Edirne Hacı Hasan Ağa Cami Restitüsyonu

1365-1453 yılları arasında Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapmış olan Edirne, zengin bir mimari dokuya sahiptir. Dini yapılar bu dokunun belirgin öğelerini oluşturmaktadır. Özellikle 15. yy.da Edirne’de çok sayıda merkezi planlı ve tek kubbeli cami inşa edilmiştir. 1700’lü yıllarda yaşanan yangın, depremler ve savaşlar bu camilerde tahribatına neden olmuştur. Çalışma toprak seviyesindeki kalıntılarından yola çıkarak Hacı Hasan Ağa Camisinin restitüsyon projesini tartışmayı amaçlamaktadır. Yapının restitüsyon projesinin incelenmesinde üç yöntem belirlenmiştir. İlk olarak literatür taraması yapılarak tarihsel kaynaklara ulaşılmıştır. Ardından 15. yy. camilerinin dönem analizi yapılmış ve son olarak Hacı Hasan Ağa Camisi yapı izleri ile dönem camilerinin analizinden elde edilen cephe, malzeme ve sayısal veriler karşılaştırılarak restitüsyon kararları değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, toprak seviyesindeki yapı izleri ve çevrede dağınık halde bulunan kalıntıların restitüsyon için önemli bir kaynak olabileceği saptanmış olup, yapının restitüsyon projesinin tamamlanması açısından dönem örnekleri analizinin de yapıdan gelen izler kadar önemli olduğu sonucuna varılmıştır. Bu çalışmanın diğer 15. yy. camilerinin restitüsyonu için referans kaynak olması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tek kubbeli camiler, restitüsyon, Edirne 15. yy. camileri

Edirne Hacı Hasan Ağa Mosque Restitution

Edirne, which served as the capital of the Ottoman Empire between 1365-1453, has a rich architectural texture. Religious structures constitute the prominent elements of this texture. Especially in the 15th century. Many centrally planned and single-domed mosques were built in Edirne. The fire, earthquakes, and wars in the 1700s destroyed these mosques. The study aims to discuss the restitution project of the Hacı Hasan Ağa Mosque based on its ground-level remains. Three methods were determined in the examination of the restitution project of the building. First of all, historical sources were reached by making a literature review. Then, the period analysis of the 15th-century mosques was made and finally, the restitution decisions were evaluated by comparing the construction traces of the Hacı Hasan Ağa Mosque with the facade, material, and numerical data obtained from the analysis of the mosques of the period. As a result, it was determined that the building traces at the ground level and the remains scattered around could be an important source for restitution, and it was concluded that the analysis of period samples is as important as the traces from the structure in terms of completing the restitution project of the building. The other 15th century of this work. It is aimed to be a reference source for the restitution of mosques.

Keywords:

