Abdürrahim Fâiz Efendi’nin Hayatı Hakkındaki Hatalı Bilgilerin Düzeltilmesi ve Fâiz Efendi’nin Abdülbâkî Ârif Efendi’nin Siyer-i Nebî’sindeki Asıl Rolünün Tespiti

17. yüzyıl Osmanlı âlim, hattat ve şairlerinden olan Abdülbâkî Ârif Efendi'nin kaleme almış olduğu Siyer-i Nebî hakkında yaptığımız araştırmalar sonucunda ulaşılan bilgiler arasında, eserin Ârif Efendi tarafından yazılmaya başlandığı fakat vefatıyla yarım kalan eserin dönemin vezir-i azamı Damat İbrahim Paşa’nın emri ile Ârif Efendi’nin damadı Abdürrahim Fâiz Efendi tarafından tamamlandığı bilgisi mevcuttur. Ayrıca Fâiz Efendi’nin Ârif Efendi’nin müsveddelerinden yararlanarak tamamlamış olduğu bu ilk istinsah edilen nüshanın, Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Koleksiyonu Numara 414’te bulunduğu da edinilen bilgiler arasındadır. Fakat eser nüshaları üzerinde yaptığımız detaylı araştırmalar sonucunda bu bilgilerin hatalı olduğu tespit edilmiş, ayrıca Fâiz Efendi’nin hayatı ile alakalı bugüne kadar yapılmış çalışmaların neredeyse hepsinin hatalı ve eksik bilgiler içerdiği ortaya çıkmıştır. Bu makale, Fâiz Efendi’nin hayatı ile ilgili bilgileri bütün tezkirelerden karşılaştırmalı olarak araştırarak onun hayatını kapsamlı bir şekilde ilim dünyasına kazandırmak ve Ârif Efendi’nin Siyer-i Nebî’sinin ulaşılan bütün nüshalarından elde edilen veriler ışığında, esere Fâiz Efendi’nin asıl katkısının ne olduğunu ortaya çıkarmak amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türk İslam Edebiyatı, Siyer, Siyer-i Nebî, Abdürrahim Fâiz Efendi, Abdülbâkî Ârif Efendi

PDF

___

Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Abdülbâkî. İstanbul Üniversitesi Ktp., IUNEK Türkçe Yazma, no: NEKTY01472.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Ârif Efendi. İstanbul Millet Ktp., no: 34 Ae Şeriyye 717.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Ârif Efendi. İstanbul Üniversitesi Ktp., IUNEK Türkçe Yazma, no: NEKTY01673.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Ârif Efendi. Manisa İl Halk Ktp., no: 45 Hk 5083.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Ârif Efendi. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Nuruosmânîye, no. 3336.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Ârif Efendi. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Nuruosmânîye, no. 3310.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebevî. Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları Ktp., Emanet Hazinesi. no: 903/2.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Kayseri Raşit Efendi Eski Eserler Ktp., no: Râşid Efendi 982.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Nuruosmânîye, no. 3337.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Hamidiye (Murad Molla), no. 954.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Hamidiye (Murad Molla), no. 955.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Hâlet Efendi No. 733, no. 733.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Atıf Efend, no. 1760/1.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Hacı Mahmud Efendi, no. 4400.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Nebî. Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları Ktp., no: H. 1250.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Şerîf. Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları Ktp., no: R. 1351.
Ârif Efendi, Abdülbâkî. Siyer-i Şerîf-i Abdülbâkî Ârif Efendi. Süleymaniye Yazma Eserler Ktp., Hüsrev Paşa, no. 414.
Beliğ, İsmail. Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. haz. Abdülkerim Abdülkadiroğlu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2. Basım, 1999.
Davud, Fatin. Fatin Tezkiresi (Hatimetü’l-Eş’âr). haz. Ömer Çiftçi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
Karatay, Halit. Hattat Divan Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları, 1. Basım, 2008.
Mehmed Efendi, Râşid ve İsmail Âsım Efendi, Çelebizâde. Tarih-i Râşid ve Zeyli. haz. Abdülkadir Çakır vd. 3 Cilt. İstanbul: Klasik Yayınları, 1. Basım, 2013.
Mehmed Efendi, Şeyhî. Vekâyi'u'l-Füzalâ. haz. Ramazan Ekinci. 4 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2018.
Mucîb Mustafa Efendi. Tezkire-i Mucîb. haz. Kudret Altun. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1997.
Râmiz. Âdâb-ı Zürefâ. haz. Sadık Erdem. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1994.
Sadık Erdem. “Fâiz (?-1725)”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. 4/13. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2004.
Safâyî Efendi, Mustafa. Tezkire-i Safâyî. haz. Pervin Çapan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1. Baskı, 2005.
Sâlim Efendi. Tezkiretü’ş-Şu’arâ. haz. Adnan İnce. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1. Basım, 2005.
Süleyman Sa’deddin Efendi, Müstakîm-zâde. Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
Süleyman Sa’deddin Efendi, Müstakim-zâde. Tuhfe-i Hattâtîn. haz. İbnülemin Mahmud Kemal İnal. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
Süreyyâ, Mehmed. Sicill-i Osmânî. haz. Nuri Akbayar - Seyit Ali Kahraman. 6 Cilt. İstanbul: Kültür Bakanlığı ile Türkiye Ekononik ve Toplumsal Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1996.
Tuman, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî (Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri). haz. Cemal Kurnaz - Mustafa Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
Uzun, Mustafa İsmet. “Abdülbâkî Ârif Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/196. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.