YERLEŞİM YERİ PLANLAMA ÇALIŞMALARINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI: MENEMEN (İZMİR) ÖRNEĞİ

İmar planı uygulamalarına veri kaynağı teşkil eden ‘’İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt’’ çalışmaları, kapsamlı saha ve laboratuvar çalışmalarıyla birlikte ‘’Yerleşime Uygunluk Haritaları’’nın oluşturulmasında katkı sağlamaktadır. Gerçekleştirilen bu çalışmalar; şişme, oturma ve sıvılaşma gibi farklı problemler sergileyen zemin koşullarının belirlenmesini amaçlamaktadır. Bu zemin koşullarına göre kent yerleşim alanlarının sınıflandırılması, kentin jeolojisinin ortaya konulmasında büyük öneme sahiptir. Çalışmalardan elde edilen arazi ve laboratuvar verilerinin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı uygulamalara aktarılması pek çok farklı parametreyi bir arada değerlendirme imkanı sunmakla birlikte karar verme süreçlerini de hızlandırmaktadır. Ayrıca, tüm zemin parametreleri ve yerleşime uygunluk haritalarının CBS yardımıyla bir arada değerlendirilmesi sağlıklı yapılaşma faaliyetleri açısından da büyük önem teşkil etmektedir. İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt çalışmaları kapsamında; İzmir İli, Menemen İlçesi’nde Menemen Belediyesi tarafından 16 mahalleyi kapsayan toplamda 9353,51 hektar alanda ‘’İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Çalışması’’ gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, zemin özelliklerinin belirlenmesi için jeofizik çalışmalar (rezistivite, düşey elektirik sondaj ve sismik kırılma) ile birlikte 123 adet (toplamda 1543 metre) sondaj faaliyeti gerçekleştirilmiştir. Karot örnekleri içerisinden seçilen numuneler; zemin ve kaya mekaniği deneylerine tabi tutulmuştur. Tüm saha çalışmaları ve deney sonuçları değerlendirilerek ilgili alanların zemin özellikleri belirlenmiştir. Bununla birlikte, zemin özellikleri CBS ortamında işlenerek kategorize edilmiş ve ‘’Yerleşime Uygunluk Haritaları’’ hazırlanmıştır. Söz konusu zemin parametrelerinin ve ‘’ Yerleşime Uygunluk Haritaları’nın’’ CBS ortamında erişilebilir olması, Menemen Belediyesi’nin ‘’Kentsel Planlama’’ süreçleri için önemli bir veri bankası kaynağı oluşturmuştur. Sonuç olarak, bu çalışmada oluşturulan veri bankasının ‘’Kentsel Planlama’’ karar verme mekanizmasının hızlanmasında ve sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesinde önemli oranda katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Coğrafi Bilgi Sistemleri, İzmir, Kent Jeolojisi, Mühendislik Jeolojisi, Yerleşime Uygunluk

USE OF GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEMS IN SETTLEMENT PLANNING STUDIES: THE CASE OF MENEMEN (İZMİR)

Both extensive fieldwork, laboratory studies and “The Geological-Geotechnical Survey Based on the Urbanization Plan" studies, contribute to the creation of "Settlement Suitability Maps". These studies aim to determine soil conditions that exhibit different problems such as swelling, soil settlement and liquefaction. The classifying of the urban settlement areas is reckoned with the geology of the area. Digitizing the fieldwork and laboratory data and transferring them to Geographic Information System (GIS) based applications provides the opportunity to evaluate many different parameters together, and accelerates the decision-making processes. In addition, the evaluation of all soil parameters and maps of suitability for settlement together with the aid of GIS is of great importance for proper construction activities. In this study; “The Geological-Geotechnical Study Based on the Urbanization Plan", implemented by the Menemen Municipality in the Menemen District of Izmir, was carried out on a total area of 9353.51 hectares, covering 17 neighborhoods. Within the scope of this study, 123 drilling activities in total of 1543 m length were carried out and the samples were subjected to Attenberg limits, sieve analysis, consolidation, triaxial compressive strength, water content, point loading tests, and also geophysical studies. According to the results of the test data, the soil properties were determined. The soil properties were processed and categorized in the GIS environment and “Settlement Suitability Maps” were prepared. The availability of the soil parameters and "Settlement Suitability Maps" in the GIS environment has created an valid database resource for the "Urban Planning" processes of the Municipality of Menemen. As a result, it is thought that the data bank created in this study will contribute significantly to the acceleration and healthy evaluation of the "Urban Planning" decision-making mechanism.

