MEHMET YÜKSEL, METİN DAĞDEVİREN, MEHMET KABAK

Kimya Eğitiminin Etkililiğini Belirleyen Faktörlerin Balık Kılçığı Analizi ve AHP-PROMETHEE Teknikleri ile İncelenmesi

Ortaöğretim düzeyinde kimya dersinin temel amacı bilimsel düşüncenin temel ilke ve kavramlarını kimya bilim alanı bağlamında eğitim ve öğretimidir. Böylece öğrencinin kimyanın ilgi alanındaki olgu ve problemleri anlama bilgi ve becerisini kazanması sağlanır. Bu çalışmada kimya eğitiminin etkililiği makro boyutta kimya eğitiminin amaçları bağlamında analiz edilmiştir. Araştırma kapsamındaki öğretim programının analizi neticesinde kimya eğitiminin amaçları belirlenmiştir. Bu çalışmanın kapsamında kimya eğitimi amaçları olarak kimya okuryazarlığı, çalışma yaşamına hazırlık ve akademik ilerleme olarak belirlenmiştir. Çalışmada Balık Kılçığı Analizi, Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve PROMETHEE (Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluations) teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın kapsamındaki analiz birimi lise düzeyinde eğitim yapan bir okuldur. Kimya eğitimi amaçlarının göreli ağırlıkları AHP ile hesaplanmıştır. Balık kılçığı analizi ile lise 9. sınıf seviyesinde verilen kimya dersi eğitiminin etkililiğindeki olası faktörler literatürde yer alan çalışmalar esas alınarak belirlenmiştir. Uzman ekibin görüşüne göre kimya eğitimi etkililiğinde belirleyici olan faktörler altı grupta toplanmış olan 29 faktörden oluşmuştur. Balık kılçığı analizi neticesinde belirlenmiş olan faktörlere ilişkin veriler Decision Lab programına aktarılmış ve PROMETHEE tekniği ile analiz edilmiştir. PROMETHEE I ve PROMETHEE II analizi sonuçlarına göre kurumsal düzeyde lise 9. sınıf kimya dersi eğitimi etkililiğinde belirleyici olan faktörlerin kısmi ve tam sıralaması belirlenebilmiştir. Çalışmada öğretim programının güncelliği, öğretim program etkinlikleri, genel eğitim sistemi, yönetici yeterliliği, öğretim kadrosunun motivasyonu, öğrencilerin motivasyonu kimya eğitimi etkililiğinde birinci derecede önemli bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kimya eğitimi, balık kılçığı, akademik başarı, AHP, PROMETHEE

An Analysis of the Factors Determining the Effectiveness of Chemistry Education by Using Fishbone Analysis and AHP-PROMETHEE Techniques

In secondary education, the main aim of chemistry course is education the essential principle and concepts of scientific thought based chemistry. Thus, students acquire the understanding the knowledge and skills the concept and problems that related the chemistry field. In this study effectiveness of chemistry education was analysed according to the goals of the chemistry education in macro level for a high school. Goals of the chemistry education were identified as a result of the analysis within the context of this study of the curriculum. As part of this study, the goals of the chemistry education that are chemistry literacy, preparation to working life, and academic improvement were specified. In this study, Fishbone Analysis, the Analytic Hierarchy Process (AHP) and Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluations (PROMETHEE) Techniques were used. Within the study, a unit of analysis is a high school. In study relative weights of the goals of the chemistry education were determined by using the AHP. Factors affecting the effectiveness of the education of the 9thgrade chemistry course were decided by the Fishbone Analysis based on the literature. Factors that influence the effectiveness chemistry education that were classified in the six groups and 29 factors were found as indicative according to the opinion of the expert team. The data were entered to the Decision Lab program and was analysed by the PROMETHEE. According to the PROMETHEE I and PROMETHEE II analysis at the institutional level the partial ranking and complete ranking of the factors that affecting effectiveness chemistry education were determined. According to the results, actuality of curriculum, activities of curriculum, general system of education, qualification of manager, motivation of teaching staff, motivation of students were determined as the first factors for the effectiveness of the chemistry education.

