Nebe’ Suresinin Belagat Açısından Tahlili ve Tefsire Yansıması

Konu ve Amaç: Kurân-ı Kerim sadelik akıcılık, insicam, nazım, tertib lafız ve mana ahengi yönüyle eşsiz bir kelam olması hasebiyle belagatın zirvesinde yer almaktadır. Kur’an’ın bütün ayet ve sûrelerinde bu benzersiz edebî üslûbu görmek mümkündür. Kur’ân’ın icâzını, güzelliğini ve manalarının derinliğini ortaya koymak amacı ile genel olarak edebî ve belâgî yönünü inceleyen çalışmalar yapılmıştır. Son yıllarda Kurân’ın belagat yönünü müstakil olarak sûre temelli inceleyen akademik çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Nebe’ Sûresini belâgât ekseninde ele alan bir çalışma bulunmaması sebebi ile bu yöndeki araştırmalara katkı sunmak için çalışmamızda Nebe’ Sûresi belâgat yönünden incelenmeye ve edebî sanatların tefsire yansıması ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yöntem: Çalışmamız giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Kurân belâgat ilişkisine yer verilmiş ve Nebe’ Sûresinin genel çerçevesinden bahsedilmiştir. Birinci bölümde Nebe’ Sûresi meâni ilmi açısından incelenmiş, ikinci bölümde sûredeki beyan ilmine dair belâgî sanatlara yer verilip anlama etkisi ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise sûrede bedî ilmine ait olan edebî sanatlara yer verilmiştir. Çalışmamızda Nebe’ Sûresi bütünüyle tefsir edilmemiş, belâgat ilmi çerçevesinde ele alınarak sure içindeki edebi sanatlar ve bunların anlama etkisi tahlil edilmeye çalışılmıştır. Kur’ân’ın belâgat yönünü Nebe’ Sûresindeki edebi sanatlar çerçevesinde incelemeyi amaçlayan bu çalışmada lügât, tefsir ve belagat kaynaklarına müracaat edilmiştir. Bulgular: Ayetlerdeki edebi sanatların incelenmesi neticesinde sûrede istifham, hazif, takdim, emir, itnâb, tahassür, teşbih, mecâz, sec’î, tıbâk, te’kîdu’z-zemm bi-mâ yuşbihu’lmedh, iltifat gibi edebî sanatların var olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Mana açısından her biri ayrı bir zenginliğe ve değere sahip olan bu edebî sanatların anlam ve yoruma etkilerinin incelenmesi surenin anlamını daha iyi ortaya koyabilmek açısından elzemdir. Zira bu edebi sanatların her biri ayetlere farklı anlam ve incelikler kazandırmakta, anlamı metnin fıtratına uygun parça ve bütünü gözeten objektif bir biçimde ortaya koymaya katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’an, Belagat, Nebe’ Sûresi, Edebî Sanatlar, Tefsir

An Analysis of the Chapter of al-Naba' in terms of the Rhetoric and its Evaluation in the Qur'anic exegesis

Subject and Purpose: The Holy Qur'an is at the top of the rhetoric because it is a unique word in terms of simplicity, fluency, coherence, verse, composition and harmony of meaning. It is possible to see this unique literary style in all the verses and suras of the Quran. In order to reveal the uniqueness, beauty and depth of its meanings of the Quran, many studies have been carried out to examine its literary and rhetoric aspect. With the aim of making a contribution to the researches in this direction, we tried to examine the Surah Nebe’ and reveal the reflection of literary arts in tafsir. Method: Our work consists of an introduction and three parts. In the introduction, the relation between the Qur'an and rhetoric is given and the general framework of the Surah An-Naba is mentioned. In the first chapter, Surah An-Naba was examined in terms of meaning science. In the second part, rhetorical arts about the science of declaration in the surah are included and their effects on meaning are discussed. In the third part, the literary arts belonging to the science of bedi in the Nebe' Surah are included. In our study, the Nebe' Surah has not been fully interpreted, and the literary arts in the surah and their effects on understanding have been tried to be analyzed by considering it within the framework of the science of rhetoric. In this study, which aims to examine the rhetoric aspect of the Qur'an within the framework of the literary arts in Surah An-Naba, the sources of lexicon, tafsir and rhetoric have been applied. Findings: As a result of the examination of the literary arts in the verses, the literary arts such as istifham, hazif, teşbih, emir, itnâb, tahassür, metaphor, sec'i, tibak, te'kîdu'zzemm bi-ma yushbihu'l-medh, iltifat found to exist. Result: Examining the effects of these literary arts, each of which has a different richness and value in terms of meaning, on meaning and interpretation is essential in order to better reveal the meaning of the surah. Because each of these literary arts gives different meanings and subtleties to the verses, and contributes to revealing the meaning in an objective way that takes care of the part and the whole in accordance with the nature of the text.

