Bu incelemede Osmanlı devlet muhasebesinin işlevsel yapısı üzerinde durulmuştur. Öncelikle Osmanlı’nın yüzyıllar boyu gereksemeye göre geliştirerek devlet muhasebesinde yararlandığı merdiven yöntemi ele alınmıştır. Abbasilerde (750-1258) doğmuş, İlhanlılarda (1256-1353) gelişmiş ve Osmanlılarda mükemmelleşmiş merdiven yönteminin Orta Doğu’nun kayıt kültürü çerçevesinde gelişme süreci kısaca ortaya konulmaya çalışılmıştır.Daha sonra ele alınan konu, devlet muhasebesinde defter sisteminin tasnifi olmuştur. Bu tasnife göre, Osmanlının merkezi muhasebe örgütünde bulunan defterler üç ana bölümde toplanabilmektedir. İlk kümede günlük defter ve yardımcı defterler vardır. Yardımcı defterler büyük defter hesabı niteliğindedir. Günlük defter ve yardımcı defterler arasında, özel bilgi akım belgeleri ile, bilgi akışı sağlanır ve yıllık gelir ve gider hesabının düzenlenmesine odaklanmış bir yapı ortaya koyar. Bu kümenin ikinci odak noktası hazinenin yani devlet kasasının yönetimidir. Osmanlı muhasebecileri defter deseler de, kontrol ve denetim raporlarından oluşan ikinci küme, ayrı bir bölümü oluşturur. Bir üçüncü kümenin de merkezi muhasebe örgütünün denetim amaçlı meşgul olduğu, asıl muhasebesi dışarda tutulan vakıflar ile ilgili kayıtlardır.İncelenen bir başka konu, Osmanlının devlet muhasebesini tahakkuk muhasebesi denilen, yıl başında yükümlüye, o yıl içinde yapacağı ödemeleri bildirmeye olanak veren tahakkuk muhasebesi düzenidir. Mukataa ve cizye gibi devlet gelirlerinin ve kimi mevacib (ücret) kayıtlarının bu esasa göre yürüldüğü gözlenmektedir.

This research analyses the operational structure of the Ottoman State accountancy. The first section of this research is about the merdiban method, which the Ottomans had improved and benefited for centuries in state accountancy. The birth of the method in the Abbasids (750-1258), development in the Ilkhanate (1256- 1353) and its maturity in the Ottomans is briefly explained within the framework of Middle Eastern recording culture. The second part of the research deals with the classification of the journal system in state accountancy. Journals in the central accounting structure can be gathered into three main groups according to this classification. The first group consists of a journal and subsidiary journals. Subsidiary journals feature like a ledger. The flow of information between journal and subsidiary journals is provided with special information documents. This situation produces a structure that focuses towards the establishment of annual revenue and expenditure accounts. The second group is about the administration of treasury. This group consists of control and auditing reports. However, Ottoman accountants described this group as journals. Third group deals with the accounting records of waqfs (foundations), because central accounting department deals with auditing issues and third parties keep the accounting records of waqfs. This research also analyses the accrual accounting order in the Ottoman state accountancy. Liable parties were informed about their annual payment obligations in the beginning of the year. It is observed that revenues like mukataa and jizya, and records of mevacib (wages) are kept in accordance with this order.