TÜRK MÜZİĞİNİN TELLİ ÇALGILARINDAN UD’UN SES OLUŞUMU VE YAPISAL ÖZELLİKLERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Türk mûsikîsi’nin telli çalgılarından biri olan ud, târihi itibârıyla köklü bir geçmişe sahip olmasının yanı sıra, ses tonu bakımından da ayırt edici bir özelliğe sahiptir. Bas karakterli bir ses yapısı olan ve bu anlamda dinleyicinin üzerinde bırakmış olduğu duyum etkisiyle, tiz frekanslara sahip olan diğer çalgılara nazaran ayırt ediciliği dikkati çeken ud, bu özellikleri sâyesinde; Türk mûsikîsinde kullanılan çalgılar arasında önemli bir yere sahip olmuştur. Türk mûsikîsi sazlarının gitarı olarak da addedilen ve armonik yapısı ile Türk mûsikîsinde kullanılan çalgılar içerisinde farklı bir üslûba sahip olan ud çalgısının yapısal özellikleri bu araştırmanın temel konusunu oluşturmaktadır. Araştırma, ud çalgısının bölümlerini oluşturan parçaların ayrıntıları ile incelenmesi, fiziki yapısının ortaya konması ve ses yapısının oluşmasına etki eden unsurların ve elemanlarının daha iyi anlaşılması amacıyla gerçekleştirilmiş ve çalgının yapım aşamasında bilinmeyen teknik nüansları ortaya konularak gerekli literatür taraması yapılmıştır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden survey (tarama) modelinin genel tarama özelliği taşıyan deseni kullanılmış, verilerin çözümlenmesi ve yorumlanmasında ise betimsel analiz yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma konusunun bu alanda çalışma yapan araştırmacılara ve konunun meraklılarına ud çalgısının yapısal ayrıntıları ile tanıtılarak ortaya çıkan ses karakterinin nasıl bir oluşum içerisinde olduğu hususu ele alınarak rehber niteliğinde yararlı bir çalışma olması hedeflenmiş, aynı zamanda ud sesinin duyumu ile ilgili olarak dinleyenlere daha iyi nasıl aktarılabileceği konusunda önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Türk Müziği, Telli Çalgı, Ud, Ses, Ud’un Yapısı.

THE SOUND FORMATION AND INVESTIGATION OF THE STRUCTURAL FEATURES OF OUD, A WIRED INSTRUMENT OF TURKISH MUSIC

Oud, which is one of the stringed instruments of Turkish music, has a distinctive feature in terms of tone, as well as having a deep-rooted history. It has a bass-like sound and in this sense leaves a sensational effect on the listener, and it draws attention with this feature compared to other instruments with treble frequencies. Thanks to these features; It has an important place among the instruments used in Turkish music. The main subject of this research is the structural features of the oud, which is also considered as the guitar of Turkish music and has a different style among the instruments used in Turkish music with its harmonic structure. The research was carried out in order to examine the parts that make up the parts of the oud instrument in detail, to reveal its physical structure and to better understand the factors that affect the formation of the sound structure. And the necessary literature review was made by revealing the unknown technical nuances during the making of the instrument. In this study, the general scanning pattern of the survey model, which is one of the qualitative research methods, was used, and the descriptive analysis method was utilized in the analysis and interpretation of the data. The subject of the research is to introduce the structural details of the oud instrument to the researchers and enthusiasts working in this field, and to discuss the resulting sound character. And for this purpose, it is aimed to be a useful study that serves as a guide. At the same time, suggestions were made on how to convey the sound of the oud to the listeners better.

Keywords:

Turkish music, stringed instrument, oud, sound, structure of oud,

PDF

___

Açın, C. (1992). Türk halk çalgılarına ait ayrıntılı bilgiler ve bağlama geleneği. Türk Halk Musikîsinde Çeşitli Görüşler, (Ed.: Salih Turhan), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Akdoğan, B. (2010). Türk din mûsikîsi dersleri. Ankara: Bilge Ajans.
Başaran, E. (1981). Ses frekans tekniği. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Berg, R. - Stork, D. (2005). The physics of sound. San Francisco: Pearson Education Inc.
Can, N. - Can, M. C. (1995). Tarih içinde ud-I. Milli Folklor, 4 (26), 8-15.
Değirmenli, E. (2014). Akustik ölçüm teknikleri kullanılarak üretilen ud ses tablasının titreşim özelliklerinin kontrolü üzerine yeni bir yöntem önerisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
Değirmenli, E. (2017). Telli çalgı yapımında kullanılan titreşim ölçüm tekniklerinin deneysel analizi. Rast Müzikoloji Dergisi, 5(3), 1687-1707.
Değirmenli, E. (2018). Türk müziği çalgılarından ud’da ses oluşumunun incelenmesi ve telli çalgıların ses karakteri açısından tasarımlarının belirlemesine dair yöntem önerisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmış Doktora Tezi.
Gazimihal, M. R. (1961). Mûsikî sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Gürer Y. F. (2014). Ses bilgisi ve akustik konusunun disiplinler arası öğretimi Ankara: Nobel Akademik.
Kartal, E. (2012). Türk müziği enstrümanlarının frekans aralıkları. İstanbul: Özgür.
Kura, S. (2009). Çevre gürültüsü ve yönetimi-1. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
Önen, U. (2007). Ses kayıt ve müzik teknolojileri. İstanbul: Çitlembik.
Öztuna, Y. (2006). Türk mûsikîsi akademik klasik Türk san'at mûsikîsinin ansiklopedik sözlüğü. Ankara: Orient.
Pasinlioğlu, T. – Pasinlioğlu, K. (2016). Ses uygulamalarında efekt ve sinyal işlemciler. İstanbul: Cinius.
Tanrıkorur, C. (2009). Müzik kültür dil. İstanbul: Dergâh.
Torun, M. (1996). Ud metodu. İstanbul: Pan.
Uz, K. (1964). Mûsikî ıstılâhatı. Ankara: Küğ.
Üngör E. R. (1990). Farâbi’nin musiki yönü. Uluslararası İbn Türk, Harezmi, Farâbi, Beyruni, İbn Sina Sempozyum Bildirileri, Ankara: 9-12 Eylül 1985, 61-105.
Zeren, A. (2009). Müzik fiziği. 4. b., İstanbul: Pan.
Ziyagil, H. E. (2014). İleri teknik ve uygulamalarla anlatımlı – görüntülü ud metodu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.