John Langshaw Austin ve Ted Cohen’in Dil-Eylem (Sprechakt) Teorileri Çerçevesinde Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Ecir ve Sabır” Hikâyesine Atf-ı Nazar
Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-1944) romancı olarak daha ziyade yazdıklarının muhtevası ile değerlendirilir; ele aldığı tipleri canlandırmadaki ustalığı ve halk için sanatın gereği olarak eserine konuşlandırdığı bilgi merkezli işleyiş ile tahlil edilir. Peki onun dilini bu kadar etkileyici, tesirli ve hatta büyüleyici yapan nedir? Nasıl olur da konuşan kişi yazar tarafından konuşturulan değil de bizzat kendisi konuşan, mevcut olan, nefes alıp veren suretinde metne hâkim olur? Bu şüphesiz dilin pragmatik katmana yakın olarak ve yer yer pragmatik katman içinde kullanılması ile mümkündür. Ayrıca dili perlokasyonel ve illokasyonel arasında ustaca biçimlendirmek de aynı başarının temininde önemli rol oynar. Bu hususları Austin ve Cohen himmeti ile izaha etmek şüphesiz metin tahlili için gereken nazarî zemini en kısa yoldan imar etmek cihetinde olacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Hüseyin Rahmi Gürpınar, John Langshaw Austin, Ted Cohen, Dil-Eylem
___
- Austin, John Langshaw (1962): How To Do Things With Words. Oxford: Oxford University Press; Deutsch (1972): Zur Theorie der Sprechakte, Stuttgart: Reclam)
- Beardsley, Monroe C. (1958): Aesthetics. Problems in the Philosophy of Criticism. New York: Harcourt Brace und World, S.114-147.
- Beardsley, Monroe C. (1962/1983): „The Metaphorical Twist“, in: Philosophy and Phenomenological Research 22, S. 293-307; (1983/l996): „Die metaphorische Verdrehung“. In: Haverkamp, Anselm (ed.), in Theorie der Metapher, S.120-141.
- Cohen, Ted (1973): Illocutions and Perlocutions, in: Foundations of language 9/ 1972-1973, S.492-503.
- Cohen, Ted (1975): „Figurative Speech and Figurative Acts“. In: The Journal of Philosophy 71 (1975), S.669-684. = Johnson, Mark (ed.) (1981), S.182- 199. Üb: „Figurative Rede und figurative Akte“. In: Haverkamp, Anselm (ed.) (1998), S.29-48.
- Cohen, Ted (2008): Thinking of Others: On the Talent for Metaphor, Princeton.
- Duman, Mehmet Akif (2018): Von der Rhetorik zum belâgat, vom mecâz zur Metapher (Die Suche nach einer terminologischen Äquivalenz zum Begriff Der Metapher im Türkischen durch Vergleich von Rhetorik und belâgat), Berlin: Logos Verlag.
- Fermandois, Eduardo (2000): Sprachspiele, Sprechakte, Gespräche: Eine Untersuchung der Sprachpragmatik (Epistemata - Würzburger wissenschaftliche Schriften. Reihe Philosophie), Königshausen u. Neumann.
- Glendinning, Simon (1998): On Being with Others: Heidegger, Derrida, Wittgenstein, Routledge.
- Gürpınar, Hüseyin Rahmi: (1967): “Ecir ve Sabır”, Başlangıcından Bugüne Türk Hikâye Antolojisi, Haz. Yaşar Nabi, Mustafa Baydar, Sunullah Arısoy, İstanbul: Varlık Yay, s.10-9
- Martinich, A. P. (1984): „A Theory of Metaphor“. In: Journal of Literary Semantics 13, 35-56. = in: Martinich, A. P. (ed.) (1985/1996): The Philoso¬phy of Language. Oxford: Oxford University Press.
- Searle, J. (1975/ 1982): Indirect Speech Acts, in Peter Cole and Jerry L. Morgan (eds.), Syntax and Semantics, Vol. 3: Speech Acts, Academic Press, S.59-82; Deutsch (1982): In, Ders. Ausdruck und Bedeutung, Frankfurt a.M., S.51-79.
- Searle, John R. (1969): Speech Acts- An Essay in the Philosophy of Language, Cambridge: Cambridge University Press.
- Searle, John R. (1979): Expression and Meaning. Studies in the Theory of Speech Acts, Cambridge.
- Searle, John R. (1979/1982): „Metaphor“. In: Ders. (1979), Cambridge University Press, S.76-116= in: Metaphor and Thought, 2.Aufl. Ed. Andrew Ortony, Cambridge: Cambridge University Press, S.83-112. Deutsch (1982): „Metapher“. In: Ders. (1982), Ausdruck und Bedeutung, Untersuchungen zur Sprechakttheorie, Frankfurt a.M., S.98-138.
- Searle, John R. (2005a): Bilinç ve Dil, Istanbul: Litera Yayıncılık.
- Searle, John R. (2005b): Söz Edimleri, Üb. Levent Aysever, Ankara: Ayraç Yayınları.
- Searle, John, R. (1987): Intentionalität. Eine Abhandlung zur Philosophie des Geistes, Frankfurt: Suhrkamp.
- Yayın Aralığı: Yıllık
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Bülent AYYILDIZ
Sayıdaki Diğer Makaleler
YALÇIN TOSUN ÖYKÜLERİNDE GELENEKSEL ATAERKİL ERKEK VE KADIN KİMLİKLERİNİN İNŞASI