Araştırmalara göre efsanelere yansıyan mitolojik strüktür onu oluşturan amillerle bağlıdır. Mitolojik düşünceye göre insanı, doğal alemi yaratan ilahi kuvve dünyanın her bir unsuruna ruh veriyor. İnsanlar onları kapsayan canlı alemi kendi mantıkı ve düşüncesi ile değerlendiriyor. Çaylarla ilgili efsanelerin araştırılması bu motifin inkişaf dinamiğini, onların sosyal mazmun içerdiğini sergiliyor. Demek, çaylarla bağlı efsanelerde ümumtürk mitoloji düşüncesi için karakteristik olan mitoloji dünya sistemi, ikili muhalefet halinde düşünülmüş, insanların tabii stihiyalara, sosyal adaletsizliklere karşı mübarezesi eks başlangıçların mübarezesi

The investigations show the mythological structure reflected in the legends have been closely connected with the factors forming it. The people have passed though their imagination the world surrounding them and valued it with their logics. The investigations of the legends connected with rivers enables the researchers to follow the dynamics of development of mythological motifs and their gaining social content. In may be concluded that in the legends connected with rivers the mythological world system characteristic for all-turk mythological thought has been reflected in the form of a double opposition, the struggle of the people against the natural elements and social injuslia has been expressed as the struggle of contrast beginnings.