Türkiye'de Kadın İstihdamı ve Sosyal Refah Uygulamaları1

Bu yazının amacı sosyal yardımlar, erken çocukluk bakım ve eğitim hizmetleri ve yaşlıve engelli bireylere yönelik hizmetler temelinde sosyal refah uygulamalarının kadınlarınistihdamı üzerindeki etkisini tartışmaktır. İfade edilen amaç doğrultusunda İş Kanunu ve Memur Kanunu, hükümet tarafındanhazırlanan 10. Kalkınma Planı, Ulusal İstihdam Stratejisi, 2010 yılında yayınlananBaşbakanlık Genelgesi, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığıbütçeleri incelenmiştir. Türkiyede kadın istihdamının durumunun anlaşılabilmesiiçin ulusal ve uluslararası veriler ele alınmıştır. İstihdamda karşılaştırmalı bir tablosunabilmek için de İspanya, Fransa, Hollanda, İsveçe ait verilerden faydalanılmıştır. Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana, erkeğin çalıştığı kadının ise haneiçi tümsorumlulukları yerine getirdiği bir aile modeli toplumsal hayatın her alanında hâkimdir.12 yıl ı aşkın süredir iktidarda olan AKP hükümeti ile aile temelli anlayış tüm sosyalhizmetlerin ve yardımların ana unsuru haline gelmiştir. Diğer taraftan, aileye yapılan buvurguya rağmen, verilen destekler çok yetersiz olduğundan yalnızca anneler değil, genişailenin diğer kadın bireyleri de çocukların ve yaşlı/engelli/hasta bireylerin bakımınıüstlenmek durumunda kalmaktadırlar. Hükümet son yıllarda kadınların istihdamınınarttırılmasını önemli bir politik hedef olarak gündemine almıştır. Ancak, kadınlarınistihdama katılımının önündeki en büyük engellerden olan bakım sorumluluğunuçözmek yerine, esneklik adı altında yarı-zamanlı çalışmayı norm haline getirme çabasıiçindedir. Yani kadınların hem çalışması hem de haneiçindeki tüm bakım üstlenmeleribeklenmektedir. Böylelikle kadın istihdamında yalnızca sayısal bir artışın yakalanmasıhedeflenirken, işlerin niteliği ve getirileri ikinci plana atılmaktadır. Ayrıca, cinsiyetçiişbölümü de pekiştirilmiş olmaktadır

Women s Employment and Social Welfare Implementations in Turkey

The aim of this article is discussing effects of social welfare implementations, includingsocial aids, early child care and education services, and services for old/handicappedpeople, on woman s employment Within the frame of mentioned goal the Labor Law, Civil Servants Law, 10th DevelopmentPlan, National Employment Strategy Document, Curricular Notice prepared by thePrime Ministry on 2010, and budgets of the Ministry of Family and Social Policies andthe Ministry of National Education were analyzed. To be able to present situation ofwoman s employment in Turkey, national and international statistics were taken intoaccount. Furthermore, figures belonged to Spain, France, Netherllands and Swedenwere used to present a comparative picture. From the establishment of the Turkish Republic, bread-winner family model has beentaken as basis in every area of social life. By means of the AKP government, rulingTurkey for more than 12 years, familialism has become key element of all social servicesand aids. Yet, despite the emphasis on family, not only mothers but also femalemembers of extended family have to shoulder care of children, and elder/handicappedpeople because of insufficient supports. The government has taken issue of increasingwomen s employment into its agenda as a significant political object. However, insteadof providing necessary services to be able solve problem of low woman s employment,it tries to make part-time work as a norm. In other words, women are expected towork and execute care and other household responsibilities together. As a result, aquantitative increase has been targeted while quality and returns of jobs have beenneglected. Moreover, gendered division of labor has strengthened.

