Mu‘tezile Kelâmında Ötekine Ulaşma Kaygısı Olarak emr-i bi’l-ma‘rûf nehy-i ‘ani’l-münker İlkesi

Mu'tezile, büyük oranda, İslam'a sonradan dâhil olan milletlerin yol açtığı sorunlarla eş zamanlı olarak tarih sahnesine çıkmıştır. Farklı etnik, kültürel, dinsel ve felsefi cereyanların ürettiği sorunlar, geleneksel yaklaşımlarla cevap bulmayınca, Mu'tezilî düşünce ilgi odağı olmuştur. Mu'tezile İslam'la karşılaşan topluluklarla öncelikle "akıl" üzerinden bir iletişim dili kurmuştur. Bu iletişimin manevi motivasyonu ise emr-i bi'lma'rûf nehy-i 'ani'l-münker ilkesi olmuştur. Bu ilke, Mu'tezilenin "öteki"ne ulaşma çabasının kurumsal karşılığı olmuştur. Bu çalışma, iyiliği emretme kötülüğü nehyetme ilkesinin ortaya çıktığı koşulları ve bunun Mu'tezile için taşıdığı anlamı irdeleyecektir

The Principle of commanding the good and forbidding the evil (alamr bi al maʿrûf wa al-nahy ʿan al-munkar) as a Concern to Reach the Other in Muʿtazilī Kalām

Muʿtazila, extensively, had come to the stage of the history simultaneously with the problems caused by the nations which accepted Islam later. When the traditional approaches could not respond the problems generated by different ethnic, cultural, religious, and philosophical currents could not find answers through traditional approaches, Muʿtazilī thought has become the focus of attention. Muʿtazila has established a communicative language primarily through “reason” with the communities that had encountered Islam. The spiritual motivation of this communication was the principle of commanding the good and forbidding the evil. This principle is the fundamental provision of Muʿtazilī theologians’ effort to reach the “other”. This study examines the conditions in which the principle of “commending the good and the forbidding what is evil” evolved and what it means for Muʿtazila

