SALÂH BİRSEL'İN "ŞINGIR MINGIR" SÖZCÜKLERİ -DEYİMLER-
Söz varlığı genel anlamıyla bir dildeki sözlerin bütününü, özel anlamıyla ise kişilerin dağarcığında bulunan söz hazinesini anlatır. Bir dilin sözcük dağarcığının zenginleşmesi bilim ve edebiyatta işlenmesiyle mümkündür. Bu nedenle bilginler, şairler ve yazarlar dilin anlatım imkânlarını geliştiren kişilerin başında gelir. Bireysel söz varlığını geliştirmenin birincil yolu okumaktır. Alman düşünür Wittgenstein'ın "Dilimin sınırları dünyamın sınırlarını imler." sözü, söz varlığının toplum ve birey için taşıdığı önemi açıkça ifade eder. Bu yazıda Salâh Birsel'in Boğaziçi Şıngır Mıngır adlı eseri aracılığıyla Türkçenin söz varlığına kazandırdığı birleşik fiil kuruluşundaki 30 deyim üzerinde durulmuştur. MEB'in lise öğrencilerine tavsiye ettiği 100 Temel Eser'den biri olan bu kitap, genelde bir yazarın özelde ise Birsel'in dili kullanma becerisini sayısız örnekle sergileyen bir metindir. Sanatçının denemeci, günlükçü, şair, özel tarihçi gibi birçok vasfı vardır. Onun bir başka yönü de dil işçisi olmaktır. Eserden belgesel tarama yöntemiyle tespit edilen deyimler, yazarın farklı tekniklerle (türetme, birleştirme, derleme vb.) Türkçeye yeni söyleyişler kazandırdığını göstermektedir.
SALÂH BİRSEL'S "ŞINGIR MINGIR" WORDS -IDIOMS-
Vocabulary, in general meaning, means all of the words in a language. In special meaning, it means all of the words that an individual knows. Expand of a language's vocabulary depends on its being used in science, art and philosophy. For this reason scholars, poets and writers are pioneers of people who develop the narrative possibilities of a language. The primary way of improving the personal vocabulary is reading. The statement by German philosopher Wittgenstein "The limits of my language mean the limits of my world." expresses clearly the importance of vocabulary and personal vocabulary. This article focuses on the 30 idioms that Salâh Birsel brought into Turkish vocabulary by his book named Boğaziçi Şıngır Mıngır. This book is one of the 100 Basic Worksrecommended by the Ministry of Education for high school students. It is a text displaying the author's (Birsel) language ability by numerous examples. He has many characteristics as an essayist, poet, and special historian. But one of his titles is the language worker. In this study, the documentary screening method is used. The idioms which have been determined by this method from the book show how the writer is successful about bringing in new words and idioms to Turkish vocabulary by using different technics like derivation, composition, and collection.
___
- AKALIN, Şükrü Halûk (2009). "Türk Dili: Dünya Dili", Türk Dili, S 687, ss. 195-204.
- AKSAN, Doğan (2000). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim), 1. Cilt, 2. bs., TDK Yayınları, Ankara.
- AKSAN, Doğan (2006). Türkçenin Sözvarlığı, 4. bs., Engin Yayınevi, Ankara.
- AKTUNÇ, Hulki (2010). Büyük Argo Sözlüğü, 7. bs., Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- AKYALÇIN, Necmi (2007). Türkçe İkilemeler Sözlüğü, Anı Yayıncılık, Ankara.
- ALTINKAYNAK, Hikmet (2008). Türk Edebiyatında Yazarlar ve Şairler Sözlüğü, 2. bs., Doğan Kitap, İstanbul.
- AYVERDİ, İlhan (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul.
- BİRSEL, Salâh (1988). Kediler, Bağlam Yayınları, İstanbul.
- BİRSEL, Salâh (2011). Boğaziçi Şıngır Mıngır, 7. bs., Sel Yayıncılık, İstanbul.
- ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
- ÇELİK, Abdullah (2003). Salah Bey Kitabı, Yom Yayınları, Şanlıurfa.
- ÇETİŞLİ, İsmail (2003). Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, 5. bs., Akçağ Yayınları, Ankara.
- DASH, Niladri Sekhar (2008). "Context and Contextual Word Meaning", SKASE Journal of Theoretical Linguistics [online], Volume 5/2, ss. 21-31.
- DEMİR, Celal (2006). "Türkçe/Edebiyat Eğitimi ve Kişisel Kelime Serveti", Millî Eğitim, Kış 2006, S 169, ss. 207-226.
- DOĞAN, D. Mehmet (2008). Doğan Büyük Türkçe Sözlük, 4. bs., Pınar Yayınları, İstanbul.
- EREN, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, 2. bs., Bizim Büro Basımevi, Ankara.
- ERGÜLEN, Haydar (2014). "Salâh Birsel'le Oyuna Devam", Kitap Zamanı, 5 Kasım 2014.
- GÜLER, Zülfi (2014). Divan Şiirinin Kaynağı Olan Peygamber Menkıbeleri, Genç Kalemler Yayıncılık, Nevşehir.
- GÜLSEVİN, Gürer (2013). "Türk Dilinin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri ve Önemi", Yeni Türkiye Türkçe Özel Sayısı, S 55, ss. 753-758.
- KARASAR, Niyazi (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 20. bs., Ankara: Nobel Yayıncılık.
- KARATAŞ, Turan (2011). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Sütun Yayınları, İstanbul.
- KARATAŞ, Turan (2015). Yaza/bilmek, Edebiyat Ortamı Yayınları, Ankara.
- KORKMAZ, Zeynep (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü, 3. bs., TDK Yayınları, Ankara.
- NECATİGİL, Behçet (2007). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, 24. bs., Varlık Yayınları, İstanbul.
- PALA, İskender (2011). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, 21. bs., Kapı Yayınları, İstanbul.
- PARLATIR, İsmail (2008). Atasözleri ve Deyimleri Sözlüğü-II: Deyimler, Yargı Yayınevi, Ankara.
- PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2002). Öz Türkçe Sözlük, 13. bs., Arkadaş Yayınları, Ankara.
- PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2004). Türkçenin Argo Sözlüğü, 2. bs., Arkadaş Yayınları, Ankara.
- TÜRK DİL KURUMU (2011). Türkçe Sözlük, 11. bs., TDK Yayınları, Ankara.
- TÜRK DİL KURUMU (2009). Derleme Sözlüğü VI, 3. bs., TDK Yayınları, Ankara.
- VARDAR, Berke (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, 2. bs., Multilingual Yayınları, İstanbul.
- WITTGENSTEIN, Ludwig (2013). Tractatus Logico-Philosophicus, Çev.: Oruç Aruoba, 7. bs., Metis Yayınları, İstanbul.
- ZÜLFİKAR, Hamza (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler, TDK Yayınları, Ankara.
- ISSN: 1302-5600
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Yayıncı: Milli Eğitim Bakanlığı