Serahsî’nin Usûl ve Gazzâlî’nin el-Müstasfâ Adlı Eserlerinde “İlletin Tahsîsi”

İlletin tahsîsi, İslam hukuk usulünün önemli konularından birini teşkil etmektedir. İslam hukukçularının ilgili konuda iki farklı yaklaşım sergiledikleri, bir kısmı bunu tecviz ederken; diğerlerinin karşı çıktığı görülmektedir. Bu makalede illetin tahsisi, ona onay veren Gazzâlî ve reddeden Serahsî’nin düşünceleri temelinde incelenmiştir. Serahsî’nin fukaha metoduna, Gazzâlî’nin ise mütekellimin metoduna bağlı hukukçular olmaları, her iki mezhebin konuya yaklaşımları hakkında bilgi vermesi açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tahsîs, İllet, Gazzâlî, Serahsî, Usûl, Müstasfâ

“Tahsîs al-Illa” in Sarahsi’s Usul and Gazzali’s Mustasfa

Tahsis al-Illa” is one of the important issues in Islamic jurisprudence. Islamic scholars support two different opinions in this subject. While some accept “tahsis al-illa”, others don’t. In this article the ideas of Gazzali who accepts this and of Sarahsî who rejects it are analysed. It is known that Gazzalî belongs to Mutekellimin school and Sarahsi belongs to Fukaha school. This fact helps understand the thoughts of the two shools of Islamic jurisprudence in this topic

Keywords:

Tahsis, Illat, Gazzali, Sarahsi, Usul, Mustasfa,

PDF

___

Âmidî, Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1404.
Başoğlu, Tuncay. “Hicrî Beşinci Asır Fıkıh Usûlü Eserlerinde İllet Tartışmaları.” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-Sahîh. İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire, 1315.
Cüveynî, Ebu’l-Meâlî. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418.
Cessâs, Ebû Bekir Râzî. el-Fusûl fi’l-usûl. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf, 1985.
Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Ömer. Takvîmu’l-edille fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
Duman, Soner. İlk Dönem Hanefî Usûlünde İllet Tartışmaları. İstanbul: Kitabî Yayınevi, 2010.
Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. el-Müstasfâ min ilmi’l-usûl. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2012.
Heniyeh, Mazin. “İlletin Tahsîsi.” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Çev. Mehmet Erdem. 10/2 (2005): 105-136.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd er-Rebeî el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. Delhi: el-Matbau’n-Nizâmî, 1905.
Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Hanefî. Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1402/1982.
Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhâneddîn Ali. el-Hidâye şerhü Bidâyeti’l-mübtedî. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
Serahsî, Muhammed b. Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Tâberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. Thk. Hamdi Abdülmecid Selefi. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1984.
Yıldırım, Emin. “Klasik Dönem Hanefî Fıkıh Usûlü Eserlerinde İlletin Tahsîsi Meselesi.” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2014.
Yılmaz, Ömer. “İlletin Tahsîsine Cevaz Vermek Mu’tezilî Olmak Mıdır?” Diyanet İlmi Dergi, 3 (2017): 53-71.