephrol.2019.3477
14. Andrade SV, Sesso R, Diniz DH de MP. Hopelessness, suicide ideation, and depression in chronic kidney disease patients on hemodialysis or transplant recipients. J Bras Nefrol Orgao Of Soc Bras E Lat-Am Nefrol. 2015;37(1):55–63. doi 10.5935/0101- 2800.20150009
15. Mollaoğlu M, Candan F. Illness perception and hopelessness in hemodialysis. Arch Clin Nephrol. 2016; 2(1): 044-048. doi:10.17352/acn.000014
16. Atik D, Atik C, Asaf R, Cinar S. The effect of perceived social support by hemodialysis patients on their social appearance anxiety. Med Sci Int Med J. 2015;4(2):2210–23. doi: 10.5455/medscience.2015.04.8235
17. Ercan F, Demı̇r S. Hopelessness and quality of life levels in hemodialysis patients. Gazi Med J. 2018;29(3):169–74. doi:http://dx.doi.org/10.12996/gmj.2018.49
18. Zimet GD, Dahlem NW, Zimet SG, Farley GK. The multidimensional scale of perceived social support. J Pers Assess. 1988;1;52(1):30–41. doi:10.1207/s15327752jpa5201_2
19. Eker D. Cok boyutlu algilanan sosyal destek ölçeğinin gozden gecirilmiş formunun faktor yapısı, gecerlik ve guvenirliği. Turk Psikiyatri Dergisi.2001;12:17–25.
20. Beck AT, Weissman A, Lester D, Trexler L. The measurement of pessimism: the hopelessness scale. J Consult Clin Psychol. 1974;42(6):861–5. doi: 10.1037/h0037562
21. Seber G, Dı̇lbaz N, Kaptanoğlu C, Tekı̇n D. Umutsuzluk ölçeği: geçerlilik ve güvenirliği. Kriz Dergisi 1993;1(3):0–0. doi: 10.1501/Kriz_0000000045
22. Durak A, Palabiyikoğlu R. Beck umutsuzluk ölçeği geçerlilik çalışması. Kriz Dergisi. 1994;2(2):311–9. doi: 10.1501/Kriz_0000000071
23. Tel H, Tel H. Quality of life and social support in Hemodialysis patients. Pak J Med Sci. 2011;27(1):64–7.
24. Mıstık S, Ünalan D, Tokgöz B. Diyaliz hastalarında depresyon ve algılanan sosyal destek sistemlerinin yaşam kalitesi üzerine etkileri. Türk Nefroloji Diyal ve Transplant Dergisi 2017;26(1):23–8.
25. Theodoritsi A, Aravantinou M-E, Gravani V, Bourtsi E, Vasilopoulou C, Theofilou P, et al. Factors associated with the social support of hemodialysis patients. Iran J Public Health. 2016;45 (10):1261–9.
26. Duran S, Güngör E. Diyaliz hastalarının duygusal ve sosyal sorunlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2015;41(2):59–63.