Türklük sözleşmesi'nin imzalanışı (1915-1925)

Bu makalede, modern Türkiye tarihini ve kişilerin biyografilerini farklı bir açıdan tahlil etmemizi mümkün kılabilecek, temel sütunları Türklük ve Türklük Sözleşmesi olan yeni bir kavramsal çerçeve öneriyorum. Türklükten, farkına varılmadan yaşanan belli görme, duyma, duygulanma, algılama, bilme ve görmeme, duymama, duygulanmama, algılamama ve bilmeme hallerini; ve yine çoğu zaman farkında olunmadan yaşanan ve normal kabul edilen bir imtiyazlar dünyasını anlıyorum. Türklüğün bu nitelikleri, Türk-olmayanlara karşı çoğu zaman koyu bir haklılık duygusu ve duyarsızlık/ilgisizlik yaratabiliyor. Burada tarif ettiğim şekliyle Türklüğün kökenleri, gayrimüslimlerin ve Türk-olmayanların oluşmakta olan Türk ulus-devletinden dışlandıkları 1910lara ve 1920lere gider. Türklük Sözleşmesi dediğim bu içerme ve dışlama süreci, devlet ve Türkleşmeyi kabul eden çeşitli Müslüman etnik gruplar arasındaki karşılıklı bir anlaşmadır. Yazılı olmayan Sözleşmenin hayati maddelerinden birisi, Müslüman ve Türk olmayanlara/Türkleşmeyenlere yapılanlarla ilgili herhangi bir siyaset veya bilimsel çalışma üretmenin yasak olmasıdır. Başka bir deyişle, kişi gayrimüslimlere (özellikle Ermenilere) ve Kürtlere yapılanlar hakkında konuşup yazmadığı sürece Türklüğün potansiyel ve reel imtiyazlarından yararlanabilecektir. Sözleşme, bu maddeye uyulmadığı takdirde çok ağır cezaların verileceğini de açıkça belli etmiştir. Bu metaforik sözleşme, modern Türkiye tarihinin ve bu tarihin içinde şekillenen kişilerin epistemolojik, psikolojik ve duygusal dünyalarının tarihsel ve maddi temellerini atmıştır. Bu makalede, Türklük ve Türklük Sözleşmesinden neler anladığımı daha açık hale getirmeyi ve somutlaştırmayı amaçlıyorum. Bunu yaparken, Beyazların çoğu zaman farkına varmadan faydalandığı imtiyazları inceleyen Beyazlık Çalışmalarından yararlanıyorum. ABDde 1980lerin sonlarında ortaya çıkan Beyazlık Çalışmaları, imtiyazsızlar yerine imtiyazlılara odaklanarak, Etnisite ve Irk Çalışmalarını kökten bir şekilde değiştirmiştir. Yazının ikinci bölümünde ise, Türklüğün kökenlerine gidip, 1915-1925 yılları arasında Türklük Sözleşmesinin nasıl, neden ve kimler tarafından imzalandığını anlatıyorum.

The signing of the Turkishness contract (1915-1925)

In this article, I propose a new conceptual framework based upon the concepts of Turkishness and the Turkishness Contract. These concepts have the potential to offer fresh insight into the modern history of Turkey and into the biographies of Turkish persons. By Turkishness, I mean certain unrecognized ways/states of seeing, hearing, feeling, perceiving, and knowing- as well as not seeing, not hearing, not feeling, not perceiving, and not knowing. Turkishness is also a world of privileges -in relation to the non-Turks- that has been enjoyed by the Turks without their acknowledgement. In other words, Turks tend to take their privileges for granted and do not problematize them. These aspects of Turkishness usually result in impenetrable self-righteousness and apathy in relation to the non-Turkish population of Turkey. Turkishness and its various characteristics originated in the 1910s and 1920s, during a time in which non-muslims (especially Armenians) and non-Turks (especially Kurds) were excluded from the emerging Turkish nation-state. I call this inclusion and exclusion process, metaphorically, the Turkishness Contract which signifies an unwritten and unspoken agreement between the state and the various muslim ethnic groups that conformed to the policy of Turkification through assimilation. The crucial point of the Contract for the Turks and those who were Turkified was not to make the non-Turks the subject of politics and scientific research. That is to say, as long as one does not speak or write on subjects pertaining to the massacres, deportations, forced assimilation, etc. to the Armenians since 1915 and to the Kurds since 1925, that person would become eligible to enjoy the potential and real privileges of Turkishness. The Contract also stipulates that those who break it by speaking or writing about the cruelties done to the non-Turks and non-Muslims would be punished severely. This metaphorical contract, I believe, constitutes the material and historical basis of modern Turkish history and of Turkish individuals psychological, epistemological, and emotional worlds. Accordingly, this article first explores and reifies the concepts of Turkishness and the Turkishness Contract. In doing so, I benefit from the perspectives and concepts of Whiteness Studies, which deals with the often unrecognized material and psychological privileges of Whites in relation to non-Whites. Whiteness Studies, which emerged in the USA during the late 1980s, turned Ethnic and Racial Studies up-side-down by focusing on the privileged rather than the unprivileged. After clarifying these conceptual tools, I trace the historical roots of Turkishness by narrating how, why, and by whom the Turkishness Contract was signed between 1915-1925.

