Âşarın Kaldırılması

İzmir İktisat Kongresi kararları doğrultusunda, 1925 yılında âşarın kaldırılması kararı feodal toprak ağalarının baskısı sonucunda gerçekleşmiştir. Ancak bu gelişme, birikime acilen ihtiyaç duyan sanayileşme faaliyetlerine ters idi. Cumhuriyet’in ilk yıllarında sanayiye kaynak aktarımı açısından birikime tek elverişli üretim faktörü tarım idi. Âşarın kaldırılma sebebi olarak çiftçiler üzerinde mültezim baskısı gösterilmiş olmakla beraber, mültezimlerin vergi memurlarıyla ikamesi bu sözde gerekçeyi kaldırabilirdi. Âşarın ilgası, 1960 yılında hükümete sunulan Kaldor Raporu’nda da belirtildiği üzere, tarım kesiminin üst kapasitede kullanılarak sanayiye kaynak aktarım sürecini aksatmıştır. Âşarın kaldırılması, hem vergileme merkezini hem de kaynak aktarım yönünü ters çevirerek vergi yükünü kırsal alandan kentsel alana taşımıştır. Âşarın bir başka üstünlüğü de verginin gerçekleşen gelire değil, potansiyel gelire dayalı olması idi. Verginin bu avantajı, piyasa sinyallerine tepkisiz kalan sektörün yönlendirilmesinde hükümetin elinde önemli bir avantajdı. Japonya’da Meiji Restorasyonu deneyimi ve daha birçok ülke deneyimlerinde de görüldüğü üzere, söz konusu uygulamalar sadece birikim amacıyla en yüksek geliri sağlamada değil, aynı zamanda ekonomik işleyişin mübadele sisteminden parasal piyasa sistemine geçirilmesinde de zorlayıcı işlev görebilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Âşar, İzmir İktisat Kongresi, tarım sektörü, kamu gelirleri, vergi

PDF

___

Allen G C (1972). A Short Economic History of Modern Japan. London: George Allen and Unwin Ltd.
Barkan Ö L (1964). Osmanlı İmparatorluğu’nda Öşür. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Barkan Ö L (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi. İstanbul: Gözlem Yayınları.
Beasley W G (1972). The Meiji Restoration. Stanford University Press.
Bird R M (1977). Land Taxation and Economic Development. Finance in Developing Countries (ed. Ayre P C I ). London: Frank Cass and Co. Ltd.
Boratav K (1988). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Boratav K (2003). Türkiye Ekonomisi. Ankara: İmge Yayınevi.
Derin H (1940). Türkiye’de Devletçilik. İstanbul: Çituri Biraderler.
Duru C vd. (1982). Atatürk Dönemi Maliye Politikası. Ankara: TİSA Matbaacılık Sanayii Ltd, Şti. Hershlag Z J (1968). Turkey: The Challange of Growth. E.J.Brill: Leiden
İnan A (1989). Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin İlk Türkiye İktisat Kongresindeki İftitahi Nutukları. İzmir İktisat Kongresi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ss.57-69.
Kaldor N (1982). Türk Vergi Sistemi Üzerine Rapor, 1962. Toplum ve Bilim. İstanbul: Birikim Yayıncılık.
Londes D S (1965). Japan and Europe: Contrasts in Industrialization. The State and Economic Enterprise in Japan (ed. Lockwood W). Princeton, N.J: Princeton University Press.
Morawitz C (1978). Türkiye Maliyesi, Ankara: Maliye Bakanlığı Maliye Tetkik Kurulu.
Pamuk Ş (2012). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Peacock A T ve Wiseman J (1961).The Growth of Public Expenditures in the United Kingdom. Princeton University Press.
Tezel Y S (2015). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
von Mering O (1959). “The Transformation of Taxes”. Readings in the Economics of Taxation. Richard D. Irwin. Inc. Homewood. Illinois. 445-455
Zangheri R (1969). “The Historical Relationship Between Agricultural and Economic Development in Italy”. Agrarian Change and Economic Development (eds. Jones E L ve Woolf S J). London: Methuen and Co. Ltd.