ANAYASALARIMIZDA YER ALAN İKTİSADİ HÜKÜMLERİN HUKUKİ ÇERÇEVESİ

Türkiye’de 19. yüzyıl Osmanlı döneminden itibaren anayasal gelişmeler yaşanmış ve bu anayasalardaiktisadi hükümlere yer verilmiştir. 1970’li yıllarda refah devleti doktrininin çıkmaza girmesiyle birlikteortaya atılan anayasal iktisat doktrini, anayasalarda siyasi iktidarları sınırlandıran iktisadi hükümlerin yeralması gerektiğini savunmuştur. Türk anayasalarında da bu yönde düzenlemelerin varlığı görülmüştür. Buçalışmada Türk anayasalarında yer alan sosyal devlet ilkesi, mülkiyet hakkı, vergi ödevi ve bütçe/planlamaile ilgili hükümlerin hukuki serüveni incelenerek, bunların 1929 Dünya Ekonomik Krizi ve 1970’lerdeki“refah devleti” anlayışının krizinden nasıl etkilendiği ortaya konmaya çalışılmıştır. Türk anayasalarında yeralan hükümlerin temel olarak hakkaniyetli olduğu düşünülmekle beraber, vergi ve borçlanma hususunda bazıeklemeler yapılması önerilmiştir. Buna göre vergi aflarının anayasal olarak sınırlanmasının vergi adaletinehizmet edeceği belirtilmiştir. Kamu borçlanmasının anayasal olarak sınırlanmasının ise gelecek kuşaklarınhaklarına riayet hususunda önemli olduğu sonucuna varılmıştır.

THE LEGAL FRAMEWORK OF ECONOMIC PROVISIONS IN OUR CONSTITUTIONS

Turkey experienced constitutional developments in the 19th century from the Ottoman period and the constitutions included certain economic provisions. The constitutional economic doctrine, which was put forward with the impasse of the welfare state doctrine in the 1970s, argued that constitutions should contain economic provisions that limit political powers. The Turkish constitutions have also seen the existence of such arrangements. In this study, the legal adventure of the provisions related to social state principle, property rights, tax duty and budget/planning in Turkish constitutions is examined and we try to show how these are affected by the 1929 World Economic Crisis and the crisis of welfare state in 1970s. Although the provisions in the Turkish constitutions are considered to be fairly equitable, some additions have been proposed in regards to taxation and borrowing. Accordingly, it was stated that the constitutional limitation of tax amnesties would serve tax justice. It was concluded that the constitutional limitation of public borrowing is important in respecting the rights of future generations.

