Et-Tefsîru’l-Kebîr Bağlamında Mukâtil b. Süleyman’ın Esbâb-ı Nüzûl’e Yaklaşımı

Müfessir kimliği takdir edilmekle birlikte siyasi fikirleri, hadiste isnada yer vermemesi ve âyetleri yorumlarken İsrâiliyat türü bilgilere çokça yer vermesi gibi nedenlerle şiddetli tenkitlerin hedefi olan Mukâtil b. Süleyman, Kur’an-ı Kerim’i âyet sırasına göre başından sonuna kadar tefsir eden ilk müfessirdir. Rivayet ve dirayet yöntemini birlikte kullandığı et-Tefsîru’l-kebîr isimli eserinde, âyetleri açıklarken bir yöntem olarak esbâb-ı nüzûl rivayetlerini her zaman dikkate almıştır. Esbâb-ı nüzul, ilk devirlerden itibaren Kur’an’ı anlama konusunda ayrıcalıklı bir konuma sahip olmuştur. Bu sebeple ilk tedvin edilen Kur’an ilimleri arasında yer alan esbâb-ı nüzûlün, et-Tefsîru’l-kebîr’de nasıl ve ne şekilde ele alındığı önem arz etmektedir. Böyle bir çalışma, aynı zamanda erken dönem esbâb-ı nüzûl algısı hakkında bilgi verecektir. Bu çalışmada, öncelikle Mukâtil b. Süleyman’ın hayatı ve esbâb-ı nüzûl ilmi hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde et-Tefsîru’l-kebîr bağlamında, Mukâtil b. Süleyman’ın esbâb-ı nüzûl rivayetlerine yaklaşımı, en önemlisi esbâb-ı nüzûlün (te‘addudü’l-esbâb ve te‘addudü’n-nüzûl gibi) problem alanlarının bu tefsirde yer alıp almadığı meselesi üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler:

Kur’an, Tefsir, Esbâb-ı Nüzûl, Mukâtil b. Süleyman, et-Tefsîru’l-Kebîr

PDF

___

Albayrak, Halis. “Mukatil b. Süleyman’ın Tefsirinde Söz-Muhatap-Anlam İlişkisi”. Kur’an ve İslam İlimlerinin Anlaşılmasında Tarihin Önemi. ed. M. Mahfuz Söylemez. 83-115. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
Arslan, Mustafa. Esbâb-ı Nüzûlde Teaddüd ve Mükerrer Nüzûl Meselesi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Hatîb. Târîhu Medîneti’s-Selâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2001.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 1996.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
Cüdey‘, Abdullah b. Yusuf. el-Mukaddimâtü’l-esâsiyyetü fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: Muessesetü’r-Reyyân, 2001.
Çalışkan, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Bilay Yayınları, 2019.
Çalışkan, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
Çelik, İbrahim. “Kur’an’da Haberî Sıfatlar ve Mukâtil b. Süleyman’a İsnad Edilen Teşbih Fikri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (1987), 151-159.
Dâvûdî, Şemsuddîn Muhammed b. Ali b. Ahmed. Tabakâtu’l-müfessirîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/360-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1995), 11/361.
Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
Edirnevî, Ahmed b. Muhammed. Tabakâtü’l-müfessirîn. thk. Süleyman b. Sâlih el-Hızzî. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1997.
Efe, Seyfullah. Mukâtil Bin Süleyman’ın Tefsirinde Esbâb-ı Nüzûl. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
Hamurcu, M. Fevzi. Mukâtil b. Süleyman ve İlk Fıkhî Tefsir. Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
Hicâc, Cihad Ahmed. Menhecu’l-İmâm Mukâtil b. Süleymân el-Belhî fî tefsîrih. Gazze: el-Câmiatu’l-İslâmiyye, Külliyetu Usûli’d-Dîn, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye Li’n-Neşr, 1984.
İbn Hacer el-Eskalânî, Şihâbuddîn Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. Tehzîbu’t-tehzîb. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, ts.