Keywords:

Chemistry education, fishbone, academic achievement, AHP, PROMETHEE,

PDF

___

Achimugu, L. (2016). Factors Affecting the Effective Implementation of Senior Secondary Education Chemistry Curriculum in Kogi State, Nigeria. International Journal of Scientific and Research Publications, 6(5), 562-566.
Akınoğlu, O. (2006). Coğrafya eğitiminin etkililiği ve sorunları. Marmara Coğrafya Dergisi, 12(7), 77-96.
Al-Harbi, K. M. A. S. (2001). Application of the AHP in project management. International journal of project management, 19(1), 19-27.
Altunoğlu, B. D., & Atav, E. (2005). Daha etkili bir biyoloji öğretimi için öğretmen beklentileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 19-28.
Arslan, A. (2002). Felsefeye Giriş, Vadi yayınları, 7. Baskı, Ankara.
Arslan, H., Kuru, M., & Satıcı, A. (2006). Devlet ve özel ilköğretim okullarının etkililiğinin araştırılması. Eğitim ve Bilim, 32(142),15-25.
Aydın, A. (2006). Çeşitli ülkelerin orta öğretim kimya derslerinin müfredatlarının karşılaştırılmalı olarak incelenmesi ve Türkiye için yeni bir kimya müfredat çerçevesi önerisi. Ahi Evran üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 199-205.
Azizoğlu, N., Aslan, S., & Pekcan, S. (2015), Periyodik Sistem Konusu ve Analojilerle Öğretim Modeli: Yöntem, Cinsiyet ve Motivasyon Faktörlerinin Öğrenci Başarısına Etkisi. İlköğretim Online, 14(2), 472-488.
Balcı, A. (1988). Etkili okul. Eğitim ve Bilim, 12(70), 21-30.
Baştepe, İ. (2009). Etkili Okulun Eğitim-Öğretim Süreci Ve Ortamı Boyutlarının Nitelikleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29),76-83.
Behzadian, M., Kazemzadeh, R. B., Albadvi, A., & Aghdasi, M. (2010). PROMETHEE: A comprehensive literature review on methodologies and applications. European journal of Operational research, 200(1), 198-215.
Bekereci, Ü., & Yazıcı, M. (2017). Balık Kılçığı Tekniğinin Vücudumuzda Sistemler Ünitesinde Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarılarına Etkisinin İncelenmesi. Journal of Computer and Education Research, 5(10), 281-297.
Brans, J. P., & Vincke, P. (1985). Note—A Preference Ranking Organisation Method: (The PROMETHEE Method for Multiple Criteria Decision-Making). Management science, 31(6), 647-656.
Brans, J. P., Vincke, P., & Mareschal, B. (1986). How to select and how to rank projects: The PROMETHEE method. European journal of operational research, 24(2), 228-238.
Capaldo, G., & Zollo, G. (2001). Applying fuzzy logic to personnel assessment: a case study. Omega, 29(6), 585-597.
Childs, P. E. (2009). Improving chemical education: turning research into effective practice. Chemistry Education Research and Practice, 10(3), 189-203.
Colson, G. (2000). The OR's prize winner and the software ARGOS: how a multijudge and multicriteria ranking GDSS helps a jury to attribute a scientific award. Computers & Operations Research, 27(7), 741-755.
Dağdeviren, M. (2008). Decision making in equipment selection: an integrated approach with AHP and PROMETHEE. Journal of Intelligent Manufacturing, 19(4), 397-406.
Dağdeviren, M., & Erarslan, E. (2008). PROMETHEE sıralama yöntemi ile tedarikçi seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(1), 69-75.
Decision Lab. (2000). 1.01.0388, copyright 1998-2000, Visual Decision Inc., Canada.
Demirkan Ö. & Saraçoğlu, (2016). Anadolu lisesi öğretmenlerinin derslerde kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin görüşleri. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences Year, 2(1), 1-11.
