Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’sinde Yer Alan Cennet ve Cehennem Tasvirleri

Özet: 15. yüzyılda Yazıcıoğlu Mehmed tarafından kaleme alınan Muhammediye; Osmanlı dini eserleri içerisinde hem içeriği hem de kesintisiz üretimi bakımından dikkat çekmektedir. Osmanlı dünyasında ahiret yaşantısı, kıyamet, peygamberlerin hayatı gibi konuların nasıl algılandığı hususunda yardımcı olabilecek bu eser; geç dönem Osmanlı’da özellikle matbaanın kullanılması ile birlikte içerdiği dini resimlerle faklı bir özelliğe kavuşmuştur. Muhammediye baskılarındaki cennet-cehennem betimlemeleri; sayıları, geç devirdeki cennet-cehennem algısını göstermeleri ve çeşitli baskılardaki farklı betimleme anlayışları nedeniyle ön plana çıkmaktadır. Yapılan bu çalışmada Muhammediye’nin yazarı ve içeriği ile ilgili genel bilgiler eşliğinde özellikle cennet-cehennem betimlemeleri incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Muhammediye, cennet, cehennem.
Anahtar Kelimeler:

Muhammediye, cennet, cehennem

-

Muhammediye, which has been drafted by Mehmed Yazıcıoğlu in 15th century draws attention in terms of both content and continous production in the Ottoman religious works. This work which may help to understand how some topics such as life in the hereafter, doomsday and the life of prophets in the Ottoman world were perceived, has gained a different feature with the religious pictures that it includes especially with the use of the printing press in the late Ottoman Empire. Descriptions of heaven and hell in the Muhammediye printscome to the forefront due to quantity, showing the perception of heaven-hell in late period and a with a variety of different description mentality.In this study the author of Muhammediye and general information about the content, especially descriptions of heaven and hell, have been examined

