Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı

Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı Özet Bu makalede Türkiye’nin sürdürülebilir tarım politikası, sosyalist ekofeminist perspektifle değerlendirilmektedir. Sürdürülebilirlik kavramı, küresel politikalardaki önemine istinaden Türkiye’de de son yirmi beş yıldır tarım politikalarının önemli hedeflerinden biri olmuştur. Diğer sektörlerde olduğu gibi tarım sektöründe de 2000’li yıllardan itibaren ivme kazanmış olan neoliberal politikaların düzenlemeleri daha üretken, etkin ve rekabetçi üretimi teşvik etmektedir. Sosyal bilimlerde uzun zamandır ekonomik büyüme odaklı kalkınma modeli eleştirilirken son on yıldır Antroposen -insan merkezli modernleşme- anlayışı sorgulanmakta ve ekosistem yaklaşımı gündeme gelmektedir. Esasen jeolojik bir kavram olan Antroposen çağın “Batılı Beyaz Erkek dışındaki canlı-cansız tüm varlıkların sonsuza dek tüketilebilme kapasitesi olan kaynaklar olduğu” düşüncesi, birçok düşünür tarafından plantasyon ve sömürgecilikten ataerkillik ve kadın emeğinin görünmezliğine kadar uzayan sömürü ilişkileri çerçevesinde irdelenmiştir. Ekofeminizm, 1970’lerden beri ekolojik tahribatın temelinde ataerkil sömürünün var olduğunu söylemektedir. Sosyalist ekofeminizm ise kadın emeğinin bir kaynak olarak görülmesini ve doğal kaynakların sömürülmesini, ekolojik sürdürülebilirlik ve emek ilişkileri açısından analiz etmektedir. Sürdürülebilirlik ve kadın emeğine dair bu eleştirel tartışmaların ışığında bu makalede Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma ekseninde yürütülen ve neoliberal ilkeler doğrultusunda yönetilen tarım politikalarının nasıl kurgulandığı, uygulandığı ve bu politikalarla neler hedeflendiği değerlendirmeye çalışılmıştır. Bunun için öncelikle, Antroposen çağda feminist eleştirilere yer verilmiş; daha sonra sürdürülebilir tarım politikalarının sosyalist ekofeminist sorgulamaları ele alınmıştır. İlerleyen bölümlerde, Türkiye’nin sürdürülebilir tarım politikasının sosyalist ekofeminist bir eleştirisinin yapılabilmesi amacıyla önce, ülke tarımında toplumsal cinsiyet ilişkilerini sorgulayan araştırmalara yer verilmiş; sonra, toplumsal cinsiyet adaleti ve ekolojik adalet, Beş Yıllık Kalkınma Planları ve ilişkili raporları ve kanunnameleriyle dönemsel olarak analiz edilmiştir. Bu çalışma, 2000’li yıllar sonrası Türkiye’nin tarım politikasının, kendini baltalayan modern tarımdan uzaklaşmaya çalışarak sürdürülebilir tarım adı altında kadın girişimciliğini desteklerken; kadınları mevcut dezavantajlarıyla kapitalist piyasaya entegre ettiğini, dolayısıyla Antroposen ve ataerkil sistemi, sığ ekolojik ve liberal feminist tarım politikaları aracılığıyla sunduğu yeni görünümüyle sürdürmekten başka bir şey olmadığını savunmaktadır. Failleri canlı-cansız tüm varlıkların karışlıklı dinamik ilişkilerinin bir parçası olarak gören ve ataerkillik başta olmak üzere her türlü hiyerarşik ilişkilere karşı olan feminist bir yaklaşım, sürdürülebilirliği sadece bir umut olarak sunmakla kalmayan aynı zamanda hayata geçiren tarım politikaları için elzem görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

eko-feminizm, sürdürülebilir kalkınma, tarım politikası, toplumsal cinsiyet adaleti, ekolojik adalet, eco-feminism, sustainable development, agricultural policy, gender justice, ecological justice

A Call for Feminist Policy: An Ecofeminist Critique of Turkey's Sustainable Agriculture

