Çin’de, Luca Pacioli zamanına denk gelen Ming Hanedanı döneminde (1368-1644) Çin, dünyadaki en güçlü ve refah içindeki ülke olmakla beraber; bu çağ aynı zamanda gelişmeden çöküşe doğru anlamlı bir dönüşüm sürecini de ifade etmektedir. Kapitalizmin filizlendiği bu çağda, Çin kırsal kesiminde, şehirlerde ve pazar yerlerinde muhasebeye her yerde rastlanır ve Tripod kayıt yönteminin (sanjiaozhang), muvakkat, standart olmayan ve yerli bir çift taraflı kayıt yöntemi olarak kullanım alanına girdiği görülmektedir. Yerli Çin çift taraflı kayıt yöntemi, Sanjiaozhang ile ortaya çıkmış, Longmenzhang (ejder geçidi kayıt yöntemi) ile gelişmiş, Sijiaozhang (dört ayaklı kayıt yöntemi) ile olgunlaşmış ve batılı kayıt yöntemlerinin tanınması ve hakimiyet kurması ile de yok olmuştur. Bu araştırmada, Çin defter tutma yönteminin gelişimi incelenecek ve bunun rasyonel devamlılığı, çağdaş ekonomik ve kültürel karakteristikleri temel alınarak analiz edilecektir. Çin geleneksel çift taraflı kayıt yöntemi ile Luca Pacioli’nin Partita doppia’sını karşılaştırarak, Çin defter tutma yönteminin İtalyan tarzı defter tutma yönteminden geride kalma sebepleri açıklanmaya çalışılacaktır.

At the time of Luca Pacioli, in Ming Dynasty (1368-1644), China remained still the most prosperous, powerful nation on Earth, but the age also was the significant transforming period from flourish to decline. In this age of “sprouts of capitalism”, accounting-keeping became ubiquitous in the Chinese countryside, cities and market towns, and sanjiaozhang (Tripod bookkeeping) came into use as one type transitional, halfway, non-standardized and indigenous Chinese double entry bookkeeping. Indigenous Chinese double entry bookkeeping originated in Sanjiaozhang, improved in Longmenzhang (Dragon gate bookkeeping), and matured in Sijiaozhang (Four-leg bookkeeping), terminated in the introduction and domination of Western bookkeeping. The article reviews the evolution of Chinese bookkeeping, and analyses the ‘substantive rationality’ of this evolution on the basis of contemporaneous economic and cultural characteristics. Through the comparative study between Chinese traditional double entry bookkeeping and the Luca Pacioli’s Partita doppia, the article tries to explain the reasons of Chinese bookkeeping falling behind Italian-style bookkeeping.