PDF

___

Ahmed S (2007). A Phenomenology of Whiteness. Feminist Theory, 8(2), 149-168.
Akçam T (2002). İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu. Ankara: İmge Yayınevi.
Akçam T (2010). Ermeni Meselesi Hallolunmuştur. Osmanlı Belgelerine Göre Savaş Yıllarında Ermenilere Yönelik Politikalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Aktar A (2001). Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları. İstanbul: İletişim Yayınları.
Arı K (1995). Büyük Mübadele. Türkiyeye Zorunlu Göç (1923-1925). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Bardakçı M (der) (2009). Talat Paşanın Evrak-ı Metrukesi. İstanbul: Everest Yayınları.
Bardakçı M (der) (2014). İttihadçının Sandığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Başkaya F (1991). Paradigmanın İflası: Resmi İdeolojinin Eleştirisine Giriş. İstanbul: Doz Yayınları.
Bayrak M (2009). Kürtlere Vurulan Kelepçe Şark Islahat Planı. Ankara: Öz-Ge Yayınları.
Beşikçi İ (1991a). Türk Tarih Tezi, Güneş-Dil Teorisi ve Kürt Sorunu. Ankara: Yurt Kitap- Yayın.
Beşikçi İ (1991b). Kürtlerin Mecburi İskânı. Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
Beşikçi İ (1992). Kürdistan Üzerinde Emperyalist Bölüşüm Mücadelesi (1915-1925). Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
Bloxham D (2005). The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians. Oxford: Oxford University Press.
Çağaptay S (2009). Türkiyede İslam, Laiklik ve Milliyetçilik: Türk Kimdir?. Çev. Özgür Bircan, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Delgado R ve Stefancic J (1997). Imposition. İçinde: R Delgado ve Jean Stefancic (der), Critical White Studies: Looking Behind the Mirror, Philadelphia: Temple University Press, 98-105.
Deringil S (2002). İktidarın Sembolleri ve İdeoloji: II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909). Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: YKY.
Duster T (2001). The Morphing Properties of Whiteness. İçinde: B B Rasmussen vd. (der), The Making and Unmaking of Whiteness, Durham: Duke University Press, 113- 137.
Dündar F (2013). Kahir Ekseriyet: Ermeni Nüfus Meselesi (1878-1923). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Dündar F (2011). İttihat ve Terakkinin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
Dündar F (2008). Modern Türkiyenin Şifresi: İttihat ve Terakkinin Etnisite Mühendisliği (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
Frankenberg R (2001). The Mirage of an Unmarked Whiteness. İçinde: B B Rasmussen vd. (der), The Making and Unmaking of Whiteness, Durham: Duke University Press, 72-96.
Fredrickson G M (1995). Black Liberation: A Comparative History of Black Ideologies in the United States and South Africa. Oxford: Oxford University Press.
Gallagher C A (1997). White Racial Formation: Into the Twenty-First Century. İçinde: R Delgado ve Jean Stefancic (der), Critical White Studies: Looking Behind the Mirror, Philadelphia: Temple University Press, 6-11.
Garner S (2007). Whiteness: An Introduction. London: Routledge.
Georgeon F (2009). Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930). Çev. Ali Berktay, İstanbul: YKY.
Gordon L R (2000). Existentia Africana: Understanding Africana Existential Thought. London: Routledge.
Gölbaşı E (2014). 1915in Ayak Sesleri. AGOS, 30 Mayıs.
Hakan S (2013). Türkiye Kurulurken Kürtler (1916-1920). İstanbul: İletişim Yayınları.
Jwaideh W (2009). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi: Kökenleri ve Gelişimi. Çev. İsmail Çekem ve Alper Duman, İstanbul: İletişim Yayınları.
Hanioğlu Ş (2001). Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902-1908. Oxford: Oxford University Press.
Hooks B (1992). Representing Whiteness in the Black Imagination. İçinde: L Grossberg, C Nelson ve P Treichler (der), Cultural Studies, New York: Routledge, 338-346.
Kaiser H (2014). The Extermination of Armenians in the Diarbekir Region. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Karpat K (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kemal M (1993). Eskişehir-İzmit Konuşmaları (1923). İstanbul: Kaynak Yayınları.
Kévorkian R H ve Paboudjian P B (2013). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğunda Ermeniler. İstanbul, Aras Yayıncılık.
Kévorkian R H (2011). The Armenian Genocide: A Complete History. London: I.B. Tauris.
