Tanrı Havada Savrulan Saçlarda Gizlidir… İran Kadın Hareketi Bağlamlar ve Tarihsel Süreç

Elinizdeki makale, 1975-2023 yılları arasındaki İranlı kadınların bıraktıkları izleri görme çabasıdır. İran’daki kadın hareketi, var olan tüm kadın hareketleri gibi farklı bağlamlarda ele alınabilir. Siyasal ve sosyolojik olaylara gebe olan İran toplumu, kadın hareketiyle her daim etkileşim halindedir. Kadın hareketi, zaman zaman küresel olaylardan etkilenmiş hatta Batı feminizminin bir kopyası olarak tıpkı bir çocuk gibi batıda üretilen kavramları tekrar etmiştir. Tarihin farklı dönemeçlerinde ise toplumsal olaylarla ivme kazanmış; bazen de bir kenara itilerek gelişimi engellenmiştir. Ancak İran’da kadın hareketi, tüm engellere rağmen hiçbir zaman pes etmeyerek farklı bağlamlardan beslenmiş ve kendini bu bağlamlardan var etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kadın Hareketi, İran, Tarihsel Süreç

PDF

___

1 Yazının redaksiyonunu yaparak yayına hazır hale gelmesini sağlayan Yağmur Ülkmen’e teşekkür ederim.
2 Hicap kelimesi Arapça ’da perde anlama gelir ve İslami literatürde Kadının eşi, baba ve kardeşleri (mahrem) dışında başka erkeklerin yanında kapanması gerektiğine işaret eder.
3 Hoze Elmiye: İslami Eğitim veren bir resmi kurumdur. Bu kurumda yıllar içerisinde fıkıh ve Şii şeriat eğitimini alarak İçtihad mertebesine ve dinde bir merci haline gelmiş olunur.
4 İran Polisinin resmi veri açıklamasına göre.
5 Muhalefet reformistler, İslam Cumhuriyeti’nin modifiye edilmesi gerektiğini öne sürerler. Devrim ıslah edilirse kadın problemleri kendiliğinden düzelecek diye düşünüyorlar.
6 Ahlak Polisi aslında Ahmedi Nejad zamanında yürürlüğe girdi ve kadınların hicaba uymaması durumunda ceza kesilmesini hedefliyordu. Ahlak Polisi Cumhurbaşkanlığı’na bağlı olan polisin bir paçasıdır. Şehir merkezlerinde ve önemli meydanlarda birkaç arabada bekler ve geçen kadınları uyararak en yakın polis karakoluna götürür. Kadınlar psikolojik bir şiddete maruz kaldıktan sonra başka bir aile ferdi veya bir yakını “uygun” kıyafet getirene kadar beklerler. İslami kurallara göre giyinmelerine yazılı olarak taahhüt verdikten sonra Şeriatın hicapla ilgili hadisler ve ayetleri eğitimine zorunlu olarak katılmaları gerekiyor. İranlı kadınlar bu konuda bir dayanışma içerisinde birbirilerine Ahlak Polisinin meydanda olup olmadığını haber veririler. Özelikle bu haberleşme için bir aplikasyon üretilmiştir.
7 Nilufer Hamedi halen hapistedir.