Anadolu Selçuklu Medreseleri UNESCO Dünya Miras Listesi Adaylığı: İnce Minareli Medrese Örnekleminde Alan Yönetim Planı İçin Altlık Denemesi

Kültür varlıkları arasında üstün evrensel değere sahip olanlar, UNESCO Dünya Miras ve Geçici Miras Listeleri (DMGL) sayesinde tüm insanlığın ortak malı olarak güvence altına alınmaktadır. Bu araştırma ile 2014 yılında UNESCO DMGL’sine alınan Anadolu Selçuklu Medreselerinin asıl adaylık listesine alınması için hazırlanması zorunlu olan alan yönetim planı denemesi için altlık çalışması yapılmıştır. Araştırmanın amacı, bu medreseler arasından Konya, İnce Minareli Medresenin detaylandırılarak, alan yönetim planı bağlamında diğerlerine öncü olmasıdır. Arazi çalışmaları, arşiv ve kaynak taraması, kullanılan başlıca yöntemlerdir. Anadolu Selçuklu Medreselerinin özgünlük ve bütünlük durumları, önem ve değerlerine de değinilmiş, bu değerlerin korunurluğunun sağlanması, arttırılması için ortak ilkelerin belirlendiği yönetim eylem planları hazırlanmıştır. Bu çalışma, Anadolu Selçuklu Medreseleri için bütüncül bir alan yönetim planı hazırlanmasına temel oluşturması, korunmaları için sürdürülebilir bir sistem geliştirilmesi, insanlığın ortak malı olarak korunmalarının arttırılması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu Selçuklu medreseleri, İnce Minareli Medrese, Konya, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi, yönetim planı

Nomination of Anatolian Seljuk Madrasahs in UNESCO World Heritage List: Management Plan Baseline Draft of İnce Minare Madrasah Case

Thanks to the UNESCO World Heritage Lists (WHL) and Tentative Heritage Lists (WHTL), among cultural properties, those that have outstanding universal value are nominated as the common property of all humanity. With this research, a draft area management plan was prepared for the Anatolian Seljuk Madrasas, included in the WHTL in 2014, to be nominated for the WHL. The research aims to detail the Ince Minare Madrasah, Konya, among these madrasahs, and to guide the others within the framework of the area management plan. Field studies, archival, and literature research were the main methods. The importance and value of the madrasahs were identified and action plans were developed to ensure sustainable conservation and enhance their values. This study is important because it could be a basis for preparing a holistic management plan, developing a sustainable conservation system, and increasing their protection as a common property of all mankind.

Keywords:

Anatolian Seljuk madrasahs, İnce Minare Madrasah, Konya, UNESCO World Heritage Tentative List, management plan,