Kieser H L (2008). Türklüğe İhtida: 1870-1939 İsviçresinde Yeni Türkiyenin Öncüleri. Çev. Atilla Dirim, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kieser H L (2013). Iskalanmış Barış: Doğu Vilayetlerinde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet (1839-1938). Çev. Atilla Dirim, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kimmel M S ve Ferber A L (2013). Privilege: A Reader. Boulder: Westview Press.
King J E (1997). Dysconscious Racism: Ideology, Identity, and Miseducation. İçinde: R Delgado ve Jean Stefancic (der), Critical White Studies: Looking Behind the Mirror, Philadelphia: Temple University Press, 128-132.
Klein J (2011). The Margins of Empire: Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone. Stanford: Stanford University Press.
Kurt Ü (2014). Varlık ve Yokluk Kıskacında Ermeniler: 1915 Kırımının Ekonomik Şiddet Boyutu. İçinde: Çeğin G ve İ Şirin (der), Türkiyede Siyasal Şiddetin Boyutları. İstanbul: İletişim Yayınları, 79-127.
McIntosh P (1997). White Privilege and Male Privilege. İçinde: R Delgado ve Jean Stefancic (der), Critical White Studies: Looking Behind the Mirror, Philadelphia: Temple University Press, 291-299.
Meray S ve Olcay O (der) (1977). Osmanlı İmparatorluğunun Çöküş Belgeleri (Mondros Bırakışması, Sevr Andlaşması, İlgili Belgeler). Ankara: AÜ SBF Yayınları.
Mills C W (1997). The Racial Contract. Ithaca: Cornell University Press.
Mills C W (2007). White Ignorance. İçinde: S Sullivan ve N Tauna (der), Race and Epistemologies of Ignorance, Albany: SUNY Press, 13-38.
Naimark N M (2011). Preface. İçinde: R G Suny, F M Göçek ve N M Naimark (der), A Question of Genocide: Armenians and Turks at the End of the Ottoman Empire, Oxford: Oxford University Press, xiii-xix.
Neyzi L ve Darıcı H (2013). Özgürüm ama Mecburiyetim Var: Diyarbakırlı ve Muğlalı Gençler Anlatıyor. İstanbul: İletişim Yayınları.
Olson R (1992). Kürt Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Şeyh Said İsyanı. Çev. Bülent Peker ve Nevzat Kıraç, Ankara: Öz-Ge Yayınları.
Oran B (2001). Sèvres Barış Antlaşması. İçinde: B Oran (der), Türk Dış Politikası, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, 113-138.
Ortaylı İ (2005). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Özbudun E (2012). 1924 Anayasası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Quataert D (1997). Clothing Laws, State, and Society in the Ottoman Empire, 1720- 1829. International Journal of Middle East Studies, 29, 403-425.
Roediger D R (2006). Working Toward Whiteness: How Americas Immigrants Became White. New York: Basic Books.
Roediger D R (2007). The Wages of Whiteness: Race and the Making of the American Working Class. London: Verso.
Rogan E L (1996). Aşiret Mektebi: Abdulhamid IIs School for Tribes (1892-1907). International Journal of Middle East Studies, 28, 83-107.
Saraçoğlu C (2011). Şehir, Orta Sınıf ve Kürtler: İnkârdan Tanıyarak Dışlamaya. İstanbul: İletişim Yayınları.
Somel S A (1999/2000). Osmanlı Modernleşme Döneminde Periferik Nüfus Grupları. Toplum ve Bilim, 83, 178-201.
Spelman E V (2007). Managing Ignorance. İçinde: S Sullivan ve N Tauna (der), Race and Epistemologies of Ignorance, Albany: SUNY Press, 119-131.
Steyn M (2012). Ignorance Contract: Recollections of Apartheid Childhood and the Construction of Epistemologies of Ignorance. Identities: Global Studies in Culture and Power, 19(1), 8-25.
Tanör B (1998). Türkiyede Kongre İktidarları (1918-1920). İstanbul: YKY.
Tanör B (1998). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: YKY.
Tunaya T Z (2000). Türkiyede Siyasal Partiler III: İttihat ve Terakki. İstanbul, İletişim Yayınları.
Tunçay M (1999). Türkiyede Tek-Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Üngör U Ü (2012). The Making of Modern Turkey: Nation and State in Eastern Anatolia, 1913-1950. Oxford: Oxford University Press.
Üngör U Ü ve Polatel M (2011). Confiscation and Destruction: The Young Turk Seizure of Armenian Property. New York: Continuum.
Üstel F (1997). İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912- 1931). İstanbul: İletişim Yayınları.
Van Bruinessen M (2010). Ağa, Şeyh, Devlet. Çev. Banu Yalkut, İstanbul: İletişim Yayınları.
Yeğen M (2006). Devlet Söyleminde Kürt Sorunu. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yeğen M (der) (2012). İngiliz Belgelerinde Kürdistan (1918-1958). Ankara: Dipnot Yayınları.
Yeğen M (2014). Müstakbel Türkten Sözde Vatandaşa: Cumhuriyet ve Kürtler. İstanbul: İletişim Yayınları.

ISSN: 1305-9971
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1965
Yayıncı: Mülkiyeliler Birliği Genel Merkezi

Arşiv