Desai, K. J., Desai, M. S., & Ojode, L. (2015). Supply chain risk management framework: a fishbone analysis approach. SAM Advanced Management Journal, 80(3), 34-56.
Doğan, E., Apaydın, Ç., & Önen, Ö., (2005). Eğitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Kalite Politikaları. Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi,11: 59-79.
Ejidike, I. P., & Oyelana, A. A. (2015). Factors influencing effective teaching of chemistry: a case study of some selected high schools in Buffalo City Metropolitan Municipality, Eastern Cape Province, South Africa. International Journal of Educational Sciences, 8(3), 605-617.
Excell.(2007). Microsoft Office, Package.
Expert Choice. (2000). Analytic Hierarchy Process (AHP) Software. Version 9.5, Expert Choice, Pittsburg, USA.
Ghosh, K. (2014). Creativity in Business Schools: Towards a Need Based Developmental Approach. Global Journal of Flexible Systems Management, 15(2), 169-178.
Henebry, K. (1997). The impact of class schedule on student performance in a financial management course. Journal of Education for Business, 73(2), 114-120.
İra, N., & Şahin, S. (2010). Yönetsel Etkililik Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 16-29.
Kabak, M., & Dağdeviren, M. (2014). A hybrid MCDM approach to assess the sustainability of students’ preferences for university selection. Technological and Economic Development of Economy, 20(3), 391-418.
Karslı, M. D. (1998). Yönetsel etkililik. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 6.
Karip, E., & Köksal, K. (1996). Etkili eğitim sistemlerinin geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 2(2), 245-257.
Koçak, F. & Helvacı, M. A. (2011). Okul yöneticilerinin etkililiği (Uşak ili örneği).Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 33–55.
Kutlu, B.S., Abalı, Y.A., & Eren, T., (2012). Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri İle Seçmeli Ders Seçimi, Sosyal Bilimler, 2(2): 6-25.
Morgil, F. İ., & Yılmaz, A. (1999). Lise X sınıf, Kimya II Ders Kitaplarının Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 26-41.
Lee, V. E., Zuze, T. L., & Ross, K. N. (2005). School effectiveness in 14 sub-Saharan African countries: Links with 6th Graders' reading achievement. Studies in Educational Evaluation, 31(2), 207-246.
Li, S. S., & Lee, L. C. (2011). Using fishbone analysis to improve the quality of proposals for science and technology programs. Research Evaluation, 20(4), 275-282.
Özcan, M., & Çetin, M. (2016). Eğitim Yönetimi Denetimi Planlaması ve Ekonomisi Yüksek Lisans Programının Verimliliğinin ve Etkililiğinin Değerlendirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 4(3), 187-206.
Özerol, G., & Karasakal, E. (2008). A parallel between regret theory and outranking methods for multicriteria decision making under imprecise information. Theory and Decision, 65(1), 45-70.
Partovi, F. Y. (1994). Determining what to benchmark: an analytic hierarchy process approach. International Journal of Operations & Production Management, 14(6), 25-39.
Rupšienė, L., & Bartusevičienė, I. (2008). Periodic diagnostics of Students’ academic Achievements as a Factor Influencing Study Effectiveness. Tiltai, 43(2), 27-44.
Saruhan, Ş. C., & Özdemirci, A. (2005). Bilim, felsefe ve metodoloji: araştırmada yöntem problemi-SPSS uygulamalı. Alkım Yayınevi, İstanbul.
Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process. New York: McGraw-Hill International Book Company.
Saaty, TL. (1986). Axiomatic Foundation of the Analytic Hierarchy Process. Management Science, 32(7), 841-855.
Saaty, T.L. (1991). Some Mathematical Concepts of the Analytic Hierarchy Process. Behaviormetrika, 29, 1-9.
