STRATEJİK MALİYET YÖNETİMİ UYGULAMALARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: BORSA İSTANBUL’DA BİR ARAŞTIRMA

Teknolojik değişim ve dönüşüm, maliyet ve yönetim muhasebesi sistemlerinin değişimini gerektirmiş ve çağın gereklerine uygun stratejik maliyet yönetimi yaklaşımları geliştirilmiştir. Bu yaklaşımlar araştırmada; hedef maliyetleme, faaliyet tabanlı maliyetleme, mamul yaşam döneminde maliyetleme, kaizen maliyetleme ve kalite maliyetleri olarak sınıflandırılmıştır. Araştırmanın amacı; imalat sanayi işletmelerinin stratejik maliyet yönetimi yaklaşımlarını uygulama düzeylerinin ve yaklaşımların uygulamasını etkileyen faktörlerin tespit edilmesidir. Amaç doğrultusunda, BİST’te yer alan 181 imalat sanayi işletmelerinin muhasebe yöneticilerine yönelik anket araştırması yapılmış, 79 işletmeden cevap alınmıştır. Verilerin analizi için, SPSS paket programında çoklu regresyon analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; BİST imalat sanayi işletmelerinde stratejik maliyet yönetim yaklaşımları olarak, kalite maliyet sistemi, kaizen maliyetleme, faaliyet tabanlı maliyetleme, hedef maliyetleme yaklaşımlarının kullanım oranı yüksek iken, mamul yaşam döneminde maliyetleme yaklaşımının kullanım oranının oldukça düşük olduğu belirlenmiştir. Maliyet sistemleri uygulamalarını etkileyen faktörler; muhasebe deneyimi, yasal düzenlemeler, üst yönetim bakış açısı, ekonomik gelişmeler ve teknolojik gelişmeler olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Stratejik Maliyet Yönetimi, Hedef Maliyetleme, Faaliyet Tabanlı Maliyetleme, Kaizen Maliyetleme, Kalite Maliyetleri, Mamul Yaşam Döneminde Maliyetleme

FACTORS AFFECTING STRATEGIC COST MANAGEMENT PRACTICES: A RESEARCH IN BORSA ISTANBUL

Technological change and transformation led to the change of cost and management accounting systems and strategic cost management approaches were developed in accordance with the requirements of the era. These approaches are; target costing, activity based costing, product life cycle costing, kaizen costing and quality costs. Purpose of the study; to determine the level of implementation of strategic cost management approaches and factors affecting the application of approaches in manufacturing industry enterprises. For this purpose, a survey was conducted on the accounting managers of 181 manufacturing industry enterprises in BIST and 79 companies were answered. For the analysis of the data, multiple regression analysis method was used in SPSS package program. According to the findings; While strategic cost management approaches in BIST manufacturing industry enterprises, the usage rate of quality cost system, kaizen costing, activity based costing and target costing approaches are high, the usage rate of costing approach in product life is very low. Factors affecting cost systems applications; accounting experience, legal regulations, senior management perspective, economic developments and technological developments.

Keywords:

Strategic Cost Management, Target Costing, Acitvity Based Costing, Kaizen Costing, Quality Cost System, Product Life Cycle Costing,