Single domed mosques, Restitution, Edirne 15th century mosques,

PDF

___

Aslanapa, O. (1949). Edirne’de Osmanlı Devri Abideleri. Üçler Basımevi. İstanbul, s. 94-122.
Aslanapa, O. (1993). Edirne, Coğrafi Giriş, Edirne’nin 600. Fethi Armağan Kitabı içinde. Ankara, s. 1-12.
Ayverdi, E. H. (1953). Osmanlı Mimarisinin Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 c.2. İstanbul Matbaası, İstanbul, s.200-225; 400-416.
Ayverdi, E. H. (1953a). Osmanlı Mimarisinin Fatih Devri 855-866 (1451-1481) c. 3. İstanbul Matbaası, İstanbul, s.200-225; 400-416.
Adıgüzel, N. ve Gündoğdu, R. (2014). Ahmed Badi, Riyaz-ı Belde-i Edirne, 20. Yüzyıla kadar Osmanlı Edirne’si. Trakya Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.146.
Batur, A. (1974). Osmanlı Camilerinde Kemer (1300-1730). İstanbul, s. 72.
Bayrakal, S. (2001). Edirne’deki Tek Kubbeli Camiler. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Cambaz, M. (2010). Edirne Selçuk Hatun Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://www.mustafacambaz.com/details.php?image_id=23894.
Ceran, A. (2017). Edirne Selçuk Hatun Mescidi 2003 Restorasyonunun Değerlendirilmesi. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://123dok.com/document/q59m41wz-edirne- sel%C3%A7uk-hatun-mescidi-restorasyonunun-de%C4%9Ferlendirilmesi.html.
Çuhadaroğlu, F. (1987). Edirne Küçük Camilerinin Tipolojik Gelişmesi ve Klasik Devir Osmanlı Mimarisine Etkileri, ARS TURCIA III, Tafeln, Editio Mars, München, s.19.
Dal, M. ve Öcal, A. D. (2012). Doğal Taşlardaki Bozunmalar. Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi. Müka Matbaası. Bogota ve Kırklareli, s. 41,55,70.
Dilekoğlu, A. O. (2021). Hıdır Ağa Camii- Kültür Envanteri. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://kulturenvanteri.com/en/yer/hidir-aga-camii-edirne/#16/41.677208/26.560768.
Doğan, S. (2010). Şehabeddin Paşa Camii (Kirazlı Camii). Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://www.flickr.com/photos/sinandogan/4841398769.
Edirne Valiliği. (2013). Sittişah Sultan Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/edirne/gezilecekyer/sittisah-sultan-camii.
Erol, G. (1984). Edirne’den. Sanat Tarihi araştırmaları Dergisi. Cilt 2, sayı 5, 222.
Göktaş, A. ve Alas, Z. Ç. (2016). Kosova Fatih (çarşı–bayraklı) Camisi’nin Projelendirme Çalışmaları. Restorasyon Yıllığı Dergisi, 13: 86-101. 27 Temmuz 2022 tarihinde http://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/handle/11352/2656?show=full adresinden erişildi.
Goodwin, G. (1971). A History of Ottoman Architecture. Thames and Hudson, Londra, s.182.
Gurlitt, C. (1910-11). Die Bauten Adeianole. Orientalisches Archiv I, s.56.
Kuban, D. (1973). Mimarlık Kavramları. İTÜ Matbaası, İstanbul.
Kuran, A. (1968). The Mosque in Early Ottoman Architecture. The University of Chicago Press. Chicago and London, s. 42-66.
Küçükkaya, A. G. (2004). Yapı Taşlarının Tahrip Nedenleri, Bozulma Şekilleri veRestorasyon Yöntemleri, Birsen Yayınevi.
Meraki, Ş. ve Meraki, F. (2016). Kosova’da Muslihuddin/Müezzin Hoca Camisi. Restorasyon Yıllığı Dergisi, 13: 66-85. 27 Temmuz 2022 tarihinde http://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/handle/11352/2654?show=full adresinden erişildi.
Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü, Dosya No:2/A Gömlek No:96.
Onur, O. (1973). Edirne Minareleri. s.48.
Özkan, Ö. (2013). Kuşçu Doğan Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://tr.foursquare.com/v/ku%C5%9F%C3%A7udo%C4%9Fan-camii/51ed87ed498ec6594ff58022.
Özden, H. (2020). Eski Edirneli Aileler ve Arşivleri. Şehabettin Paşa Camii (Kirazlı). Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://m.facebook.com/groups/2113798495375692/permalink/3581558378599689/?comment_id=3599760550112805.
Sarıçam, K. (2014). Dar-ül Hadis Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://tr.foursquare.com/v/dar%C3%BClhadiscamii/4ef6f6d2e30093066fc395cf? openPhotoId=55c0c74b498e50c2fff38ac1.
Sevgi, S. ve Xhibo, J. (2021). Kosova Prizren Sinan Paşa Cami 2007-2012 Restorasyonu Örneğinde Ortak Mirasımızın Korunması. ABAD, 4(8), 445-477. DOI: 10.32953/abad.948138.
Sirel, A. ve Benian, E. (2004). Kentsel Kimlik Ögesi Olarak Dini Yapılar ve Giriş İnanç Turizmi; Edirne Örneği. Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Kongresi Bildirileri: 23-27 Eylül, Mersin, s. 911-913.
Söylemezoğlu, H. H. K. (1954). İslam Dini İlk Camileri ve Osmanlı Camileri. İstanbul, s.74-82.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. (2022). Parsel Sorgulaması Uygulaması. Erişim adresi (16, 08, 2022): https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/cografi/41.67939476412208/26.557109355926517.
Taş, Ş. (2022). Çizimler 2. yazar tarafından yapılmıştır.
Taş, Ş. ve Zağra, H. Ç. (2022). Çizelge ve tablolar sorumlu yazar ve 2. yazar tarafından hazırlanmıştır.
Tekin, A. (2012). Taşlık (Mahmud Paşa) Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://tr.foursquare.com/v/ta%C5%9Fl%C4%B1kmahmudpa%C5%9Facamii/5083fc1b498eac55fda665ad?openPhotoId=5083fc43498e54db9e6cf44f.
Tekin, A. (2017). Saruca Paşa Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://tr.foursquare.com/v/sarucapa%C5%9Facamii/5038e13fe4b00c877acb6983? openPhotoId=594412acdab4b165b8495e43.
Temiz, A. (2020). Demirtaş (Timurtaş Camii). Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://edirne.web.tr/timurtas-demirtas-camii/.
Temiz, A. (2020a). Evliya Kasım Paşa Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://edirne.web.tr/evliya-kasim-pasa-camii/.
Tuluk, Ö. İ. (2007). Trabzon İskender Paşa Camii: Fiziksel gelişim süreci üzerine tarihsel bir değerlendirme. Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi. Cilt 3, Sayı 3, 9 – 24. 27 Temmuz 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/876481 adresinden erişildi.
Usta, P. (2019). Tarihi ve kültürel yapıların korunması ve incelenmesi; Sandıklı Ulu Cami Örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 4 (2), 201-209. DOI: 10.30785/mbud.431909
Ustabaşı, K. (2020). Edirne'de ecdada saygısızlık. Evliya Kasım Paşa Camii. Erişim tarihi: 04.08.2022, Erişim adresi: https://www.iha.com.tr/haber-edirnede-ecdada-saygisizlik-839920/.
WowTurkey. (2019). Edirne. Tek Kubbeli Camiler Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=84168&start=85.
Yılmaz, M. E. (2013). Muğla Dalyan Camii. Muğla Değerleri Sempozyumu, 26-28 Eylül, Muğla, s.454-463.
Yılmaz, F. K. (2014). Saruca Paşa Camii. Erişim Tarihi: 04.08.2022, Erişim Adresi: https://tr.foursquare.com/v/sarucapa%C5%9Facamii/5038e13fe4b00c877acb6983? openPhotoId=53cba875498e16d37e51bb04.
Zağra, H. Ç. (2021). Cezayirli Hasan Paşa Köşkü’nün Rölöve, Restitüsyon Projesi, Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 30.04.2021 tarih / 6876 sayılı kararıyla kabul edilmiştir.
Zağra, H. Ç. (2022). Edirne Hacı Hasan Ağa Camii Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon” projeleri, Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 24.01.2022 tarih / 8059 sayılı kararıyla kabul edilmiştir.