Keywords:

Qur, Rhetoric, Surah Nebe’, Literary Arts, Tafsir,

PDF

___

Aktaş, Sahip. Kur’an’da İstifhâm Üslûbu. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbuddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’laẓîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. thk. Ali, Abdülbâri Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
Aydın, Mustafa. Bedî‘ İlmi ve Sanatları. İstanbul: İşaret Yayınları, 1. Basım, 2018.
Beyatlı, Yahya Kemal. Kendi Gök Kubbemiz. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 49. Basım, 2020.
Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’tteʾvîl. thk. Abdurrahman Maraşlı. Beyrut: Dâru İhyâi-Turâsi’l-Arabi, 1418.
Bolelli, Nusrettin. Belagat Arap Edebiyatı. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur'ân. çev. İbrahim Tüfekçi. İstanbul: Erkam Yayınları, 2016.
Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr el-Kinânî. el-Beyân ve’t-tebyîn. nşr. Harun Abdusselam. Kahire: Mektebetu’lHâncî, 1998.
Cârim, Ali - Emin, Mustafa. el-Belâgâtu’l-vâdıha. Mısır: Dar’ul-Maarif, 1959.
Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh. nşr. Muhammed Tâmir. Kahire: Dâru’l- Hadis, 2009.
Derşevî, Sehil - Derşevî, Muhammed Raşid. el-Belâğâtu’l-Arabiyye li tullâbi’l- ilâhiyyât İlahiyat Fakültesi Öğrencilerine Yönelik Arapça Belagati. Batman: Mütercim Yayınları, 2019.
Durmuş, İsmail. “Tezat''. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/60. İstanbul: TDV Yayınları 20212.
Ebussuûd, Muhammed. İrşâdu’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi-Turasi’l-Arabi, 1431.
el-Fîrûzâbâdî Ebu’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Kamûsu’l-muhît. Beyrut: Mektebu’t-tahkîki’t-turâs fî müesseseti’r-risâle, 2005.
Elmalılı, M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur'ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1972.
Güler, İsmail. İslam Medeniyetinde Dil İlimleri Tarih ve Problemler. İSAM Yayınları, 2015.
Habannakî, Abdurrahman b. Hasan. el-Belağatu’l-Arabiyye usûsuhâ, ulûmuha ve funûnuha. Dımaşk: Daru’lKalem, 1416.
Hacımüftüoğlu, Nasrullah. “Belagat İlmi ve Kur’an”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/1 (2015), 9-36.
Hacımüftüoğlu, Nasrullah. İ’caz ve Belagat Deyimleri. Erzurum: Ekev Yayınları, 2001.
Hacımüftüoğlu, Nasrullah. Kur’ân’ın Belagatı ve İ’cazı Üzerine. Erzurum: Ekev Yayınları, 2001.
Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. Cevâhiru’l-belâga fi’l-meâni ve’l-beyân ve’l-bedî. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Asriyye, ts.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Sahnûn 1984. İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Gālib b. Abdirrahmân b. Gālib el-Muhâribî el-Gırnâtî el-Endelüsî. el Muharreru'l-veciz fi tefsiri’l Kitabi’l-Azîz. thk. Abdüşşâfi Muhammed Abdüsselam. Beyrut: Daru’lKütübi’l İlmiyye, 2002.
İbn Cüzey, Ebü’l-Kāsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî. et-Teshîl li ‘ulûmi’t-tenzîl. thk. Abdullâh el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, ts.
İbn Kesîr, İsmâil b. Ömer b. Kesîr ed-Dımaşkî Ebu’l-Fidâ. Tefsîru ibn Kesîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1980.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfiî. Lisanu’lArab. Beyrut: Dâru Sadr, 1414.
Karahan, Abdülkadir. “Nâbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/258. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Kazvinî, Ebü’l-Meâlî Celâluddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed eş-Şâfiî. el-Îzâh fî ulûmi’l-belâga el-meânî ve’l-beyân ve’l-bedî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Kılıç, Hulusi. “Belagat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.5/384-387. İstanbul: TDV Yayınları,1992.
en-Nesefî Ebu'l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedîvî - Muhyiddin Dîbstuv. Dımaşk: Dâru’l-Kelimi’it-Tayyib, 1998.
Râzî, Fahruddin. et-Tefsîru’l-kebîr. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetu’t-tefâsîr. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2015.
Sekkâkî, İbn Ya’kûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî. Miftâhu’l-ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1407.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekr, Celâleddîn. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Şuayb Arnavûd. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2008.
Şevkânî, Muhammed b. Alî. Fethu’l-kadîr el-câmi’ beyne fenneyi’r-rivâyeti ve’d-dirâyeti min ilmi’t-tefsîr, Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1998.
Topaloğlu, Bekir. “Nebe' Sûresi''. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/470-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Zemahşerî, Ebu’l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hārizmî. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmidı’ttenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. ed. Murat Sülün. 6 Cilt. İstanbul: Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık, 2020.
Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
Zuhaylî, Vehb. Tefsîru’l-munîr. Dımaşk: Daru’l-Fikri’l-Muâsır, 1418.