PDF

___

Akok, M. (1972). Konya’da İnce Minareli Medresenin rölöve ve mimarisi. Türk Arkeoloji Dergisi 19(1), 5-36. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/turk_arkeoloji/19_1.turk. arkeoloji.pdf.
Akok, M. (1975). Konya Şehri içindeki Alaeddin Tepesinde Türk Tarih Kurumu adına yapılan arkeolojik kazıların mimari buluntuları. Belleten XXXIX (154), 217-224. Erişim adresi: https://drive.google.com/file/d/1gXt7K4mHC7sgAkNCrahiY4C8dpGO_J44/view.
Aslanapa, O. (1991). Anadolu’da ilk Türk mimarisi başlangıcı ve gelişmesi. Ankara: Ankara Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara Kültür Merkezi Yayınları.
Atalay, Ş. (2010). Konya İnce Minareli Medrese taç kapısının tezyinatı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması İçin Hükümetler Arası Komite. (2017). Dünya Mirası Sözleşmesi Uygulama Rehberi, WHC.17/01 12 Temmuz 2017. Paris: Dünya Mirası Merkezi, 2017. Erişim adresi: http://www.alanbaskanligi.gov.tr/evrak/document-57-11.pdf.
Dönek, E. ve Özkaynak, M. (2019). Şehir markalaşması sürecinde tarihi yapıların çevre sorunlarının incelenmesi: Konya-Selçuklu medreseleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12(65), s. 376-388. doi: http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3454.
Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü. (2019). Müze İstatistikleri, Müze Ve Ören yeri 2019 Yılı Toplam İstatistikleri. Erişim adresi: http://www.dosim.gov.tr/muze-istatistikleri.
Erdemir, Y. (2001). Karatay Medresesi: Çini Eserleri Müzesi. Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Erdemir, Y. (2009a). İnce Minareli Medrese. Konya: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Erdemir, Y. (2009b). İnce Minareli Medrese Taş ve Ahşap Eserler Müzesi. Konya: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Feilden, B. M. ve Jokilehto, J. (1998). Management guidelines for World cultural heritage sites. Rome: ICCROM.
Historic England. (2015). The Protection and Management of World Heritage Sites in England. Erişim adresi: https://historicengland.org.uk/advice
Karpuz, H. (2009). Türk kültür varlıkları envanteri, Konya. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Koçu, N. (2014, Nisan). Konya Çevresindeki Selçuklu Dönemi Tarihi Yapılarının Çatı ve Cephelerinde Su - Nem Etkilerinin Araştırılması. 7. Ulusal Çatı ve Cephe Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. Erişim adresi: http://catider.org.tr/pdf/sempozyum7/27_%20Bildiri%20Naz_m%20Ko%C3%A7u.pdf.
Konya Büyükşehir Belediyesi – KUDEB. (2015). Konya Dış Kale Surları Raporu,
Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya Tarihi Kent Merkezi ve Çevresi Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı.
Konyalı, İ. H. (1997). Abideleri ve kitabeleri ile Konya tarihi. Ankara: Enes Kitap Sarayı.
Kuban, D. (2008). Selçuklu çağında Anadolu sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kuran, A. (1969). Anadolu medreseleri. Anakara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2022a). Türkiye Geneli Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı İstatistiği. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44798/turkiye-geneli-korunmasi- gerekli-tasinmaz-kultur-varlig-.html.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2022b). Ulusal Yönetim Planları. Erişim adresi: http://www.kvmgm.gov.tr/yazdir?94DFE222CC5E058A9391FE068106C0ED.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2020a). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi. Erişim adresi: https://teftis.ktb.gov.tr/TR-14269/dunya-kulturel-ve-dogal-mirasin-korunmasi- sozlesmesi.html.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2020b). Türkiye Dünya Miras Listesi. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44423/dunya-miras-listesi.html.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2020c). Türkiye Dünya Mirası Geçici Listesi. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44395/dunya-miras-gecici-listesi.html.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2005). Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Erişim adresi: https://teftis.ktb.gov.tr/TR-14538/alan-yonetimi-ile-anit-eser-kurulunun-kurulus-ve-gorevl-.html.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2004). 5226 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040727.htm#1.
Landorf, C. (2009). A Framework for Sustainable Heritage Management: A Study of UK Industrial Heritage Sites. International Journal of Heritage Studies 15(6), p. 494-510. https://doi.org/10.1080/13527250903210795.