This article provides an analysis of sustainable agricultural policies in Turkey from a socialist ecofeminist perspective. The concept of sustainability has been one of the essential goals of agricultural policies in Turkey for the last twenty-five years which also has received significant attention in global policies. As in other sectors, the regulations of the neoliberal policies that have gained momentum in the agricultural sector since the 2000s encourage more productive, effective, and competitive production. While the economic growth-oriented development model has been criticized in social sciences for a long time, the Anthropocene -human-centred modernization- perspective has been questioned for the last decade, and the ecosystem approach has been brought to the agenda. Many scholars have examined the Anthropocene, which is in fact a geological concept and denotes the idea that "All organic and inorganic beings other than the Western White Man are resources that can be consumed forever", in terms of a range of relations of exploitation from plantation and colonialism to patriarchy and the invisibility of women's labour. Ecofeminism has argued since the 1970s that there is patriarchal exploitation behind every ecological destruction. Socialist ecofeminism, on the other hand, analyses the view of women's labour as a resource and the exploitation of natural resources in terms of ecological sustainability and labour. In the light of these critical discussions, this article analyses how agricultural policies planned within the framework of sustainable development in Turkey and managed according to neoliberal principles are planned, implemented and what is aimed at with these policies. For this purpose, firstly, ecofeminist criticisms in the Anthropocene epoch are discussed and sustainability discourse in international politics is examined from a socialist ecofeminist perspective. Secondly, the studies investigating gender in Turkey’s agriculture are evaluated. Finally, within the framework of gender justice and ecological justice, the goals and practices related to sustainable agriculture in Turkey's agricultural policy are evaluated from a socialist ecofeminist perspective. This study argues that the agricultural policies of Turkey after the 2000s maintain the Anthropocene and patriarchal system with a new shallow ecology and liberal feminist facade as they support women's entrepreneurship as a strategy for sustainable agriculture and integrate women into the capitalist market without removing their long-standing disadvantages. Today, there is a need for a perspective that goes beyond the society-nature dichotomy in both science and politics. The feminist approach that is integrative, views the agents as a part of the reciprocal dynamic relations of all organic and inorganic beings, and resists all kinds of hierarchical relations, patriarchy in particular, is essential to establish an agricultural policy that not only offers sustainability as a mere hope but also implements it.

Keywords:

eco-feminism, sustainable development, agricultural policy, gender justice, ecological justice,