___

  • Acun, H. (2005). Bozok Sancağı’nda (Yozgat İli) Türk mimarisi. Ankara: TTK.
  • Akkuş, A. (2010). Yazıcıoğlu Muhammed ve Muhammediye adlı eserin kültür tarihimizdeki yeri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Rize Üniversitesi, Rize.
  • Aksel, M. (2010). Anadolu halk resimleri. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
  • Aksel, M. (2010). Türklerde dini resimler. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
  • Altıer, F. P. (2008). II. Abdülhamid Dönemi’nde İstanbul bahçeleri (1876-190). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Altıer, S. (2013). Gelibolu Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları. R. Gülendam (Ed.), Uluslar arası Gelibolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde (ss.463-498), Pozitif Matbaa.
  • Altuntek, S. (1993). İlk Türk Matbaasının Kuruluşu ve İbrahim Müteferrika, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10/1, 191-204.
  • And, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
  • Bütün bu özelliklerinin yanı sıra cennet ve cehennem betimlemelerinin
  • sadece Muhammediye’de olmadığı, yine geç dönemde baskıları yapılan
  • Marifetnâme, Mızraklı İlmihal gibi dini içerikli eserlerde de yer aldığını bilmekte
  • fayda vardır. Özellikle bu eserlerde yer alan sembolik cennet, cehennem, mizan
  • (terazi) gibi kıyamet ile resimlerin aynı şekilde geç devirde inşa edilen Denizli
  • Akköy Yukarı Cami (19. yy. ya da 1909), Akköy Belenardıç Cami (1844) ve Baklan
  • Boğaziçi Cami (1774), Yozgat Paşaköy Bucağı Tokmak Hasan Paşa Cami (1773
  • 1774), Muğla Fethiye Seki Yaylası Tekke Cami (19.yy)’nin duvarlarında da olması;
  • bu resimlerin halk arasında ne kadar popüler olduğunu göstermesi bakımından
  • önemlidir. Kaldı ki bu eserlerde yer alan aynı konuyu resimler ile mimariye
  • uygulayanlar arasındaki ilişki bugüne kadar hiç irdelenmemiştir. Bu açıdan da
  • değerlendirilmesinin yapılmasında fayda vardır.
  • Kısaca değerlendirmek gerekirse Muhammediye baskılarında yer alan
  • cennet-cehennem resimleri; Osmanlı’nın geç dönem dünyasındaki dini içerikli
  • konuları betimleme anlayışını, geç dönem resim geleneğinin dini konulara nasıl
  • uygulandığını, mimari üslup değişimlerinin nasıl yansıtıldığını, yazılı ve mimari
  • eserlerde nasıl bir ortak resim dili oluşturulduğunu göstermesi bakımından önem
  • arz etmektedirler. Kaynakça
  • Acun, H. (2005). Bozok Sancağı’nda (Yozgat İli) Türk mimarisi. Ankara: TTK.
  • Akkuş, A. (2010). Yazıcıoğlu Muhammed ve Muhammediye adlı eserin kültür tarihimizdeki yeri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Rize Üniversitesi, Rize.
  • Aksel, M. (2010). Anadolu halk resimleri. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
  • Aksel, M. (2010). Türklerde dini resimler. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
  • Altıer, F. P. (2008). II. Abdülhamid Dönemi’nde İstanbul bahçeleri (1876-190). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Altıer, S. (2013). Gelibolu Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları. R. Gülendam (Ed.), Uluslar arası Gelibolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde (ss.463-498), Pozitif Matbaa.
  • Altuntek, S. (1993). İlk Türk Matbaasının Kuruluşu ve İbrahim Müteferrika, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10/1, 191-204.
  • And, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
  • Arel, A. (1975). Onsekizinci yüzyıl İstanbul mimarisinde Batılılaşma süreci. İstanbul: İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
  • Arık, R. (1976). Batılılaşma dönemi Anadolu tasvir sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür.
  • Aşur, A. A. (1993). Kur’an ve sünnete göre cennet nimetleri (İ. Kaya, Çev.). Konya: Uysal.
  • Atasoy N. ve F. Çağman. (1974). Turkish miniature painting. İstanbul: R.C.D.Cultural Institute.
  • Bağcı, S. (2003). Konya Mevlânâ Müzesi resimli elyazmaları. Konya: Konya ve Mülhakatı Eski Eserleri Sevenler Derneği.
  • Bağcı, S., vd. (2006). Ottoman painting. Ankara: KTBY.
  • Brosh N. ve Milstein, R. (1991). Biblical stories in Islamic literature and painting. Tel Aviv: Sabinsky.
