Kent Dokusu Morfolojik Değişiminin Fraktal Geometri Aracılığıyla Hesaplanması: Bursa Örneği

Kentsel doku morfolojisi planlama süreci M.Ö.7. yüzyıla dayanan ve hala tartışılan çok boyutlu ve disiplinlerarası bir konudur. Geleneksel yöntemlerle yapılan çalışmalar ve sınıflandırmalar, çok hızlı değişip dönüşen çağımız kentlerini anlayabilme konusunda yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple, geleneksel Öklid geometrisiyle ölçülemeyen doğa ve onun karmaşık yapısını anlayabilmek için ortaya atılan Kaos Teorisi ve fraktal geometri, son yıllarda kent morfolojisi çalışmalarında da kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmadaki temel amaç; bir kentin oluşum ve gelişim süreçlerini, oldukça zengin bir tarihi geçmişe sahip olan Bursa kentinin morfolojik değişimi üzerinden, kentsel ve bölgesel ölçeklerde yapılan fraktal analizlerle araştırmak; bütüncül bir yaklaşımla ele alınan kent bileşenlerinin zamansal ve mekansal değişimini, somut sayısal veriler üzerinden okumaktır. İlk bölümde yedi farklı yıla ait Bursa kent lekesi analiz edilirken; ikinci bölümde kentin farklı konumlarında, farklı dönemlerde oluşmuş ve son 15 yıl içinde en çok değişim gösteren bölgelerinden seçilen dokuz alanın geçmiş ve günümüz dokularının fraktalitesi ölçülmüştür. Araştırma sonucunda, yeni oluşan kent dokusunun mevcut olana ‘eklenme’ veya ‘eklemlenme’ yoluyla geliştiği ve kentsel alt bölgelerdeki doku gelişim sürecinin, kent genelinin büyüme sürecine sayısal verilerle kanıtlanan bir benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Kaotik morfolojik süreçteki düzeni ortaya koyması açısından çarpıcı veriler sunan çalışmada; kentin kendi kendini organize ederek büyüyen çoklu-fraktal bir yapı olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kent morfolojisi, Kentsel doku, Fraktal geometri, Bursa

Fractal Geometry Analysis of Urban Tissue Morphological Change: The Case Study of Bursa

The urban tissue morphology planning process is a multidimensional and interdisciplinary subject, which dates back to the 7th century BC and is still debated. Studies and classifications carried out with traditional methods are insufficient to understand the cities of our age which have changed very rapidly. For this reason, Chaos Theory and fractal geometry, which have been put forward to understand the nature and its complex structure which cannot be measured by traditional Euclidean geometry, have been used in urban morphology studies in recent years. The main purpose of this study is; to investigate the formation and development processes of a city through the morphological change of the city of Bursa, which has a very rich historical background, by using fractal analysis in urban and regional scales; and to examine the temporal and spatial changes of urban components which are handled with a holistic approach, on concrete numerical data. In the first part, Bursa city stains of seven different years were analyzed; In the second section, the fractal of the past and present tissues of nine different areas of the city, which were chosen from different regions and which were the most changed in the last 15 years, were measured. As a result of the research, it has been determined that the newly formed urban tissue developed by ‘addition’ or ‘articulation’ to the existing ones; and that the tissue development process in urban sub-regions and the growth process of the city, shows a similarity with the numerical data. In the study which presents important data in terms of revealing the order in chaotic morphological process; the city was understood to be a self-organizing multi-fractal structure.

Keywords:

Kent morfolojisi, Kentsel doku, Fraktal geometri, Bursa,

PDF

___

Arrouf, Abdelmalek; Karphological Identity for Scha, Lemya; Mansouri, Ahmed, “A Fractal Measurement of the Moome Urban Fabrics in the Algerian City of Batna”, Cybergeo, 2015, s.n.y. (Url: https://journals.openedition.org/cybergeo//27331 , erişim tarihi: 09.01.2019) Bursa Büyükşehir Belediyesi (BBB), www.bursa.bel.tr Bovill, Carl, “Fractal Geometry in Architecture and Design”, Birkhauser Boston, 1996, ss. 195. Caglioni, Matteo; Giovanni, Rabio, “Contribution to the Fractal Analysis of Cities: A Study of the Metropolitan Area of Milan”, Cybergeo (European Journal of Geography), 2006, s.n.y. (Url: https://journals.openedition.org/cybergeo/3634 , erişim tarihi: 15.11.2018) Dostoğlu, Neslihan, “Bursa’da Geçmişten Günümüze Kentsel ve Mimari Değişim”, Osmangazi Belediyesi Hisar Dergisi, ‘Eskinin Bursa’sı’ sayısı, t.y., ss. 20-31. Ediz, Özgür, “Mimari Tasarımda Fraktal Kurguya Dayalı Üretken Bir Yaklaşım”, İTÜ FBE, Dr. Tezi, 2003, ss.185. Ediz, Özgür; Ostwald, J.Michael, ‘‘The Süleymaniye Mosque: A Computational Fractal Analysis Of Visual Complexity And Layering In Sinan’s Masterwork’’, Architectural Research Quarterly (Arq), 2012, ss.171-182. Eryılmaz, Semiha Sultan; Cengiz, Hüseyin; Eryılmaz, Yaşasın, “The Urban Sprawl Model for an Affected Metropolis: Bursa-Istanbul Example”, 44th ISoCaRP Congress 2008. Gözübüyük, Gaye, “Farklı Mimari Dillerde Fraktallere Dayalı Form Üretimi”, İTÜ FBE, Yl. Tezi, 2007, ss.154. Gür, Miray; Dostoğlu, Neslihan, “Bursa Doğanbey Üzerinden Kentsel Dönüşümde Yaşam Kalitesinin Tartışılması”, Megaron Dergisi, 2016, cilt:11, sayı:1, ss.89-105. Josephine, Vaughan; Ostwald, J.Michael, “Nature and architecture: revisiting the fractal connection in Amasya and Sea Ranch”, 43rd Annual Conference of the Architectural Science Association, ANZAScA, 2009, s.n.y. Kaplanoğlu, Raif, “Bursa’nın Tarihsel Gelişmesi”, Bursa Defteri, Editör: Hacı Tonak, Bursa, Mayıs 2008, sayı: 31-32, ss. 39-51. Kaprol, Timur, Cumhuriyet Sonrası 1930-1950 Yılları Arasında Bursa’da Mimari Gelişim, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Bursa 2002, Cilt 7, Sayı 1.Kaya, H. Serdar, “Kentsel Dokunun Dinamik Yapısının Analizine Yönelik Sayısal Yöntem Önerisi”, İTÜ FBE, Şehir Bölge Planlama Anabilim Dalı, Dr. Tezi, 2010, ss.280. Kaya, H. Serdar; Bölen, Fulin, “Kentsel Dokudaki Değişimin Fraktal Geometri Yöntemiyle İncelenmesi”, itüdergisi/a, Cilt:10, Sayı:1, Mart 2011, ss. 39-50. Kubat, Ayşe Sema; Topçu, Mehmet, “Antakya ve Konya Tarihi Kent Dokularının Morfolojik Açıdan Karşılaştırılması”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, 2009, ss.334-347. Lagarias, Apostolos, “Fractal Analysis of the Urbanization at the Outskirts of the City: Models, Measurement and Explanation”, Cybergeo (European Journal of Geography), 2007, s.n.y. (Url: https://cybergeo.revues.org/8902#toct2o1n4, erişim tarihi:21.10.2018) Lorenz, E. Wolfgang, “Fractal Geometry of Architecture: Implementation of the Box-Counting Method in a CAD-Software”, 2009, ss.8. Mandelbrot, B. Benoit, “The Fractal Geometry of Nature”, New York, 1977, ss.498. McAdams, A. Michael, “Fractal Analysis And The Urban Morphology Of A City In A Developing Country: A Case Study Of Istanbul”, Marmara Coğrafya Dergisi, İstanbul, Ocak 2007, Sayı:15, ss.149-172. Oestreicher, Christian, ‘‘A History of Chaos Theory’’, Dialogues in Clinical Neuroscience, Vol:9, No:3, 2007, ss. 279-289. Ostwald, J.Michael; Ediz, Özgür, ‘‘Measuring Form, Ornament and Materiality in Sinan’s Kılıç Ali Paşa Mosque: An Analysis Using Fractal Dimension’’, Nexus Network Journal, 2014, s.n.y.Tannier, Cecile; Pumain, Denise, “Fractals in Urban Geography: A Theoretical Outline and An Empirical Example”, Cybergeo (European Journal of Geography), 2005, s.n.y. (Url: http://cybergeo.revues.org/3275?lang=en#tocfrom2n10, erişim tarihi:15.11.2018) Tekeli, İlhan, “Bursa’nın Tarihinde Üç Ayrı Dönüşüm Dönemi”, 11. Uluslararası Yapı Yaşam Kongresi, Osmanlı Devletinin Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bursa ve Yöresi, Bursa, 6-8 Mayıs 1999, ss. 7-28. TMMOB Şehir Plancıları Odası (ŞPO) Bursa Şubesi, “Bursa Kent Raporu”, Bursa 2009, ss.110. TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), www.tuik.gov.trYaygın, Muzaffer Ali, “Kent Dokusundaki Mekansal Değişimin Morfolojik Boyutta İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi FBE, Şehircilik Anabilim Dalı, Yl. Tezi, 2016, ss.174. Url1:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5c6e18e712da76.27263393 (Erişim tarihi: 01.02.2019) Url2:https://teknosab.com.tr/tr/sayfa/22/38/1/teknosab-hakkinda.html (Erişim tarihi: 20.03.2019) Url3:http://www.bursa.com/wiki/Odunluk_Oduncuk (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url4:http://www.bursa.com/wiki/Millet_Mahallesi (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url5:http://sehirmedya.com/bursa-bolge/bursanin-yukselen-degeri-millet-mahallesi/ (Erişim tarihi: 12.03.2019) Url6:http://www.bursa.com/wiki/Yunuseli_Biladiyunus (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url7:http://www.bursa.com/wiki/Balat_Koyu (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url8:http://www.bursadakultur.org/niluferin_tarihi.htm (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url9:http://www.bursa.com/wiki/Ertugrul_Cayirkoy (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url10:http://www.bursa.com/wiki/Ozluce_Inesi (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url11:http://www.bursa.com/wiki/Demirci_Mahallesi (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url12:http://www.bursa.com/wiki/Kayapa_Nilufer (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url13:http://www.bursa.com/wiki/Hasanaga_Kizilcikli (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url14:http://www.kestel.bel.tr/belediye/1/tarihce (Erişim tarihi: 09.01.2019)