Sever, R., Budak, F. M., & Yalçınkaya, E. (2009). Coğrafya Eğitiminde Kavram Haritalarının Önemi/The Importance of Concept Maps in Geography Education. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2),19-32.
Senemoğlu, N. (1989). Ortaöğretim kurumlarına öğretmen yetiştirmede fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinin etkililiği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(4), 109-126.
Shinde, D.D., Ahirrao, S., &Prasad, R. (2018). Fishbone Diagram: Application to Identify the Root Causes of Student–Staff Problems in Technical Education, Wireless Personal Communications,100, 653–664.
Slameto, S. (2016). The Application of Fishbone Diagram Analisis to Improve School Quality. Dinamika Ilmu: Jurnal Pendidikan, 16(1), 59-74.
Sözbilir, M. (2013). Chemistry education research in Turkey. Chemistry International, 35(2), 12-14.
Şen, Z. (2001). Bulanık mantık ve modelleme ilkeleri. Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
Şen, Z. (2003). Modern mantık. Bilge Kültür Sanat. İstanbul.
Şenocak, E. (2011). Kimya dersi tutum ölçeğinin Türkçeye uyarlanması çalışması. Journal of Turkish Science Education, 8(2), 114-129.
Tezcan, H., &Erçoklu, H.F. (2010). Geleneksel Anlatım ve Yapılandırmacı Yaklaşımın Radyoaktivite Öğretiminde Başarıya Etkilerinin Karşılaştırılması ve İlgili Yanlış Kavramların Giderilmesindeki Etkileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(1): 201-225.
Torun, İ., Kaplan, M., & Ergülen, A. (2008). Türk eğitim sisteminin başlıca sorunu: verimlilik ve etkinlik. Milli Eğitim, 179, 293-309.
Turhan, M., Şener, G., & Gündüzalp, S. (2017). Türkiye’de Okul Etkililiği Araştırmalarına Genel Bir Bakış. Turkish Journal of Educational Studies, 4(2), 103-151.
Vaidya, O. S., & Kumar, S. (2006). Analytic hierarchy process: An overview of applications. European Journal of operational research, 169(1), 1-29.
Yaşar, M. D., & Sözbilir, M. (2017). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Türk Eğitim Sistemi'ne Yönelik Görüşleri: Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(1), 165-201.
Yavaş, M., Ersöz, T., Kabak, M., ve Ersöz, F. (2014). Otomobil Seçimine Çok Kriterli Yaklaşım Önerisi, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(4), 110-118.
Yeşilyurt, S., & Gül, Ş. (2008). Ortaöğretimde daha etkili bir biyoloji öğretimi için öğretmen ve öğrenci beklentileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), 145-162.
Yıldırım, K. (2012). PISA 2006 verilerine göre Türkiye’de eğitimin kalitesini belirleyen temel faktörler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2),229-255.
Yıldırım, T., & Canpolat, N. (2013). Kimya Öğretmenlerinin Ortaöğretim Kimya Öğretim Programının Uygulanabilirliği Hakkındaki Görüşleri. Milli Eğitim, (200), 236-251.
Yıldırım, N., Nas-Er, S., & Ayas, A. (2009). Kimya öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerini kullanabilme durumlarına işbirlikçi öğrenmenin etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(1), 99-116.
Yüksel, M. (2012). Evaluating the Effectiveness of the Chemistry Education by Using the Analytic Hierarchy Process. International Education Studies, 5(5), 79-91.
Yüksel, M. (2013). Kimya Eğitiminde Öğretim Yöntemlerinin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ile Belirlenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(1): 302-332.
Yüksel, M., & Geban, Ö. (2015). Kimya Öğretmeni Özel Alan Yeterliklerine Göre Öğretmen Performansının Değerlendirilmesi. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 299-312.