PDF

___

Akşit, Bahattin. (1993) Studies in Rural Transformation in Turkey 1950-1990. İçinde P Stirling (der) Culture and Economy: Changes in Turkish Villages. The Eothen Press. 187-200. Alkan, Işık. 2018. Tarım Sektöründe Kadın Emeği: Çarşamba Ovası Gündoğdu ve Damlataş Köylerinde Fındık, Çeltik ve Sebze Üretimi Özelinde Bir İrdeleme. Ankara. Gazi Kitabevi.
Atasoy, Yıldız (2017) Commodification of Global Agrifood Systems and Agro-Ecology: Convergence, Divergence and Beyond in Turkey. Routledge.
Aydın, Zülküf. (2001). Yapısal Uyum Politikaları ve Kırsal Alanda Beka Stratejilerinin Özelleştirilmesi: Söke'nin Tuzburgazı ve Sivrihisar'ın Kınık Köyleri Örneği. Toplum ve Bilim 88,11-31.
Aydın, Zülküf. (2010). Neo-Liberal Transformation of Turkish Agriculture. Journal of Agrarian Change 10(2), 149–187.
Aysu, Abdullah (2013) Türkiye Tarımının Serbest Piyasaya Uyarlanması ve Küçük Çiftçiliğim Tasfiyesi Perspectives: Türkiye’den Siyasi Analiz ve Yorum, 6, 14-21.
Bell, Karen (2014). Achieving Environmental Justice-A Cross-National Analysis. Bristol: Policy Press.
Berik, Günseli. 1995. Towards an Understanding of Gender Hierarchy in Turkey: A Comparative Analysis of Carpet-Waving Villages. İçinde S. Tekeli (der) Women in Modern Turkish Society: A Reader. London and New Jersey. Zed Books, 112-127.
Bookchin, Murray (1996). Toplumsal Ekolojinin Felsefesi. Çev. R. G. Öğdül. İstanbul: Kabalcı. d’Eaubanne, Françoise (2022). Feminism or Death: How the Women's Movement Can Save the Planet. NewYork, Verso.
Elson, Diane. and Ruth Pearson. 1981. ‘Nimble Fingers Make Cheap Workers’: An Analysis Of Women’s Employment in Third World Export Manufacturing. Feminist Review 7, 87–107.
Ergas, Christina (2014). Barriers to Sustainability: Gendered Divisions of Labor in Cuban Urban Agriculture. From Sustainable to Resilient Cities. Urban Sociology, 239-263.
Ertürk, Yakın. 1995. Rural Women and Modernization in Southeastern Anatolia. S Tekeli (der). Women in Modern Turkish Society: A Reader. London and New Jersey. Zed Books, 141-152.
Ertürk, Yakın (2004). Considering the role of men in gender agenda setting: Conceptual and policy issues. Feminist Review, 78, 3–21.
Euronews (02/07/2022). Türkiye’de Çiftçi Sayısı Son 5 Yılda Yüzde 28 Azaldı. https://tr.euronews.com/2021/12/09/turkiye-de-ciftci-say-s-son-5-y-lda-yuzde-26-10-y-lda-yuzde-53-azald#:~:text=Sosyal%20G%C3%BCvenlik%20Kurumu%20(SGK)%20verileri,itibariyle%20512%20bine%20kadar%20geriledi Son erişim tarihi 24.08.2022.
Ferry, Luc (2000). Ekolojik Yeni Düzen. Çev. T. Ilgaz. İstanbul: YKY.
FAO (The Food and Agriculture Organization of the United Nations). The Role of Women in Agriculture.
Friedmann, Harriet (2005). From Colonialism To Green Capıtalısm: Social Movements And Emergence Of Food Regimes. Sociology and Development, 11, 227–264.
Gaard, Greta (2011). Ecofeminism Revisited: Rejecting Essentialism and Re-Placing Species in a Material Feminist Environmentalism. Feminist Formations, 23 (2), 26-53.
Gıda ve Tarım Bakanlığı (2012). Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi-Ulusal Eylem Planı (2012-2016). Ankara: TBMM.
Glazebrook, Tricia ve Opoku, Emmanuela (2020). Gender and Sustainability: Learning from Women’s Farming in Africa. Sustainability 12.
Gündüz Hoşgör, Ayşe (2011) Kalkınma ve Kırsal Kadının Değişen Toplumsal Konumu: Türkiye Deneyimi Üzerinden Karadeniz Bölgesindeki İki Vaka’nın Analizi içinde S Sancar (der). Birkaç Arpa Boyu 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. 219-247.
Haraway, Donna (2006). Siborg Manifestosu. Çev. O. Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Haraway, Donna (2010). Başka Yer. Çev. G. Pusar. İstanbul: Metis.
Haraway, Donna (2015). Anthropocene, Capitalocene, Plantationocene, Chthulucene: Making Kin. Environmental Humanities, 6, 159-165.
Haraway, Donna (2016). Staying with the Trouble- Making Kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press.
Haraway, Donna, Ishikawa, Noboru, Gilbert, Scott F., Olwig, Kenneth, L.Tsing, Anna ve Bubandt, Nils (2016) Anthropologists Are Talking – About the Anthropocene, Ethnos, 81:3,535-564.
Harding, Sandra (1996). Feminist Yöntem Diye bir Şey Var Mı? İçinde S Çakır. Ve N Akgökçe (der), Farklı Feminizmler Açısından Kadın Araştırmalarında Yöntem, Çev. Z. Ayman, İstanbul: Sel, 34-47.
IPARD (2015). (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA). IPARD- Programı Nedir? Ankara: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu.
İncirlioğlu, Emine Onaran. 1993. Marriage, Gender Relations amd Rural Transformations in Central Anatolia. İçinde P Stirling (der) Culture and Economy: Changes in Turkish Villages. The Eothen Press, 115-125.
Kandiyoti, Deniz(1989). Women and the Turkish state: Political actors or symbolic Pawns? İçinde N Yuval-davis, ve F Anthias (der) Woman-Nation-State. London: Macmillan.
Kandiyoti, Deniz. 2011 (1989). Kadınlar ve Haneiçi Üretim: Türkiye’de Kırsal Dönüşümün Etkileri. İçinde D Kandiyoti (der). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul. Metis Yayınları.
