TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNDE YOL AYRIMI: 3 MAYIS 1944 IRKÇILIK-TURANCILIK DAVASI
3 Mayıs 1944’de vuku bulan “Irkçılık – Turancılık” davası olarak anılan hadise Türk milliyetçiliği fikir tarihinde bir yol ayrımını ifade etmektedir. Bu yol ayrımı, tarihi, coğrafi ve milliyet tanımına ilişkin farklı bakış açıları münasebetiyle Türk milliyetçiliğindeki Kemalist (Resmi milliyetçilik) fay hattının kırılması olarak telakki edilebilir. Bunun yanında, II. Cihan Harbi’ne bağlı olarak oluşan uluslararası siyasal konjonktürün Türkiye’deki izdüşümü de Türk milliyetçiliğinde yol ayrımının bir diğer faktörü olarak görülebilir. Erken cumhuriyet döneminde devlet eliyle şekillenen ve uygulamaya koyulan resmi milliyetçiliğe, özellikle Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatı sonrasında daha yoğun ve somut itirazlar geliştirilmiştir. Bu itirazların tecessüm ettiği mecra ise, Türk milliyetçiliğine resmi ideolojiden farklı bir yorum getirme gayreti içerisinde olan Türkçü-Turancı aydınlardır. Türkçü-Turancı aydınlar, özellikle Irkçılık ve Turancılık davası olarak anılan süreç sonrasında iktidarın karşısında konumlanmış ve iktidara sert eleştiriler getirmiştir. Bu çalışmada, birbiriyle eklektik iki ana sorunsal, 3 Mayıs 1944 Irkçılık-Turancılık davası merkeze alınarak incelenecektir. Bunlardan birincisi, Kemalist milliyetçiliğe kavramsal, teorik ve fiili itirazlar geliştiren gayrı resmi Türk milliyetçiliğinin ideolojik koordinatlarıdır. İkincisi ise, dönemin siyasi iktidarının milliyetçiliğe ilişkin konumu doğrultusunda Türkiye’de aydın kesimin aldığı pozisyondur. Bu bağlamda çalışmada, Türk milliyetçiliğinin, tarihsel, toplumsal ve siyasal değişimini, aktörleriyle birlikte anlamak adına “tarihsel karşılaştırmalı araştırma yöntemi” metot olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte, dönemin aktörlerinin 3 Mayıs 1944 ırkçılık ve Turancılık davası ilişkin söylemleri analiz edilerek, Türk milliyetçiliğindeki farklılaşma ve ayrışma süreci saptanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
milliyetçilik, Turancılık, Aydın Sınıfı
DIVISION OF TURKISH NATIONALISM: THE CASE OF RACISM AND TURANISM 3 MAY 1944
The incident, which took place on 3 May 1944 and was referred to as the case of “Racism – Turanism”, represents a crossroads in the history of Turkish nationalism. This distinction can be considered as a break of the Kemalist (Formal Nationalism) fault line in Turkish nationalism on the basis of different perspectives on the definition of historical, geographical and nationality. In addition, the projection of Turkey in the Second World War, the international political conjuncture formed depending on other factors can also be seen as a crossroads of nationalism in Turkey. In the early republican period, more intense and concrete objections were developed to the official nationalism shaped by the state and put into practice, especially after the death of Mustafa Kemal Atatürk. Those who make these objections are Turkist-Turanist intellectuals who try to bring a different interpretation to Turkish nationalism from the official ideology. The Turkist-Turanist intellectuals, especially after the process known as Racism and Turanism, were positioned against the power and brought harsh criticism to the power. In this study, the two main eclectic problematic, 3 May 1944 Racism-Turanism case will be examined by taking the center. The first is the ideological coordinates of informal Turkish nationalism, which develops conceptual, theoretical and actual objections to Kemalist nationalism. Secondly, in line with its position on nationalism of the era of political power is the position taken by the intellectuals in Turkey. In this context, “historical comparative research method” was used as a method to understand the historical, social and political change of Turkish nationalism together with its actors. However, by analyzing the discourse of the actors of the period regarding the case of racism and Turanism on 3 May 1944, the process of differentiation and differentiation in Turkish nationalism will be tried to be determined.