Keywords:

Geographic Information Systems, İzmir, Urban Geology, Engineering Geology, Eligibility for Residence,

PDF

___

Alkan, A., Çelik, Ö., Çörtük, M., Özkan, M., (2018). Pınarbaşı Ofiyolitinin ASTER Uydu Görüntüleriyle Haritalanması, 71. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 23-27 Nisan, Ankara
Alkan, A., (2019). Pınarbaşı Ofiyoliti ve Ofiyolit Tabanı Metamorfitlerinin Jeokimyasal Özellikleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleri ile Haritalanması, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli
Aranoff, S. (1989). “Geographical Information Systems: A Management Perspective”, WDL Publications, Ottawa, Canada.
Akdeniz, N., Konak, N., Öztürk, Z. ve Çakır, M.H., 1986, İzmir-Manisa dolaylarının jeolojisi. MTA Raporu, Ankara, Derleme No: 7929, 164
Akyürek, B. ve Soysal, Y., 1983, Biga yarımadası güneyinin (Savaştepe-Kırkağaç-Bergama-Ayvalık) temel jeoloji özellikleri. MTA Dergisi, 95/96, 1-2
ASTM D2487-11, (2011). Standard Practice for Classification of Soils for Engineering Purposes (Unified Soil Classification System), ASTM International, West Conshohocken, PA.
Atak, V. O., 2019. Google Earth Uydu Görüntülerinin Konumsal Doğruluğu. Harita Dergisi, 85 (161), 11-25
Aranoff 1989. Geographical Information Systems; A Management Perspective, WDL Publications, Ottawa, Canada
Arca, D., Keskin Çıtıroğlu, H., 2011, Coğrafi Bilgi Sistemi ve Jeolojideki Uygulama Alanları, Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(1), 48-57
Bozkurt E., Winchester J.A., Piper J.D.A. (Eds.), Tectonics and magmatism in Turkey and the surrounding area, Geological Society, London, Special Publication 173, 353–384
Celik, Y. (2006). Isparta Ovası Mühendislik Jeolojisi Haritası Veri Tabanı Hazırlanması, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi , Isparta
Çörtük, M., Çelik, Ö., Alkan, A., Özkan, M., Özyavaş A., 2020, Distribution of rocks in Pınarbaşı Ophiolite from central Anatolia (Turkey) based on analysis of ASTER and Landsat-8 data, Geological Journal, 55(2), 1-13
Dervişoğlu 2021 Analysis of the Temporal Changes of Inland Ramsar Sites in Turkey Using Google Earth Engine, International Journal of Geo-Information, 10 (8), 521-533
Düzbastılar, M.E. (1976), Yamanlar Bölgesi'nin Batı Kısmının Jeolojisi Hakkında. Ege Üniversitesi, İzmir, Fen Fakültesi raporlar serisi, 186
Eşder, T., Yakabağı, A., Sarıkaya H. ve Çiçekli, K., 1991, Aliağa (İzmir) yöresinin jeolojisi ve jeotermal enerji olanakları. MTA Genel Müdürlüğü, Ankara, Derleme Rapor No: 9467
Heywood, I., Cornelius, S., Carver, S. (1998). An Introduction to Geographical Information Systems, Longman, New York., s.11-12
Genç, Ş.C. ve Yılmaz, Y., 2000, Aliağa dolaylarının jeolojisi ve genç tektoniği. Batı Anadolu’nun Depremselliği Sempozyumu (BADSEM 2000), Bildiriler Kitabı, İzmir, 152-159
Genç,Ş.C., Altunkaynak, Ş., Karacık, Z., Yazman, M., Yılmaz, Y., 2001, The Çubukludağ graben, south of İzmir: tectonic significance in the Neogene geological evolution of the Western Anatolia. Geodinamica Acta, 14, 1–12
GISITU 2012. Jeoloji Sektöründe CBS, http://www.gis.itu.edu.tr/content/jeoloji
Kaya, O., 1979, Ortadoğu Ege çöküntüsünün (Neojen) stratigrafisi ve tektoniği. TJK Bülteni, 22, 35-58