PDF

___

Acar, D. (2005). Küresel Rekabette Maliyet Yönetimi ve Yaklaşımları: Tekstil Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Ankara, Asil Yayın Dağıtım.
Agrawal S.P., Mehra, S. ve Siegel, P.H., (1998). Cost Management System: An Operational Overview. Managerial Finance, 24 (1), 60-78.
Akbaş, H.E., (2011). Sanayi İşletmelerinde Stratejik Maliyet Yönetimi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, (2), 107-127.
Akın, O. (2014). Çağdaş Maliyet Yaklaşımlarından Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Sistemi ve Ekmek Üretim İşletmelerinde Bir Uygulama, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, (24), 117-134.
Anderson, S. W. ve Dekker H. C., (2009). Strategic Cost Management in Supply Chains, Part 1: Structural Cost Management. Accounting Horizons, 23 (2), 201–220.
Arpat, B., Şaşmaz, N. Ve Yürekli, E., (2014). Sağlık Hizmetlerinde Kalite Maliyetleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (3), 313-332.
Arzova, S.B., (2002), Faaliyet Tabanlı Maliyet Yönetimi, İstanbul, Türkmen Kitabevi.
Basık, F.O., (2012). Rekabet Stratejisinde Maliyet Yönetimi. İstanbul, Türkmen Kitabevi.
Bayazıtlı, E. ve Koçsoy, M. (2009). Hedef Maliyetlemenin Türk İmalat İşletmelerinde (İSO 500) Uygulanma Düzeyi ve Uygulanabilirliğinin Tespitine İlişkin Bir Araştırma-1. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (42), 58-75.
Bekçi, İ. ve Özal, H., (2010). Stratejik Maliyet Yönetiminin Sağlık Sektöründe Uygulanabilirliğine Yönelik Bir Araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 2 (3) Kasım, 78-97.
Birecikli, M., (2001). Kalite Maliyetlerinin Muhasebe Sistemindeki Yeri ve Yönetsel Kararlara Etkileri. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Mayıs, 81-98.
Blocher, E.J.- Chen, K.H.- Lin, T.W., (2002). Cost Management: A Strategic Emphasis. Boston, McGraw-Hill.
Bozdemir, E., Orhan, M. S., (2011). Üretim Maliyetlerinin Düşürülmesinde Kaizen Maliyetleme Yönteminin Rolü ve Uygulanabilirliğine Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 463-480.
Cooper, R. ve Kaplan, R.S., (1988). Measure Cost Right: Make The Right Decisions. Harvard Business Review, September-October, 96-103.
Cooper, R. ve Kaplan, R.S. (1991).Activity Based Systems; Measuring The Costs of Resource Usage. Accounting Horizons, September, 1 - 14.
Cooper, R. ve Slagmulder, R., (1998). What is Strategic Cost Management?. Management Accounting, 79 (7), 14–16.
Çarıkçı, O. ve Acar, D., (2017). Hastane Yöneticilerinin İleri Maliyet Yönetimi Yaklaşımlarına ve Hastane Maliyetlerini Etkileyen Faktörlere İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(3), 275-298.
Deran, A. (2008). Stratejik Bir Karar Verme Aracı Olarak Yaşam Seyri Maliyet Analizlerinin Tedarik Sürecindeki Yeri ve Önemi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 465-484.
Doğan, Z. (1997). Faaliyet Esasına Dayalı Maliyetleme Sisteminin İşletmeler Açısından Önemi, Yaklaşım Dergisi, (59), 128-137.
Erden, S.A., (2004). Üretim Ortamları Maliyet Yönetim Sistemleri İlişkisi ve Stratejik Maliyet Yönetimi, İstanbul, Türkmen Kitapevi.
Erdoğan, N. (1995). Faaliyet Dayalı Maliyetleme, Anadolu Ünviersitesi Yayınları No: 867,Eskişehir.
Erol, M., (2008). Kısıtlar Teorisi (Yaklaşımı) ve Teorisinin Stratejik Maliyet Yönetiminde Kullanımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (39), 101-109.
Garrison, R.H., Noren, E.W. ve Brewer, P.C., (2012). Managerial Accounting. Fourtteenth Edition, McGraw-Hill, Irwin.
Gersil, A., (2007). Üretim Sistemleri ve Teknolojilerindeki Gelişmelerin ve Küreselleşmenin Geleneksel Maliyet Muhasebesine Etkileri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 62 (4), ss.107-123.
Gökçen, G., (2003). Maliyet Düşürme Yaklaşımı Olarak Hedef Maliyetleme, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (20), 79-86.
Güneş, R. ve Aksu, İ., (2003). Mamul Yaşam Seyri Maliyetlemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 43-61.
Hacırüstemoğlu, R. ve Şakrak, M., (2002). Maliyet Muhasebesinde Güncel Yaklaşımlar, İstanbul, Türkmen Kitapevi.
Hansen, D.R. ve Mowen.M.M., (2006). Cost Management Accounting and Control, Fifth Edition.
Karcıoğlu, R. ve Öztürk, M., (2012). İMKB’ye Kayıtlı Sanayi İşletmelerinin Maliyet Yönetim Sistemlerini Uygulama ve Uygulamama Nedenlerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (1), 477-496.
Kim, S., Nakhai, B., (2008). The dynamics of quality costs in continuous improvement, International Journal of Quality & Reliability Management, 25 (8), 842-859.
Koç, T., Demirhan, O.,(2007). Önleme ve Değerlendirme Maliyetleri ile Uygunsuzluk Maliyeti Arasındaki İlişkinin Analizi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 6 (11), 87-97.
Lockamy, A., (2003). A Constraint – Based Framework For Strategic Cost Management, Industrial Management & Data Systems, (103), 591-599.
Monden, Y.,- Hamada, K., (1991). Target Costing And Kaizen Costing In Japanese Automobile Companies, Journal Of Management Accounting Research, (3), 16-34.
Okutmuş, E., (2019). Ürün Yaşam Dönemi Maliyetleme Yönteminin İncelenmesi: Bir Vaka Analizi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (1), 216-226.
Otlu, F. ve Karaca. S.S., (2005). Maliyet Yönetimi ve Yaşam Seyri Maliyet Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2), 245-270.
Önder, Ş. ve Kalay, Ü., (2017). BİST İmalat Sanayi İşletmelerinde Maliyet Yönetim Sistemlerinin İşletme Karlılığına Etkisi, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 91-100.
Shank, J.K.- Govindarajan, V., (1993). Strategic Cost Management-The New Tool For Competitive Advantage, The Free Press.
Smith, K. L., (2008). Strategic Management Accounting: How Far Have We Come In 25 Years?, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 21 (2), 204-228.
Steen, B., (2005). Environmental Costs and Benefits in Life Cycle Costing, Management of Environmental Quality An International Journal, 16(2), 107-118.
Şakrak, M., (1997). Maliyet Yönetimi, İstanbul, Yasa Yayınları.
Türk, Z., (1999). Geleceğin Maliyetlerinin Kontrolünde Yeni Bir Yaklaşım: Hedef ve Kaizen Maliyetleme, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (1), 215-228.
Yılmaz, R. ve Arı, M. (2011). Ürün Yaşam Seyri Maliyet Analizi ve Ürün Yaşam Seyri Maliyetleme Yaklaşımları İçin Durum Değerlendirmesi ve Kavramsal Çözümleme İhtiyacı, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak, 75-88.
Yükçü, S., (2000). Maliyet Düşürmede Sistematik Yaklaşımlar, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (2), 23-41.
Yükçü, S. ve Gönen, S., (2008). Tedarik Zinciri Yönetimi İle Hedef Maliyetlemenin Birlikte Uygulanabilirliği, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (40), 71-83.