PDF

___

Akduran Ö (2012). Hane Devlet Piyasa: Kadın Emeği ve Sosyal Politikalar Bağlamında Cinsiyetlendirilmiş Bütçe . İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı. Alwis R de S (2011). Examining Gender Stereotypes in New Work/family Reconciliation Policies: The Creation of New Paradigm for Egalitarian Legislation. Duke Journal of Gender Law and Policy, 18, 305-334. Ağartan T I (2012). Toplumsal Cinsiyet ve Sağlık Reformu: Politikalar ve Etkileri. İçinde: S Dedeoğlu ve A Y Elveren (der), Türkiyede Refah Devleti ve Kadın, Ankara: İletişim. Bettio F ve Plantenga J (2004). Comparing Care Regimes in Europe. Feminist Economics, 10(1), 85-113. Budig M and England P (2001). The Wage Penalty for Motherhood, American Sociological Review, 66(2), 204-225. Buğ ra A (2008). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiyede Sosyal Politika. İ letişim Yayınları, İstanbul. Buğra A (2012). Türkiyenin Değişen Refah Rejimi: Neoliberalizm, Kültürel Muhafazakârlık ve Yeniden Tanımlanan Toplumsal Dayanışma. İçinde: S Dedeoğlu ve A Y Elveren (der), Türkiyede Refah Devleti ve Kadın, Ankara: İletişim. Buğra A (2013). Giriş. İçinde: A Buğra ve Y Özkan (der), Akdenizde Kadın İstihdamının Seyri, İstanbul: İletişim Yayınları. Buğ ra A ve Keyder Ç (2006). The Turkish Welfare Regime in Transformation. Journal of European Policy, 16(3), 211-228. Buğra A ve Keyder Ç (2006a). Önsöz. İçinde: A Buğra ve Ç Keyder (der), Sosyal Politika Yazıları, İstanbul: İletişim Yayınları. CEDAW (2014). http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/cedaw.htm (22.09.2014) CEDAW Gölge Raporu (2010). http://www2.ohchr.org/english/bodies/cedaw/docs/ ngos/FWAT_Turkey46.pdf (22.09.2014) Connell R W (1990). The State, Gender, and Sexual Politics. Theory and Society, 19(5), 507-544. Daly M ve Lewis J (2000). The Concept of Social Care and the Analysis of Contemporary Welfare States, British Journal of Sociology, 51(2), 281298. Dedeoğlu S ve Elveren A Y (2012). Giriş: Türkiyede Toplumsal Cinsiyet, Toplum ve Refah Devleti. İçinde: S Dedeoğlu ve A Y Elveren (der), Türkiyede Refah Devleti ve Kadın, Ankara: İletişim. Dedeoğlu S (2012). Tükiyede Refah Devleti,Toplumsal Cinsiyet ve Kadın İstihdamı. İçinde: S Dedeoğlu ve A Y Elveren (der), Türkiyede Refah Devleti ve Kadın, Ankara: İletişim. Dedeoğlu S (2013). Veiled Europeanisation of Welfare State in Turkey: Gender and Social Policy in the 2000s. Womens Studies International Forum, 41, 7-13. Ecevit Y (2012). Feminist Sosyal Politika Bağlamında, Türkiyede Çocuk Bakımı ve Eğitimine İki Paradigmadan Doğru Bakmak. İçinde: a Makal ve G Toksöz (der), Geçmişten Günümüze Türkiyede Kadın Emeği. Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 220-265. Ecevit Y (2012a). Türkiyede Sosyal Politika Çalışmalarının Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısıyla Gelişimi. İçinde: S Dedeoğlu ve A Y Elveren (der), Türkiyede Refah Devleti ve Kadın, Ankara: İletişim. Ecevit Y (2013). Gendering Social policy and Welfare State in Turkey. Womens Studies International Forum, 41, 1-6. England P ve Folbre N (1999). Who Should Pay for Kids. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 563, 194 207. Engster D and Stensöta H O (2011). Do Family Policy Regimes Matter for Childrens Well-Being? Social Politics, 18(1), 82-124. Esping-Andersen, G (2009). The Incomplete Revolution: Adapting to Womens New Roles, Polity Press Malden and Cambridge. Esping-Anderse, G (1990). The Three Worlds of Welfare Capitalism, Polity Press, , Cambridge and Oxford. Eurostat (2009). İş, Özel ve Aile Yaşamının Uyumlaştırılması AB 2009 Basımı (Eurostat Reconciliation Between Work, Private and family Life in the European Union 2009 Edition), http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-78-09-908/EN/KS- 78-09-908-EN.PDF (22.09.2014) Eurostat (2013). Labor Force Survey (İşgücü Anketi) http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-10042014-BP/EN/3-10042014- BP-EN.PDF (22.09.2014) Ferrera M (2006). Sosyal Avrupada Güney Avrupa Modeli. Sosyal Politika Yazıları içinde ( A. Buğ ra, Ç. Keyder eds.), İletişim Yayınları, Istanbul, 195-229. Filiz Y (2011). Esnek Çalışma Biçimlerinin Kadın İstihdamına Etkileri: Avrupa Birliği İstihdam Politikaları ve Türkiye Karsılaştırması. yayınlanmamış uzmanlık tezi, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara. Gal J (2010). Is There an Extended Family of Mediterranean Welfare States? Journal of European Social Policy, 20(4), 283-300. Gough I (2006). Güney Avrupada Sosyal Yardım. İçinde: A Buğra ve Ç Keyder (der), Sosyal Politika Yazıları, İstanbul: İletişim Yayınları. Grütjen D (2008). The Turkish Welfare Regime: An Example of the Southern European Model? The Role of the State, Market and Family in Welfare Provision. Turkish Policy Quarterly, 7(1). Gül-Deretarla E (2008). Meşrutiyetten Günümüze Okul Öncesi Eğitim. C.U Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 269-278. İlkkaracan İ (2012). Why so Few Women in the Labor Market in Turkey, Feminist Politics, 18(1), 1-37. İlkkaracan İ (2010). Giriş. Emek Piyasasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Doğru: İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları içinde (İ. İlkkaracan der.) Mega Yayınları, İstanbul, 7-20. İlkkaracan İ (1998). Kentli Kadınlar Ve Çalışma Yaşamı. Bilanço 98: 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde (İ. İlkkaracan der.