ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN OKUL KÜLTÜRÜ PROFİLİ VE ÖRGÜTSEL GÜVENE İLİŞKİN ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ*
Bu araştırma ile öncelikli olarak öğretmenlerin görev yaptıkları okulların bürokratik, destekleyici ve yenilikçi kültür tiplerine ilişkin algıları ile meslektaşlarına ve okul müdürüne duydukları güven arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ayrıca kültür tipi algısı ile meslektaşa ve müdüre duyulan güven algısının, cinsiyet ve müdürle çalışma süresi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediği belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın verileri, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Malatya ili merkez ilçede bulunan ortaokullarda görev yapan ve basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle seçilen 482 öğretmenden toplanmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlere "Örgüt Kültürü Profili Ölçeği" ile "Çok Amaçlı T Ölçeği" uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde frekans, yüzde, t testi ve çoklu doğrusal regresyon analizlerinden faydalanılmıştır. Yapılan analizlerde öğretmenlerin müdürlerine duydukları güven düzeyinin müdürle beraber çalışma süresine göre anlamlı farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Öğretmenlerin bürokratik kültür tipine ilişkin algılarının cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Yapılan regresyon analizleri sonucunda destekleyici ve yenilikçi kültür tipinin meslektaşa duyulan güven düzeyinin, bürokratik ve destekleyici kültür tipinin ise müdüre duyulan güven düzeyinin anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir.
RELATIONSHIP BETWEEN SECONDARY SCHOOL TEACHERS' PERCEPTIONS ON SCHOOL CULTURE PROFILE AND ORGANIZATIONAL TRUST
The primary purpose of this research is to investigate the relationship between school culture profile and teachers' organizational trust. It was also aimed to determine if culture profile and trust levels' of teacher differ significantly in terms of gender and working duration with school principal. Data was gathered from the teachers working in secondary schools located in Malatya through 20132014 semester using random sampling method. Organizational Culture Profile and Omnibus T scales were conducted on the participants. The gathered data was analyzed using frequency, percentage, independent samples t test and multiple linear regression test. Results showed that teachers' trust in principal differ significantly in terms of working duration with principal. Teachers' perception regarding bureaucratic culture differ significantly by gender. Finally regression analysis showed that while supportive and innovative school cultures predict teacher trust in colleagues, bureaucratic and supportive school cultures predict trust in principal.
___
- ABDUL-RASHID, M. Z., SAMBASIVAN, M., ve ABDUL-RAHMAN, A. (2004). The influence of organizational culture on attitudes toward organizational change. Leadership & Organiza- tion Development Journal, 25 (2), 161-179.
- ARTUKSİ, E. (2009). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin okulun örgütsel güven düze- yine ilişkin algıları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Malatya.
- ASLAN, M., ÖZER, N., ve BAKIR, A. A. (2009). Okul kültürüne ilişkin yönetici ve öğretmen gö- rüşleri: nitel bir araştırma. İlköğretim Online, 8(1), 268-281.
- ATİK, S. (2012). İlköğretim okullarının örgüt tipi ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitü- sü-Malatya.
- ATİK, S., ve ÜSTÜNER, M. (2014). İlköğretim okullarının örgüt tipi ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 133-154.
- AYDIN, M. (2010). Eğitim yönetimi (9. Baskı). Ankara: Hatiboğlu Basım ve Yayım.
- BALCI, A. (1992). Eğitim örgütlerine yeni bakış açıları: Kuram araştırma ilişkisi. Ankara Üniversi- tesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 25(1), 27- 45.
- BEYCİOGLU, K. ve ASLAN, M. (2010). Okul gelişiminde temel dinamik olarak değişim ve yeni- leşme: Okul yöneticileri ve öğretmenlerin rolleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 153-173.
- BİLGİÇ, Ö. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyine ilişkin algıları: Küçük- çekmece örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- BÖKEOĞLU, Ö. Ç., ve YILMAZ, K. (2008). İlköğretim okullarında örgütsel güven hakkında öğ- retmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(2), 211-233.
- BRYK, A. S., ve SCHNEIDER, B. (2003). Trust in schools: A core resource for reform. Educational Leadership, 60(6), 40-44.
- BULUÇ, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki, Eğitim ve Bilim, 34(152), 71-86.
- BURSALIOĞLU, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (12. Basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- BURSALIOĞLU, Z. (2003). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. (7. basım). Ankara: Pegem A Ya- yıncılık.
- ÇAĞLAR, Ç. (2011). Okullardaki örgütsel güven düzeyi ile öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1827-1847.