PDF

___

ACAR, Mustafa & BİLİR, Hüsnü, “Türkiye’de Sivil Anayasa Arayışları, Anayasal İktisat ve Anayasada Bulunması Gereken İktisadi-Mali Hükümler”, KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştirmalar Dergi̇si, C. 15, S. 24, 2013, s. 87-96.
AKALIN, Güneri, “Ekonomik Demokratiklesme: Piyasa Ekonomisine Geçis ve Anayasal İktisat”, Liberal Düsünce, Bahar, S.6, 1997, s. 13-22.
AKÇA, Kürşat, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, Özel Sayı, 2015, s. 543-596.
AKIN, Rıdvan, “Anayasa Mahkemesi'nin En Az Koruduğu Cumhuriyet İlkesi: Sosyal Devlet”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, C. 13, S. 1, 2000, s. 20-40.
AKYAZAN, Ahmet Emrah, “Vergilendirme Yetkisinin Türkiye’de Gelişimi”, TBB Dergisi, S. 80, 2009, s. 1-30.
AYDIN, M. Kemal & ÇAKMAK, Eyüp Ensar, “Sosyal Devletin Temelleri”, Bilgi, S. 34, 2017, s. 1-19.
AYDIN, M. Kemal & ÇAKMAK, Eyüp Ensar, “Sosyal Devlet ve Türkiye”, Bilgi, S. 20(2), 2018, s. 1-12.
AYM, Kararlar Bilgi Bankasi, https://www.anayasa.gov.tr/tr/kararlar-bilgi-bankasi/, (ET: 03.04.2019).
BAĞLI, Mehmet Selim, TBMM’nin Bütçe Hakki Kullanim Durumu: 5018 sayili Kanun Sonrasi Bütçe Hakki Kullaniminda Etkinlik Düzeyinin Ölçümü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2014.
BATIREL, Ömer Faruk, “Vergi ve Mükellefiyet Hakkı İhlali: Bir Anayasa Mahkemesi Başvuru Kararı İncelemesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 28, 2015, s. 13- 20.
CANSEL, Erol, “Sosyal Devlet ve Aile”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 3, 1969, s. 11-21.
ÇAĞAN, Nami, “Demokratik Sosyal Hukuk Devletinde Vergilendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 37, S. 1, 1980, s. 129-151 (Demokratik Sosyal Hukuk).
ÇAĞAN, Nami, “Türk Anayasası Açısından Vergilendirme Yetkisi”, Anayasa Yargisi Dergisi, S. 1, 1984, s. 171-182.
ERDOĞAN, Mustafa, Türk Anayasa Hukuku, Hukuk Yayınları: ANKARA, 2018.
ERKİN, Gözde, “Vergilendirme Yetkisinin Tabi Olduğu Anayasal İlkeler”, Ankara Barosu Dergisi, 2012, S. 3, s. 237-249.
FEYZİOĞLU, Bedi N., “Modern Anayasalarda Bütçe Hakkı”, İ. Ü. İktisat Fakültesi Maliye Araştirma Merkezi Konferanslari, 29. Seri, 1983-1984, s. 3-28.
GÖZLER, Kemal, Cumhurbaşkanliği Sistemi mi, Başkanlik Sistemi mi, Yoksa Neverland Sistemi mi?, 16 Nisan’da Neyi Oylayacağiz?, 2017, http://www.anayasa.gen.tr/neverland.htm, (ET: 05.09.2019).
GÜÇLÜ, Faruk, Vergi ve Sosyal Devlet, SABEV Yayınları: ANKARA, 2007.
GÜNEY, Gül, “Anayasal İktisat ve Dünyadaki Uygulamaları”, Bartin Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 1, S. 2, 2010, s. 65-81.
HORWITZ Steven & BOETTKE Peter (Ed: Lawrence W. REED) (Çev: Mustafa ACAR), “Sam Amca’nın Kulübesi: 2008 Büyük Bunalımının Anlatılmamış Hikayesi”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1, 2014, s. 133-148.
KARAKOÇ, Yusuf, “Anayasal Vergilendirme İlkeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, Özel Sayı, 2013, s. 1259-1308.
KARLUK, Rıdvan, “Türkiye’de Ekonomik Anayasa ve Üç Önemli Konu”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, S. 2, 2013, s. 71-89.
KARTALCI, Kadir & DOĞAN, Mübeyna, “Anayasa Perspektifinden Vergilendirme Yetkisi Kavramı”, NWSA-Social Sciences, C. 8, S. 3, 2013, s. 116-132.
KONUKMAN, Aziz, “Türkiye’de Bütçe Hakkının Kullanımı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 1, S. 1, 2015, s. 23-65.
NARTER, Recep, “Anayasal Açıdan Bütçe Hakkı”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1-2, 2012, s. 35-52.
ÖNCEL Mualla & KUMRULU Ahmet & ÇAĞAN Nami, Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi: ANKARA, 2015.
ÖRÜCÜ, Esin, “1961 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi’ne Göre Hakkın Özü Kavramı ve Mülkiyet Hakkının Özü”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuasi, C. 41, S. 3, 4, s. 145-161.
ÖZER, Atilla, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi: ANKARA, 2016.
SAKAL, Mustafa & ŞAHİN, Elif Ayşe, “Anayasal İktisat”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 11, S. 1, 2009, s. 69-112.
ŞAHİN İPEK, Elif Ayşe, “Bütçe Hakkının Kullanılması Bakımından TBMM’nin Bütçe Sürecindeki Rolünün Değerlendirilmesi”, Maliye Finans Yazilari, S. 107, 2017, s. 77-107.
TEKBAŞ, Abdullah, “Vergi Kanunlarının Tabi Olduğu Anayasal İlkeler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, Özel Sayı, 2010, s. 123-191.
TUĞRUL, Saim, Kamu Hukuku Açisindan Mülkiyet Hakki ve Sinirlandirilmasi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2003, İstanbul. TÜRK DİL KURUMU, Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php? option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5ca5f a78d4be28.65352962, (ET: 04.04.2019).
UZUN, Turgay, “Kamu Tercihi Ve Anayasal İktisat Kuramı Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal Ve Beşeri Bilimler Araştirmalari Dergisi, S. 23, 2013, s. 223-246.
ÜSTÜN, Ümit Süleyman, Türkiye’de Vergi ve Bütçe Hakki, Nobel Yayınları: ANKARA, 2019.
ÜSTÜN, Ümit Süleyman, “Vergi Hukuku ile İlgili Anayasal İlkeler”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, 2, 2003, s. 251-271.
YAYLA, Yıldızhan, Anayasa Hukuku Ders Notlari, Marmara Üniversitesi Yayınları: İstanbul, 1985.
YILDIZ, Abdülkadir, “Osmanlı’da Yasama Yetkisinin Dönüşümü”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, 2015, s. 163-170.