  • Çelebioğlu, A. (y.y.). Muhammediye. Cilt 1-3.
  • Demircan, A. R. (2010). Kur’ân ve sünnet ışığında cennet hayatı. İstanbul: Emir Turizm.
  • Dilçin, C. (1978). XIII. yüzyıl metinlerinden yeni bir yapıt: Ahval-i Kıyamet, Ömer Asım Aksoy Armağanı, içinde (ss. 49-86), Ankara: TDKY.
  • Dönmez, H. (2013). Yazıcıoğlu Mehmet ve Muhammediye. R. Gülendam (Ed.), Uluslararası Gelibolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (ss.345-352), Pozitif Matbaa.
  • El-Cevziyye, İ. K. (1994). Cennetin tasviri (İ. H. Sezer, Çev.). Konya: Uysal.
  • Ergün, C. (2006). Kur’an’ın cennet cehennem anlayışının diğer dinlerle karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
  • Erzurumlu İ. H. (1999). Marifetname (açıklamalı eksiksiz metin), M. F. Meyan (Haz.). İstanbul: Bedir.
  • Evin, A. (2000). Batılılaşma ve Lale Devri. M. Armağan (Haz.), İstanbul Armağanı 4 Lale Devri içinde (ss. 41-60). İBBKİDB.
  • Hançerlioğlu, O. (2006). İslam inançları sözlüğü. İstanbul: Remzi.
  • İrepoğlu, G. (1986). Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kütüphanesindeki batılı kaynaklar üzerine düşünceler. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı 1, İstanbul Matbaası, 56-72.
  • İrez, F. (1990). Topkapı Sarayı Harem Bölümü’ndeki rokoko süslemenin Batılı kaynakları. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı 4, İstanbul Matbaası, 56-72.
  • Kara, M. (2005). Türk tasavvuf tarihi araştırmaları tarikatlar/tekkeler/şeyhler. İstanbul: Dergah.
  • Kut, G. (2007). Muhammediye’de cennet tasvirleri, Metin And’a Armağan, (M. S. Koz), içinde (ss. 331-335). İstanbul: Metgraf.
  • Mahir, B. (2004). Osmanlı Minyatür Sanatı. İstanbul: Kabalcı.
  • Milstein, R. (1990). Miniature painting in Ottoman Baghdad. California: Mazda.
  • Milstein, R., vd. (1999). Stories of the prophets illustrated manuscripts of Qisas al- Anbiya. California: Mazda.
  • Milstein, R. ve Brosh, N. (1991). Biblical stories in Islamic painting. Tel Aviv: Sabinsky.
  • Okçuoğlu, T. (2000). 18. ve 19. yüzyıllarda Osmanlı duvar resimlerinde betimleme anlayışı. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Öztürk, Z. (2000). Muhammediye’nin iki yazma nüshası ve iki kadın müstensih. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 1, 333-338.
  • Salman, Ö. (1999). “İstanbul’da son dönem saray ve kasırlarında bahçe düzenlemeleri”. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Saner, T. (1998). 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında “Oryantalizm”. İstanbul: Pera.
  • Şener, D. (2011). 18. ve 19. yüzyılda Anadolu duvar resimleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Şimşek, S. (2007). Avrupa ile Asya Arasında Önemli Bir Geçiş Noktası Gelibolu’da Tarikatlar ve Tekkeler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 251-310.
  • Taş, A. (1998). Rönesans devri bahçe sanatı ve ülkemizdeki yansıması olarak Beylerbeyi Sarayı ve Set Bahçeleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Topaloğlu, B. M. (1993). Cennet. TDVİA içinde (Cilt 7, s. 376-386). Ankara: TDV
  • Toprak, S. (2005). Mîzan. TDVİA, Cilt 30, 211-212.
  • Uzun, M. (2005). Muhammediye. TDVİA içinde (Cilt 30, s. 586-587). Ankara: TDV
  • Ülgen, A. (1990). Tanzimat günlerinde Türk mimari üslubu Tanzimat Döneminde Batılılaşma akımıyla Türk Mimarisine giren üslûplar ve üslûp özellikleri. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3 (7), 67-71.
  • Yaman, B. (2002). Osmanlı resim sanatında kıyamet alametleri Tercüme-i Cifrul- Cami ve tasvirli nüshaları. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Yaman, B. (2008). Türk minyatür sanatında cennet. Belleten, LXXII (263), 141–157.
  • Yaman, B. (2007). Ahval-i Kıyamet yazmaları resimlerinde kıyamet sonrası hayat. H.Ü.E.F.D., 24 (2), 217 - 234.
  • Yavuz, S. S. (2003). Livâü’l-hamd. TDVİA içinde (Cilt 27, s. 200). Ankara: TDV.
  • Yazıcıoğlu Muhammed (2005). İzahlı Muhammediye. (A. Akçiçek, Haz.). İstanbul: Kitabevi.
  • Yıldız, O. (2002). Orta Osmanlıca dönemine ait bir dil yadigârı Ahval-i Kıyamet, giriş, inceleme, metin, dizinler. İstanbul: Şule.
  • Yurtsal, T. (2009). Aydın ve Denizli camilerine duvar resimleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.