CHLEBOWSKİ İLE GUİLLEMET'NİN SULTAN ABDÜLAZİZ PORTRELERİ

Millî Saraylar Resim Müzesi, Osmanlı Sarayı Tablo Koleksiyonu’na ev sahipliği yapmaktadır. Koleksiyon, 16-20. yüzyıllar arasına tarihlenen eserlerden oluşmaktadır. Resim Müzesi’nde yerli ve yabancı pek çok ressamın eserleri ser-gilenmektedir. Bu eserler, gerek sanat değerleri gerekse belge değerleriyle çok kıymetlidir. Eserler arasında Polonyalı Ressam Stanislaw Chlebowski (1835-1884) ile Fransız Ressam Pierre Désiré Guillemet’nin (1827-1878) Sultan Abdülaziz (1830-1876) portreleri dikkat çekmektedir. Bu portreler, Sultan’ı yönetici ve komutan olarak görselleştirmekte, babası Sultan II. Mahmud gibi yenilikçi bir padişah olduğunu vurgulamakta, Sultan’ın yönetim anlayışını ve resim beğenisini yansıtmaktadır. Osmanlı Devleti’ndeki saray ve kasr-ı hümâyûnlarda bulunan tabloların ilk envanterini gösteren defter 1890 tarihli-dir. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bulunan bu defterdeki kayıtlarda tabloların sanatçıları, adları, boyutları, frank üzerinden değerleri ve yerleri belirtilmiştir. Defterde, Saray için resimler yapan Fransız Ressam Pierre Désiré Guillemet’nin dört eseri kayıtlıdır. Bu eserlerden ikisi Sultan Abdülaziz’in portresidir. Yine bu defterde Polonyalı Ressam Stanislaw Chlebowski’nin yedi eseri kayıtlıdır. Bu eserlerden birisi Sultan Abdülaziz’in portresidir. Aynı Padi-şah’ın birbirine çok yakın tarihlerde portrelerini yapan bu ressamların eserleri, Sultan Abdülaziz’in imgesini yansıtan görsel belgelerdir. Ayrıca, dönemin sanat anlayışını, sanatçıların üslup özelliklerini ve Saray’la yakın ilişkilerini yansıt-maları bakımından da birincil kaynaklardır. Portrelerin birbirine benzer ve farklı yönleri bulunmaktadır. Bu çalışmada, Beşiktaş’taki Millî Saraylar Resim Müzesi’nde sergilenen, bahsi geçen sanatçılar tarafından yapılmış Sultan Abdülaziz portrelerinin incelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sultan Abdülaziz, Osmanlı Sarayı, Padişah Portresi, Stanislaw Chlebowski, Pierre Désiré Gullimet, Abdullah Biraderler, Milli Saraylar Resim Müzesi, Ressâm Hazret-i Şehriyâri

PDF

___

İ.DH.612/42650, 24.S.1287. A.MKT.MHM.354/6, 2.Z.1282
Açoğlu, Sefa - Doğan Yavaş, “Osmanlı Padişah Portreciliğinde Sultan III. Selim ve Sultan II. Mahmud ile
Değişen Gelenek”, AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, c. 7, S. 19, Eylül 2019.
Cezar, Mustafa, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, c. 1, Erol Kerim Aksoy Vakfı Yayınları, İstanbul
Çötelioğlu, Aysel, Topkapı Sarayı Müzesi Resim Koleksiyonu ve Padişah Portreleri,
Bilkent Kültür Girişimi Yayınları, İstanbul 1995.
Germaner, Semra - Zeynep İnankur, Oryantalistlerin İstanbulu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Gülaçtı, İsmail Erim, “Osmanlı Resim Sanatında Propaganda: Padişah Resimleri ve Şişli Atölyesi”, Yıldız
Journal of Art and Design, Volume: 4, 1, 2017.
Kıbrıs, Recep Barış, Pierre Desire Guillemet ve Akademisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003.
Küçük, Cevdet, “Abdülaziz”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. I, İstanbul 1988.
Renda, Günsel, “Portrenin Son Yüzyılı”, Padişahın Portresi; Tesavir-i Âli Osman, Türkiye İş Bankası
Kültür Yayınları, Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul 2000.
Roberts, Mary, İstanbul Karşılaşmaları; Osmanlılar, Oryantalistler ve 19. Yüzyıl Görsel Kültürü, çev.
Zeynep Rona, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
Özendes, Engin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğrafçılık, 1. bs., İstanbul 1995.
_____________, Abdullah Fréres: Osmanlı Sarayı’nın Fotoğrafçıları,
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 1998.
_____________, Sébah & Joaillier’den Foto Sabah’a Fotoğrafta Oryantalizm, YKY, İstanbul 1999.
Öztuncay, Bahattin, Vasilaki Kargopulo Hazret-i Padişâhi’nin Ser-fotoğrafı, Birleşik Oksijen Sanayi,
Öztürk, Güven Zehra, Ottoman Imperial Painting Collection Through a Document Dating From 1890,
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi, İstanbul 2008.
Özyiğit, Halil, “Pierre Désiré Guillemet’nin İlk Özel Resim esi ve Osmanlı Devleti’nde Sanat Eğitimine
Katkısı”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (14), 2017.
Sevinç Kaya, Gülsen, Sultan Abdülaziz ve Plastik Sanatlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araş-tırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Anabilim Dalı İstanbul 1998.
_______________, Millî Saraylar Tablo Koleksiyonu, Milli Saraylar, İstanbul 2019.
________________, “Sultan Abdülaziz ve Döneminin Resim Sanatı”, Millî Saraylar
Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, S. 17, İstanbul 2019.
________________, Millî Saraylar Resim Müzesi, Millî Saraylar, İstanbul 2021.
Sinanlar, Seza, Pera Ressamları-Pera Sergileri: 1845-1916, Norgunk Yayıncılık, İstanbul 2010.
Şehsuvaroğlu, H. Y., Sultan Aziz Hayatı-Hal’i-Ölümü, İstanbul 2011.
Wojcik, Agata, “Stanisław Chlebowski, Sultan Abdülaziz’in Sarayında”, çev. Nazan Erbil,
Millî Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, S. 17, 2019.