PDF

___

Abdülcebbar, K. (1997). Tabakâtü’l-Mu‘tezile, (F. Seyyid, Tah.). Tunus: Dârü’lKütüb.
Abdülcebbar, K. (1996). Şerhu Usûl-i Hamse, (3. Baskı). (A. Osman, Tah.). Kahire: Mektebetü Vehbe.
Akoğlu, M. (2011). Entelektüel Mu‘tezile’de Bedevi Etki, Bilimname, 20, 7-24.
Algül, H. (1991). İslam Tarihi (Cilt 1-4). İstanbul: Gonca.
Ammara, M. (1998). Mu‘tezilede İnsanın Özgürlüğü (V. İnce, Çev.). İstanbul: Ekin.
Ay, M. (2002). Mu‘tezile ve Siyaset, İstanbul: Pınar.
Aydınlı, O. (2010). Akılcı Din Söylemi, Ankara: HititKitap.
Bayram, M. (2005). Danişmend Oğullarının Dini ve Milli Siyaseti, Türkiyat Araştırmalar Dergisi, 18, 131-147.
Bedevî, A. (1997). Mezâhibü’l-İslâmiyyîn, Beyrut.Belhî, K. (1997).
Makâlâtü’l-İslamiyyîn (Fadlü’l-İ‘tizâl içinde). (F. Seyyid, Tah.).
Tunus: Dârü’l-Kütüb.
Belhî, K. (1974). Zikri’l-Mu‘tezile min Makâlâtü’l-İslâmiyyîn (F. Seyyid, Tah.). Tunus.
Cahız, E. O. (1998). el-Beyân ve’t-Tebyîn (Cilt 1-4). (6. Baskı). Kahire: Mektebetü’lHanci,
Carullah, Z. (1974). El-Mu‘tezile, Kahire.
Cengiz Y. (2015). Doğa ve Öznellik Câhız’ın Ahlak Düşüncesi, İstanbul: Klasik.
Çağrıcı, M. (1995). Emr-i bi’l-ma‘rûf nehy-i ‘ani’l-münker, DİA, 11, 138-141.
Ekber N. (1971). Mesâilü’l-İmâme, (J. Van Ess, Tah.). Beyrut: 1971.
Emin, A. (1933). Fecrü’l İslam, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.
Emin, A. (1969). Fecrü’l-İslam, (10.bs.). Beyrut: Darü’l-Kitab.
Erdemci C. (2012). Kelam İlmine Giriş (2. Baskı). İstanbul: Dem.
Eş’arî, H. (2005). Makâlâtü’l-İslamiyyîn (M. Dalkılıç., Ö. Aydın, Çev.). İstanbul: 2005.
Hamidullah, M. (2010). İslâm’a Giriş (C. Aydın, Çev.). TDVY, Ankara: TDVY.
Hamidullah, M. (2014). İslâm Peygamberi (M. Yazgan, Çev.). İstanbul: Beyan.
Hayyât, H. (1993). Kitâbu’l-İntisâr (6.bs.). Beyrut: Dârü’l-Arabiyye.
İvadî, A. (2004). Aslü’l-Emr-u bi’l-Ma’rufi ve’n-Nehyu ani’l-Münkeri İnde’lMu‘tezile, Ulumu’ş-Şerîatu ve’l-Kanûn el-Mecelled, 31, sayı 1, 44-60.
İsfahânî, E. (1965). Mekâtilü’t-Talibiyyîn, (2. Baskı). (K. Muzaffer. Tah.).
Kalhati M. (1980). el-Keşf ve’l-Beyân (Cilt 1-2). (İ. Kâşif, Tah.). Umman. Koyuncu, M. (2013). Yezid III, DİA, 43, 516-517.
Kurt, Hasan. (2004). Mervan II, DİA, 29, 227-229.
Kuteybe, İ. (1969). el-Meârif (S. Akkaşe, Tah.). (4.bs.). Kahire: Dârü’l-Meârif.
Kutlu, S. (2002). İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Ankara: Kitâbiyât.
Lök, A. (2011). İslam Mezhepleri Tarihinde Bir İlke Olarak el-Emr bi’l-Ma‘rûf ve’nNehy ani’l-Münker: Haricilik ve Mu‘tezile Örneğinde Bir Karşılaştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Manzûr, İbn. Lisânü’l-Arab, Kahire: Dârü’l-Meârif, s. 2897.
Malatî, E. Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahmân (1992). et-Tenbih ve’Red alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bida’ (M. Azb, Tah.). Kahire: Mektebetü Medbûlî.
Mennâî, A.Y. (1992). Usûlü’l Akîdeti’l Mu‘tezile ve’ş-Şîati’l İmâmiyye, Katar: Dârü’s-Sakâfe. s. 376-378.
Muhtar, C. (1992). Beşşar b. Bürd, DİA, 6, 8-9.
Mustafa, N.A. (2001). İslam Düşüncesinde Muhalefet, (Vecdi Akyüz, Çev.). İstanbul: Ayışığı.
Nedim, E. (1971). Kitâbü’l-Fihrist (R. Teceddüd, Tah.) Tahran.
Neşşâr, S. (1999). İslâm’da Felsefi Düşüncenin Doğuşu-2 (O. Tunç, Çev.). İstanbul: İnsan.
Nevbahtî, H. bin Musa. (1992). Firakü’ş-Şîa (Abdülmün’im el-Hufnî, Tah.). Kahire: Darü’r-Reşâd.
Nyberg, H. S. (1979). Mu‘tezile (Cilt 1-13 ). (3. Baskı). İstanbul: MEB.Öz, M. (1993). Dâî. DİA, 8, 420-421.
Öz, M. (2000). İbrahim b. Abdullah, DİA, İstanbul, 21, 283-284.
Rabiî, Falih. (2000). Târîhü’l-Mu‘tezile Fikruhum ve Akaiduhum, Tahran: Dârü’sSekafiyetu li’n-Neşr.
Suphi, M. (1985). fî İlmi’l-Kelâm Dirâsetu Felsefiyyetu li Arâi’l-Firaku’l-İslâmiyyeti fî Usuluddîn (5. Baskı). Beyrut: Daru’n-Nahdatü’l-Arabiyye, Beyrut.
Şehristanî, M. (2005). el-Milel ve’n-Nihel (M. Öz, Çev.). İstanbul: Ensar. Şevaşî, S. (1993). Vasıl b. Ata ve Arâuhu’l-Kelâmiyyetu, Libya: Dârü’l-Arabiyyetu’lKitâb.
Tanrıverdi, E. (2008). “Abbasilerin Kültürel Politikası Açısından Mehdî’nin Zındıklık Mücadelesi”, İSTEM, 12, 105-126.
Van Ess, J. (2008). Mu‘tezile: İslam’ın Akılcı Yorumu-1 (V. Kasar, Çev.). Harran Ünv. İlahiyat Fak. Der. 20, 291-299.
_______ (2000), İslam Kelamının Başlangıcı (Ş. Ali Düzgün, Çev.), Ankara Ünv. İlahiyat Fak. Der. 41, 399-423.
Watt, M. (1996). İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri (2.bs.). (E.R. Fığlalı, Çev.). İstanbul: Birleşik.
Yurdagür, Metin. (1994). DİA, 10, 330-332.
Zemahşerî, M. (1998). el-Keşşâf (Cilt 1-4). Riyad: Mektebetu Abikan.