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 285-302. KEİG (2014). Esnekleşme ve Enformalleşme Kıskacında Türkiyede Kadın İstihdamı: Politika Metinleri Çerçevesinde Bir Analiz, KEİG Yayınları Dizisi, www.keig.org KEİG (2008). Avrupa Birliğinde Çalışma Yaşamında Kadın Erkek Eşitliği: Türkiye Açısından Karşılaştırmalı Bir İnceleme, www.keig.org (22.09.2014) KSGM (2000). Kentlerde Kadınların İş Yaşamına Katılım Sorunlarının Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Boyutları, KSGM Yayınları, Ankara: KSGM Yayınları. KSGM (1999). Çalışmaya Hazır İşgücü Olarak Kentli Kadın ve Değişimi, KSGM Yayınları, Ankara. Lewis J (1997). Gender and Welfare Regimes: Further Thoughts. Social Politics: International Studies in Gender, State & Society, 4(2), 160-177. Mahon R (2002). Child care: Toward What Kind of Social Europe? Social Politics, 9(3), 343-379. Meyers M K ve Gornick J C (2003). Public or Private Responsibility? Inequality and Early Childhood Education and Care in the Welfare State. Journal of Comparative family Studies, 34(3), 379-411. Milli Eğitim Bakanlığı 2013-2014 İstatistikleri http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2013-2014/ icerik/95 (24.09.2014) Mingione E (2006). Güney Avrupa Refah Modeli ve Yoksulluk ve Sosyal Dışlanmaya Karşı Mücadele. İçinde: A Buğra ve Ç Keyder (der), Sosyal Politika Yazıları, İstanbul: İletişim Yayınları Moreno L (2002). Mediterranean Welfare and Superwomen, Unidad de Políticas Comparadas, Working Paper 02-02. OConnor, J S (1993). Gender, Class and Citizenship in the Comparative Analysis of Welfare State Regimes: Theoretical and Methodological Issues. The British Journal of Sociology,. 44(3), 501-518. Orloff A S (1993). Gender and the Social Rights of Citizenship: The Comperative Analysis of Gender Relations and Welfare States. American Sociological Review, 58(3), 303-328. OECD Sigorta Verileri (Insurance Statistics) http://www.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/insurance-statistics- yearbook-2011_ins_stats-2011-en OECD Sosyal Adalet Endeksi (Social Justice Index), 2011 http://www.sgi-network.org/pdf/SGI11_Social_Justice_OECD.pdf (22.09.2014) OECD Towards More and Better Jobs in Developing Countries, 2009 http://www.oecd.org/els/42544935.pdf (22.09.2014) OECD Aile Veritabanı (Family Database) 2008 http://www.oecd.org/social/socialpoliciesanddata/oecdfamilydatabase.htm (22.09.2014) Onuncu Kalkınma Planı http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Yaynlar/Attachments/518/Onuncu%20 Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf Özar Ş ve Yakut-Çakar B (2013). Unfolding the Invisibility of Women without men in the case of Turkey Womens Studies International Forum, 41, 24-34. Şahin M (2012). Türkiyede Sosyal Güvenlik Reformu ve Kadınlar Üzerine Etkisi. . İçinde: S Dedeoğlu ve A Y Elveren (der), Türkiyede Refah Devleti ve Kadın, İstanbul: İletişim. Tılıç-Rittesberger H ve Kalaycıoğlu S (2012). Çocuk ve Yaşlı Bakıcıları: Enformel Sektördeki Kadınlar. Türkiyede Refah Devleti ve Kadın içinde (S. Dedeoğlu, A. Y. Elveren, der.), İletişim, İstanbul. Toksöz G (2006). Uluslararası Emek Göçü, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Trifiletti R (1999). Southern European Welfare Regimes and the Worsening Position of Women, Journal of European Social Policy, 9(49). TÜİK, Sürdürülebilir Büyüme Göstergeleri, 2012-2013 http://www.turkstat.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16124 (22.09.2014) TÜİK Aile İstatistikleri 2012 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13662 (22.09.2014) TÜİK 2012 Gelir ve Yaşam Koşulları Raporu http://www.turkstat.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13594 (22.09.2014) TÜİK 2013 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16053 (22.09.2014) Ulusal İstihdam Stratejisi Belgesi, 2014-2023 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/05/20140530-7-1.pdf UN Convention on the Right on the Child (1989) http://www2.ohchr.org/english/law/ pdf/crc.pdf (22.09.2014) Usen Ş ve Güngör D M (2011). Eğitimli Kadınların Çalışma Hayatına İlişkin Tercihleri: İstanbul Örneği. Kamu-İş, 11(4), 127-182.