Keyder, Çağlar ve Zafer Yenal (der) 2013. Bildiğimiz Tarımın Sonu: Küresel İktidar ve Köylülük. İstanbul: İletişm Yayıncılık.
Kocabicak, Ece. 2018. What excludes women from landownership in Turkey? Implications for feminist strategies. Women’s Studies International Forum 69: 115-125.
Mies, Maria (2014). White Man’s Dilemma: His Search for What He Has Destroyed. İçinde Mies, M. Ve Shiva, V. Ecofeminism. London: Zed Books.
Moore, Jason W. (2016). Anthropocene or Capitalocene? Nature, History, and the Crisis of Capitalism. Oakland: PM Press.
Özbay, Ferhunde. 2019a (1979). Kırsal Yörelerde Kadının Statüsü, işgücüne Katılımı ve Eğitim Durumu. İçinde F. Özbay (der). Kadın Emeği: Seçme Yazılar. İstanbul. İletişim Yayınları, 107-128.
Özbay, Ferhunde. 2019b (1998). Türkiye’de Kadın Emeği ve İstihdamına İlişkin Çalışmaların Gelişimi. İçinde F. Özbay (der). Kadın Emeği: Seçme Yazılar. İstanbul. İletişim Yayınları, 29-60.
Öztürk, Murat, Joost Jongerden ve Andy Hilton. (2014). Commodification and the Social Commons: Smallholder Autonomy and Rural–Urban Kinship Communalism in Turkey. Agrarian South: Journal of Political Economy. 3(3) 337–367.
Öztürk, Murat (2014). Migration as Movement and Multiplace Life: Some Recent Developments in Rural Living Structure in Turkey’ Population, Space and Place 20: 370-388.
Öztürk, Murat. (2012). Agriculture, Peasantry and Poverty in Turkey in the Neo-Liberal Age. Wageningen: Wageningen Academic Publishers.
Plumwood, Val (2017). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek. Çev. B. Ertür, İstanbul: Metis.
Pligeram, Ryanne ve Amos, Bryan (2015). Beyond “Inherit It or Marry It”: Exploring How Women Engaged in Sustainable Agriculture Access Farmland. Rural Sociology 80(1), 16–38.
Porritt, Jonathon (1989). Yeşil Politika. Çev. A. Türker, İstanbul: Ayrıntı.
Resmî Gazete (2002). Organik Tarımın Esasları ve Uygulamasına İlişkin Yönetmelik Ankara: Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü.
Resmî Gazete (2004). İyi Tarım Uygulamalarına İlişkin Yönetmelik. Ankara: Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü.
Salleh, Ariel (2003). Ecofeminism as Sociology, Capitalism Nature Socialism, 14:1, 61-74.
Shiva, Vandana (2006). Küresel Gıda Soygunu- Çalınmış Hasat. BGST: İstanbul.
Shiva, Vandana (2018). Adalet, Barış ve Sürdürülebilirlik- Yeryüzü Demokrasisi. BGST: İstanbul.
TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). Ankara: TBMM.
TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Ankara:TBMM.
TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2007). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2013). Ankara:TBMM.
TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2014). Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014-2018). Ankara:TBMM.
TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2019). On Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2019-2023). Ankara:TBMM.
TBMM (TBMM) (2018). Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi ve Kırsalda Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi Konulu Komisyon Raporu. Ankara: TBMM.
Tekeli, İlhan. 2011 (1978). Türkiye Tarımında Mekanizasyonun Yarattığı Yapısal Dönüşümler ve Kırdan Kopuş Süreci. İçinde İ. Tekeli. Göç ve Ötesi. İstanbul. Tarih Vakıf Yurt Yayınları, 68-95.
TEPAV. (2022). İstihdam İzleme Bülteni Sayı 116. www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/10443 Son erişim tarihi 24.08.2022.
TKDK (Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu) (2019). TKDK Stratejik Planı (2019-2023). Ankara.
Tulloch, Lynley ve Neilson, David (2014). The Neoliberalisation of Sustainability. Citizenship, Social and Economics Education, 13 (1), 26-38.
UN (United Nations) (1972). Stockholm Declaration and Action Plan for the Human Environment. Stockholm: UN
UN (United Nations) (1987). Our Common Future. Oxford University Press: World Commission on Environment and Development (WCED)
UN (United Nations) (1992). United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Brezilya: UN
UN (United Nations) (2000). We the Peoples: The Role of the United Nations in the Twenty First Century. NY
UN (United Nations) (2012). Sustainable Development Goals (SDGs). Brezilya: UN
UN (United Nations) (2022). The Impact of Stockholm Conference on the UN System: Reflections of 50 Years of Environmental Action. Stockholm: UN
Üçeçam Karagel, Döndü. 2010. Türkiye Kırsalında Tarımda Çalışan Kadın Nüfus (1990-2000). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(13), 254-267.
Wallerstein, Immanuel (1996). Open the Social Sciences Report of the Gulbenkian Commission on the Restructuring of the Social Sciences. Stanford University Press: Stanford.
Warren, Karen (1997). Ecofeminism: Women, Culture, Nature. Indiana: IUP.
Warren, Karen (2000). Ecofeminist Philosophy: A Western Perspective on What It is and Why It Matters. Rowman ve Littlefield Publishers.
Yaman Öztürk, Melda ve Özgün Akduran. (2010). Tütün Tarlalarında Kadın Emeği: Bafra’da Tütün Üretici Olmak. İçinde S. Dedeoğlu ve M. Yaman Öztürk (der). Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği: Türkiye Örneği. İstanbul. Sosyal Araştırmalar Vakfı. ss. 215–248.