Ögel, S. (1966). Anadolu Selçuklularının taş tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu mimari süslemesi ve el sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Önge, M. (2015). 19. yüzyıldan günümüze değişen ve dönüşen bir kültür mirası olarak Konya Alâeddin Tepesi. TÜBA-KED 13/2015, s. 125-143.
Önge, M. (2011). Conservation of cultural heritage on Alaeddin Hill in Konya from the 19th Century To Present Day. (Yayınlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özcan, K. ve Yenice, F., (2008). Arkeolojik mirasın sürdürülebilirliği: Koruma–geliştirme stratejileri için bir yöntem önerisi: Konya Alaaddin Tepesi, Türkiye örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 5(1), s. 1-16.
Özkaynak, M., Ulusoy, M. ve Dönek, E. (2018). Şehir markalaşmasında tarihi yapıların rolü: Konya-Selçuklu yapıları. The Journal of International Scientific Researches 3(4), s. 14-30. doi: https://doi.org/10.23834/isrjournal.469706.
Rifaioğlu, M. N. (2006). Yapı Kitabelerinin Konya İlinin Selçuklu Dönemi Gelişiminde Kaynak Olarak Kullanılması. Megaron Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi e-dergisi 1(2-3), s: 99- 111.
Ringbeck, B. (2008). Management plans for World Heritage Sites. A practical guide. Bonn: German Commission for UNESCO. Erişim adresi: https://www.unesco.de/sites/default/files/201805/Management_Plan_for_Wold_Heritage_Sites.pdf.
Soyman, F. ve Tongur, İ. (1944). Konya eski eserler kılavuzu. Konya: Konya Yeni Kitabevi.
Sözen, M. (1972). Anadolu medreseleri, Selçuklu ve Beylikler devri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Thomas L., Middleton J. ve Philips A., (2003). Guidelines for management planning of protected areas. Best practice protected area guidelines series no.10. Erişim adresi: https://portals.iucn.org/library/efiles/documents/pag-010.pdf
Taylor, K. (2004). Cultural heritage management: a possible role for charters and principles in Asia. International Journal of Heritage Studies 10(5), p. 417-433.
Tuncer, O. C. (2008). Sivas Gök Medrese (Sahip Ata Fahrettin Ali Medresesi). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Ulusan, E. (2016). Türkiye’de kültürel miras alanlarında yönetim planlaması deneyimi. İdealkent Dergisi 19(7), s. 372-401.
UNESCO. (2000). Konya-A capital of Seljuk Civilization. Erişim adresi: https://whc.unesco.org/en/tentativelists/1404/.
UNESCO. (2005). Mevlevi Sema Ceremony. Erişim adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/mevlevi-sema-ceremony-00100.
UNESCO. (2014). Anatolian Seljuks Madrasahs. Erişim adresi: https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5907/.
UNESCO. (2021a). Turkey, Properties inscribed on the World Heritage List (19). Erişim adresi: https://whc.unesco.org/en/statesparties/tr.
UNESCO. (2021b). UNESCO, culture, World Heritage Centre, resources, documents, management plans (88). Erişim adresi: https://whc.unesco.org/en/documents/? action=list&category=management_plans&maxrows=88.
Uzunharman, H. (2015). İnce Minareli Medrese’nin taç kapısındaki kitabelerin hat sanatı açısından değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
Ünal, H. R. (1989). Çifte Minareli Medrese (Erzurum). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Wijesuriya, G., Thompson, J. ve Young, C. (2013). Managing cultural World heritage. Paris: UNESCO, ICCROM, IUCN, and ICOMOS.
Willems, A., Thomas, S., Mena, A. C., Čeginskas, V., Immonen, V., Kalakoski, I., Lähdesmäki, T., Lähdesmäki, U., Gowen-Larsen, M., Marciniak, A., González, E. P., Whitek, C. ve Mazel, A. D., (2018). Teaching Archaeological Heritage Management. Towards a Change in Paradigms. Conservation and Management of Archaeological Sites 20(5–6), p. 297–318. https://doi.org/10.1080/13505033.2018.1559423.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, İnce Minareli Medrese Dosyası, (2019).
Varlık, A., Fırat, U. ve Metin, A. (2018). Üç boyutlu kent modellerinde ayrıntı düzeyi kavramı İnce Minareli Medrese (Konya) örneği. Geomatik Dergisi 3(1), s. 74-83. doi: https://doi.org/10.29128/geomatik.369065.
Yandex Haritalar. (2020). Konya Şehri Haritası. Erişim adresi: https://yandex.com.tr/harita/101474/konya/?ll=32.500580%2C37.871457&z=12.
Yazarlara Ait Fotoğraf Arşivi. (2011-2019).
Yetkin, S. K. (1984). İslam ülkelerinde sanat. İstanbul: Cem Yayınevi.
Yılmaz, E. M. ve Ulusoy, M. (2018). Konya İlinde kültür turizmi: İnce Minareli Medrese ve Karatay Medresesi karşılaştırmalı analizi. Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi 10(2), 42-52. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/703604.
Yusuf, M. (1932). Türk Asarı Atikası binalarına ait tarihi mecmua I, Konya’da İnce Minare Darülhadisi. Konya: Konya Asarı Atika Müzesi.