Kaya, O., 1981, Miocene reference section for the coastal parts of west Anatolia, Newsletter Startigr., Berlin, 10, 164-191
Koçyiğit, A., Yusufoğlu, H. ve Bozkurt, E., 1999, Evidence from the Gediz graben for episodic two-stage extension in western Turkey. Journal of the Geological Society, London, 156, 605–616
Nakamura Y., 1989, A Method for Dynamic Characteristics Estimation of Subsurface Using Microtremor on the Ground Surface. Quarterly Report of RTRI, 30: 25-33.
Okay A.İ. ve Siyako M., 1991, The new position of the İzmir–Ankara Neo-Tethyan suture between İzmir and Balıkesir. In: Turgut S. (Ed.), Tectonics and Hydrocarbon Potential of Anatolia and surrounding regions, Ozan Sungurlu Symposium Proceedings, p. 333–355
Okay, A.İ., Satır, M., Maluski, H., Siyako, M., Monie, P., Metzger, R. ve Akyüz, S., 1996, Paleo- and Neo- Tethyan events in northwestern Turkey: Geologic and geochronologic constraints: In: Yin, A. ve Harrison, M. (eds) Tectonics of Asia. Cambridge University Press, 420-441
Öğdüm, F., 1983, Menemen Dumanlıdağ volkan konisi ve kalderasının jeomorfolojisi-evrimi. Jeomorfoloji Dergisi, 11, 45-52
Özkan, M., Çelik, Ö., Özyavaş, A., Lithological discrimination of accretionary complex (Sivas, northern Turkey) using novel hybrid color composites and field data, Journal of African Earth Sciences, 138
Sağlam, A., Düzgün, H.S.B. ve Usul N., (2004). Çanakkale Savaşlarına Farklı Bir Yaklaşım: Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Gelibolu 1915”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı - The Turkish Yearbook of Gallipoli Studies, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi, 2 (1), 117-133, Çanakkale
Saroglu, F., O. Emre, and A. Boray. 1987, "Turkiye’nin diri fayları ve depremsellikleri." MTA Raporu, Rapor (8174)
Semenderoğlu, A., (1990). Gediz Deltası ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul
Sarı, F., Erdi, A., Kırtıloğlu S., 2011, Kampüs Bilgi Sistemi Oluşturma Çalışmaları ve Panoramik Görüntüler; Konya Selçuk Üniversitesi Örneği, 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 18-22 Nisan 2011, Ankara
Şaroğlu, F., Emre, Ö., ve Kuşçu, İ., 1992, Türkiye Diri Fay Haritası, 1:2,000,000 ölçekli, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara
Şengör, A.M.C., Satır, M., Akkök, R., 1984, Timing of tectonic events in the Menderes Massif, Western Turkey: implications for tectonic evolution and evidence for Pan-African basement in Turkey. Tectonics, 3 (1), 693–707
TBDY. (2018). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
Terzaghi, K., Peck, R.B. and Mesri, G. 1996, Soil Mechanics in Engineering Practice. 3rd Edition, John Wiley and Sons, Inc., New York.
Uzel B., Sözbilir H., Özkaymak Ç., 2012, Neotectonic Evolution of an Actively Growing Superimposed Basin in Western Anatolia: The Inner Bay of İzmir, Turkey, Turkish Journal of Earth Sciences, Turkey, 21 (4), 439-471
Uzunçıbuk, L. 2019, Afet ve Risk Yönetiminde İnsansız Hava Araçları (İHA)’ın Önemi. Ekonomi, Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 2-15
Yomralıoğlu, T., 2000, Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Akademi Kitabevi, Sivas, 2. Baskı B., 2005. The Exploration/Exploitation Tradeoff in Dynamic Cellular Genetic Algorithms. IEEE, Transactions on Evolutionary Computation, 9, 26-142