Menâr Muhtasarları Bağlamında Fıkıh Usulünde Önemli Bir Eser: İbn Habîb ve Muhtasaru’l-Menâr

Ebü’l-Berekât en-Nesefî’nin Menârü’l-Envâr’ı Hanefî fıkıh usulüne dair yazılmış en önemli ve en çok okutulan eserlerden biridir. Nesefî, Menâr’ı Pezdevî’nin Kenzü’l-vüsûl ve Serahsî’nin Usûlü’s-Serahsî eserlerini ihtisar edilerek meydana getirmiştir. Menâr’ın tertibinde Pezdevî’nin tertibini esas almıştır. Menâr, yazıldığı günden beri çok rağbet görmüştür. Üzerine birçok şerh yazılmış ve şerhler üzerine haşiyeler kaleme alınmıştır. Eser birçok âlim tarafından manzum hale getirilmiş, ihtisar edilmiş ve Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Muhtasarlarından biri de İbn Habîb el-Halebî tarafından yapılmıştır. Menâr’ın muhtasarları arasında en çok rağbet gören de İbn Habîb’in muhtasarı olmuştur. Bu eser üzerine İbn Kutluboğa ve Molla Ali el-Kârî gibi birçok âlim tarafından şerh yazılmıştır. İbn Kutluboğa’nın bu eser üzerine yaptığı şerh günümüzde ve İslâm dünyasının birçok yerinde ilim meclislerinde ders olarak okutulmaktadır. Bu çalışmanın konusu İbn Habîb el-Halebî yazmış olduğu Muhtasari’l-Menâr’dır. Makalede öncelikle İbn Habîb’ten kısaca bahsedilecek, ardından Menâr’ın bazı özelliklerine değinilecek ve son olarak Muhtasar’ın tahlili yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh Usulü, Hanefî, Menâr, İbn Habîb, Muhtasar.

PDF

___

1.Aksoy, Hasan. “Şemseddin Sivâsî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/523-526. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
2.Avcı, Casim. “Muhtasar (İslâm Tarihi ve Medeniyeti)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/63-64. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
3.Bağdatlı, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-’ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
4.Bedir, Murteza. “Usûlü’s-Serahsî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/221-222. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
5.Bedir, Murteza - Koca, Ferhat. “Pezdevî, Ebü’l-Usr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/264-266. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
6..Beşer, Faruk. Herkes İçin Kolay Usulü Fıkıh. İstanbul: Paradoks Yayınları, 2014.
7.Birışık, Abdulhamit. “Muhtasar (Tefsir)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/59-60. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
8.Boynukalın, Mehmet. Fıkıh Usulü Alimleri ve Eserleri (III-XIII. Hicri Yüzyıl). İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2017.
9.Ceyhan, Semih. “Salâhî Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/17-19. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
10.Çelebi, İlyas. “Muhtasar (Kelâm)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/62-63. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
11.Dönmez, İbrahim Kâfi. Fıkıh Usulü İncelemeleri. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
12.Durmuş, İsmail. “Muhtasar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/57-59. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
13.Ebü’l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd Nesefi. Keşfü’l-esrar şerhi’l-musannef ale’l-menar. İstanbul: İhsan Kitabevi, 1986.
14.Ebü’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed Ali el-Kari. Şerhu muhtasari’l-menar. ed. İlyas Kaplan. Beyrut: Daru Sadır, 2006.
15.Efendioğlu, Mehmet. “Muhtasar (Hadis)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/60-61. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
16.Hacı Halife Mustafa b. Abdullah Katib Çelebi. Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1360.
17.Hamîdullah, Muhammed. “Serahsî, Şemsüleimme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/544-547. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
18.Hüseyin b. İbrahim b. Hamza b. Halil el-evlevî. Davü’l-envâr fî şerhi muhtsari’l-menâr. ed. Abdullah Rabî’ Abdullah Muhammed. Kahire: Camiatü’l-Ezher, 2004.
19.İbn Habib el-Halebî. Muhtasru Metni’l-Menâr. ed. İsmail Abdu Abbâs el-Cemîlî. Amman: Darul’n-Nuri’l-Mübîn, 2020.
20..İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Mukaddime. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1425–2004. 21. İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddîn Kâsım. Tâcü’t-terâcim. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, ts.
22. Katip Çelebi. Keşfü’z-zunûn. 6 Cilt. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1360.
23.Kaya, Eyyüp Said. “el-Muhtasar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/71-74. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
24.Kızılkaya, Necmettin. “el-Varakāt”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/518-519. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
25.Koca, Ferhat. “Menârü’l-Envâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/118-119. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
26.Köksal, Asım Cüneyd - Dönmez, İbrahim Kâfi. “Usûl-i Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/201-210. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
27.Leknevî, Ebu’l-Hasenât Abdülhayy b. Abdilhalîm es-Sihâlevî el-. el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Kahire: Matbaatü’s-Saade, 1324.
28.Şemseddin Sivasi. Zübdetü’l-Esrar fi şerhi Muhtasari’l-menar. ed. Adil Ahmed Abdulmevcud - Ali Muhammed Muavved. Mekke; Riyad: Mektebetü Nizar Mustafa el-Baz, 1198.
29.Şemseddin Sivasi. Zübdetü’l-Esrar fi şerhi Muhtasari’l-menar. çev. Abdullah Kahraman. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017.
30.Zeynüddîn Kasım b. Kutluboğa el-Hanefi. Hulasatü’l-efkar şerhi Muhtasari’l-menar. ed. Züheyr b. Nasır en-Nasır. Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1993.
31.Zeynüddîn Kasım b. Kutluboğa el-Hanefi. Hulasatü’l-efkar şerhi Muhtasari’l-menar. ed. Züheyr b. Nasır en-Nasır. Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1993.
32.Ziriklî, Hayreddin ez-. el-A‘lâm: kâmûs terâcim li eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-‘Arab ve’l-müsta‘ribîn ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-melâyîn, 2002.