Keywords:
nationalism, turanism, Intellectual Class,
___
- • Akçura, Yusuf. (2013). Türkçülüğün Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul.
- • Atay, Falih Rıfkı. (7 Mayıs 1944). “Nizam Düşmanlığı Yaptırmayız”, Ulus Gazetesi, s.1 (Say: 8176, Ulus Basımevi, Ankara).
- • Atay, Falih Rıfkı. (9 Mayıs 1944). “Irkçılık ve Turancılık”, Ulus Gazetesi, s.1 (Sayı: 8178, Ulus Basımevi, Ankara).
- • Atay, Falih Rıfkı. (13 Mayıs 1944). “Biz Tek Bir Cepheyiz”, Ulus Gazetesi, s. 1 ( Sayı: 8182, Ulus Basımevi, Ankara).
- • Atay, Falih Rıfkı. (21 Mayıs 1944). “Cumhur Reisimizin Nutku”, Ulus Gazetesi, s.1 (Sayı: 8190, Ulus Basımevi, Ankara).
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (16 Temmuz 1934). “Türk Irkı=Türk Milleti”, Orhun, 9. Sayı
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (9 Ağustos 1941). “Türk Tarihine Bakışımız Nasıl Olmalıdır?”, Çınaraltı, I. Sayı.
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (4 Aralık 1948). “Türkiye Tarihinin Meseleleri”, Yeni Sabah.
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (2015). Türk Tarihinde Meseleler, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (1969). “On Altı Devlet ve Uydurma Bayraklar”, Ötüken, Sayı 5 (65).
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (10 ve 17 Temmuz 1942). “Osmanlı Padişahları”, Tanrıdağ, 10 ve 11. Sayılar.
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (17 Nisan 1964). “İslam Birliği Kuruntusu”, Ötüken, Sayı 4.
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (1992). Makaleler III., Baysan Yayınevi, İstanbul.
- • Atsız, Hüseyin Nihal. (1992). Makaleler IV, İrfan Yayınları, İstanbul.
- • Bilgin, Oğuzhan. (Aralık 2018). “Türk Milliyetçiliği Kemalizm Meselesi: Hegemonya, Asimilasyon, Mücadele”, Akademik Hassasiyetler, C.5, S.10, ss. 331-360.
- • Bora, Tanıl. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İletişim Yayınevi, İstanbul.
- • Campbell, David. (1996). Writing Security: United States Foreign Policy and Politics of Identity, Minneapolis: University of Minesota Press.
- • CHP Tüzüğü. (Mayıs 1935). Dördüncü Büyük Kurultay, Ulus Basımevi, Ankara.
- • CHP Programı (Mayıs 1935). Dördüncü Büyük Kurultay, Ulus Basımevi, Ankara.
- • Darendelioğlu, İlhan E. (1961). Türkiyede Komünist Hareketleri, Toprak Dergisi Yayınları, İstanbul.
- • Darendelioğlu, İlhan E. (1976). Türk Milliyetçiliği Tarihinde Büyük Kavga, Oymak Yayınları, İstanbul.
- • Durgun, Şenol. (2010). Modernleşme ve Siyaset, A Kitap, Ankara.
- • Durgun, Şenol. (2014). Ulus İnşası ve Milliyetçilik, A Kitap, Ankara.
- • Ercilasun, Ahmet Bican. (2018). Atsız: Türkçülüğün Mistik Önderi, Panama Yayıncılık, Ankara.
- • Ertekin, Orhangazi. (2009). “Cumhuriyet Döneminde Türkçülüğün Çatallanan Yolları”, Ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, Cilt 4, İletişim Yayınevi, İstanbul, ss. 345-388.
- • Galip, Reşit. (1932). “Türk Irk ve Medeniyet Tarihine Umumi Bir Bakış”, Birinci Türk Tarih Kongresi Konferans Müzakere Zabıtları (İkinci Baskı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, ss. 99-162.
- • Gökalp, Ziya. (1969). Türkçülüğün Esasları, Varlık Yayınevi, İstanbul.
