Çankırı’nın Tarihsel Depremleri (1875-1900)

Depremler, birer doğa olayı olmakla birlikte, şehirlerin ve ülkelerin tarihlerini derinden etkilemektedirler. Günümüzde birinci ve ikinci derecede deprem riski taşıyan yerler arasında bulunan Çankırı ili, bu günlerde olduğu gibi, tarihsel dönemlerde de çok sayıda depreme maruz kalmıştır. Bu çalışmada 1875-1900 yılları arasını kapsayan yirmi beş yıllık süreçte 20 depremin meydana geldiği tespit edilebilmiştir. Bunlar içerisinde hafif şiddetli depremler olduğu gibi hasar ve can kayıplarına sebep olan, artçı sarsıntıları günlerce devam eden depremler de bulunmaktadır. Bahsi geçen süreçte Çankırı, hasar ve zayiat bağlamında en büyük depremini, 28 Eylül 1881 tarihinde yaşamıştır. Bu makale çalışmasında Çankırı ve ilçelerinde 19. yüzyılın son çeyreğinde meydana gelen depremler, dönemin arşiv belgeleri, gazeteleri ve mevcut literatürden faydalanılarak ele alınmış; bölgede ne sıklıkla ve büyüklükte depremlerin yaşandığı, afetler sonrasında yapılan çalışmalar ortaya konulmak sûretiyle hem Osmanlı doğal afetler literatürüne hem de Çankırı’nın tarihine ve depremselliğine katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tarih, Osmanlı Devleti, Çankırı, Deprem, Doğal Afet

___

Ambraseys, Nicholas. “Engineering Seismology”, Earthquake Engineering and Scructural Dynamics. 17 (December 1988), 1-105.
Ambraseys, Nicholas. Earthquakes in the Mediterranean and Middle East A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900. Newyork: Cambridge University Press, First Edition, 2009.
Bağcı, Günruh. “Kuzey Anadolu Fay Zonunun Doğu Kesminin Deprem Riskinin Stepp Analizi Yöntemi ile Belirlenmesi”. Jeofizik 10 (1995), 249-252.
Bayhan, Ahmet Ali. “Ilgaz’dan Üç Köy Camisinin Düşündürdükleri”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (Ekim 2017), 94-116.
Bayhan, Ahmet Ali. “Osmanlı Mimarisinde, Başkent Dışında Mimar Sinan Ekolünün Güçlü Bir Temsilcisi: Çankırı Ulu Camii”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/25 (2013), 79-96.
Demir, Gökhan. Kuzey Anadolu Fayı Üzerinde Niksar-Suşehri Arasındaki Alanın CBS Tabanlı Heyelan Duyarlılık Analizi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
Demirtaş, Ramazan vd. “06 Haziran 2000 Orta (Çankırı) Depremi”. Haber Bülten 1/2 (2000), 1-15.
İkdâm, (30 Ş 1313/15 Şubat 1896), 2; (23 Z 1314/25 Mayıs 1897), 1; (1 M 1317/12 Mayıs 1899), 1; 14 C 1317/20 Ekim 1899, 1; (24 C 1317/30 Ekim 1899), 1.
Ketin, İhsan. “Türkiye’nin Genel Tektonik Durumu ile Başlıca Deprem Bölgeleri Arasındaki İlişkiler”. MTA Dergisi 71 (1969), 129-134.
Köle, M. Murat. “Çankırı İli için Deprem Olasılık Tahmini”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (Aralık 2016), 455-470.
Osmanlı Arşivi (OA), Dâhiliye Mektûbi Kalemi (DH.MKT), No. 2261, Gömlek No. 70; No. 2269, Gömlek No. 26.
Osmanlı Arşivi (OA), Şûrâ-yı Devlet Dâhiliye (ŞD.DH), No. 1645, Gömlek No. 22.
Osmanlı Arşivi (OA), Yıldız Husûsî Evrâkı (Y.A.HUS), No. 194, Gömlek No. 30; No. 325, Gömlek No. 71.
Osmanlı Arşivi (OA), Yıldız Mütenevviâ Evrâkı (Y.MTV), No. 158, Gömlek No. 60; No. 158, Gömlek No. 171; No. 161, Gömlek No. 219; No. 211, Gömlek No. 28.
Osmanlı Arşivi (OA), Yıldız Perâkende Evrâkı Dâhiliye (Y.PRK.DH), No. 9, Gömlek No. 63.
Özçelik, Fatih. “1944 Bolu-Gerede Depremi ve Sonuçları”. Akademik İncelemeler Dergisi 12/2 (Ekim 2017), 91-113.