- • İnan, Afet. (1932). “Tarihten Evvel ve Tarih Fecrinde”, Birinci Türk Tarih Kongresi Konferans Müzakere Zabıtları (İkinci Baskı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, ss. 18-41.
- • Maarif Vekâleti. (1944). Irkçılık – Turancılık, Maarif Matbaası, Ankara.
- • Nadi, Nadir. (10 Mayıs 1944). “Geçirdiğimiz İmtihanlarda Şaşıranlar”, Cumhuriyet Gazetesi, s.1-3. (Sayı 7089, İstanbul)
- • Nadi, Nadir. (20 Mayıs 1944). “Türk Milletinin Sesi”, Cumhuriyet Gazetesi, s.1. (Sayı: 7099, İstanbul)
- • Oran, Baskın. (2011). “TDP’nin Kuramsal Çerçevesi”,Ed. Baskın Oran, Türk Dış Politikası Cilt 1: 1919-1980, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 20-97.
- • Özdoğan, Günay Göksu. (2001). Turan’dan Bozkurt’a Tek Parti Dönemi’nde Türkçülük 1931-1946, Çev. İsmail Kaplan, İletişim Yayınevi, İstanbul.
- • Saraçoğlu, Cenk. (Nisan 2013). “AKP, Milliyetçilik ve Dış Politika: Bir Milliyetçilik Doktrini Olarak Stratejik Derinlik”, Alternatif Politika, Cilt 5, Sayı 1, ss. 52-68.
- • Sadak, Necmettin. (9 Mayıs 1944). “On İkiye Beş Kala”, Akşam Gazetesi, s. 1 (Sayı: 9178, İstanbul).
- • Sadak, Necmettin. (17 Mayıs 1944). “Gençliği Koruyalım”, Akşam Gazetesi, s. 1 (Sayı: 9186, İstanbul).
- • Sadak, Necmettin. (21 Mayıs 1944). “Milli Şefin Millete Büyük Dersi”, Akşam Gazetesi, s.1 (Sayı: 9190, İstanbul).
- • Sertkaya, Osman Fikri. (2014). Hüseyin Nihal Atsız, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
- • Turgut, Hulusi. (1995). Türkeş’in Anıları Şahinlerin Dansı, ABC Yayınları, İstanbul.
- • Türkkan, Reha Oğuz. (1944). Milliyetçilik Yolunda, Müftüoğlu Yayınevi, İstanbul.
- • Us, Asım. (25 Mayıs 1944). “Gizli Turan Cemiyeti Şeklinde Bir Fesat Şebekesi”, Vakit Gazetesi, s.1 (Sayı: 9436, İstanbul).
- • Yalçın, Hüseyin Cahid. (9 Mayıs 1944). “Gençliğe Mal İstenen Hareket Hakkında”, Tanin Gazetesi, s.1 (Sayı: 4454-249, İstanbul).
- • Yalçın, Hüseyin Cahid. (20 Mayıs 1944). “Milli Şefin Gençliğe Hitabesi”, Tanin Gazetesi, s.1 (Sayı: 4454-260, İstanbul).
- • Yaşlı, Fatih. (2008). Milliyetçilik ve Faşizm: Türkiye’de Irkçı Milliyetçilik Üzerine Bir İnceleme, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- ISSN: 2667-4459
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Haluk KAYICI
Sayıdaki Diğer Makaleler
ALPARSLAN TÜRKEŞ ve ARKADAŞLARININ AKTİF SİYASETE GİRİŞİNİN TÜRK KAMUOYUNDAKİ AKİSLERİ
TÜRKLERDE DEVLET - KİMLİK İLİŞKİSİ: DEVLET KİMLİĞİ
AMERİKAN BELGELERİNDE ALPARSLAN TÜRKEŞ: KURGULAR VE GERÇEKLER
TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNDE YOL AYRIMI: 3 MAYIS 1944 IRKÇILIK-TURANCILIK DAVASI
Gökberk YÜCEL, Yusuf Ziya BÖLÜKBAŞI
TÜRKİYE’DE MİLLİYETÇİLİK HAREKETLERİ-İLHAN EGEMEN DARENDELİOĞLU