- CAMERON, K. S., ve QUINN, R. E. (2011). Diagnosing and changing organizational culture: Based on the competing values framework (3rd Ed). San Francisco: Jossey-Bass
- CAN, H., AŞAN, Ö., ve AYDIN, E. M. (2006). Örgütsel davranış, İstanbul: Arıkan Basın Yayın.
- CANLI, S., DEMİRTAŞ, H., ve ÖZER, N. (2015). Okul yöneticilerinin değişime yönelik eğilimleri. İlköğretim Online, 14(2). 634-646.
- ÇELİK, V. (2000). Okul kültürü ve yönetimi, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- ÇELİKTEN, M. (2003). Okul kültürünün şekillendirilmesinde müdürün rolleri. Türk Eğitim Bilim- leri Dergisi, 1(4). 453-462.
- CERİT, Y. (2009). Öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri ile işbirliği yapma düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (2), 637-657.
- DAYIOĞLU, S. H. Ç. (2010). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin yöneticilerine duy- dukları güven ile iş doyumları arasındaki ilişki: Bakırköy ilçesi örneği (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi-İstanbul.
- DEMİRTAŞ, H. (2012). İlköğretim okullarının değişime açıklığı, İlköğretim Online, 11(1), 18-34.
- ENGLISH, F. W. (1992). Educational administration: The human science. New York: Harper Collins.
- EREN, E. (2008). Yönetim ve organizasyon (8. basım). İstanbul: Beta Yayınları.
- GEORGE, M. P., WHITE, G. P., & SCHLAFFER, J. J. (2007). Implementing school-wide behavior change: Lessons from the field. Psychology in the Schools, 44 (1), 41-51.
- GÜÇLÜ, N. ( 2003). Örgüt Kültürü. Kırgızistan Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:6, 147-159.
- HALL, R. H. (1963). The concept of bureaucracy: An empirical assessment. American Journal of Sociology; 69 (1), 32-40.
- HOFSTEDE, G. J., HOFSTEDE, G., & PEDERSEN, P. (2002). Exploring culture: Exercises, stories, and synthetic cultures. Yarmouth, ME: Intercultural Press.
- HOFSTEDE, G., HOFSTEDE, G. J., & MINKOV, M. (2010). Cultures and organizations: software of the mind: intercultural cooperation and its importance for survival. New York: McGraw-Hill.
- HOY, W. K. (1990). Organizational Climate and Culture: A Conceptual Analysis of the School workplace. Journal of Educational and Psychological Consultation, 1(2), 149-168.
- HOY, W. K. ve TSCHANNEN-MORAN, M. (1999). Five faces of trust: An empirical confirmation in urban elementary schools. Journal of School Leadership, 9, 184-208.
- HOY, W. K., GAGE, C. Q. ve TARTER, C. J. (2006). School mindfulness and faculty trust: Neces- sary conditions for each other?. Educational Administration Quarterly, 42(2), 236-255.
- HOY, W.K. ve TSCHANNEN-MORAN, M. (2003). The conceptualization and measurement of faculty trust in schools: The omnibus T-Scale. In W.K. Hoy & C.G. Miskel, Theory and rese- arch in educational administration. Information Age Publishing: Greenwich: CT.
- KARSENTI, T., ve COLLIN, S. (2013). Why are new teachers leaving the profession? Results of a Canada-wide survey? Education, 3(3), 141-149.
- KOÇ, H., ve YAZICIOĞLU, İ.( 2011) Yöneticiye duyulan güven ile iş tatmini arasındaki ilişki: Kamu ve özel sektör karşılaştırması, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12 (1). 46-57.
- KONDAKÇI, Y., ZAYİM, M. ve ÇALIŞKAN, Ö. (2010). Okul yöneticilerinin değişime hazır olma tutumlarının okulun öğretim düzeyi, yöneticilerin deneyimi ve okul büyüklüğü bağla- mında incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 155-175.
- KONGAR, E. (1972). Toplumsal değişme. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- KOUZES, J. ve POSNER, B. (1995). The leadership challenge. CA: Jossey Bass Inc.
- KUTSYURUBA, B., ve WALKER, K. (2015). The role of trust in developing teacher leaders throu- gh early-career ınduction and mentoring programs. Antistasis, 5(1). 32-36.
- LEWIS, J. D., ve WEIGERT, A. (1985). Trust as a social reality. Social forces, 63(4), 967-985.
- LI, P. P. (2007). Towards an interdisciplinary conceptualization of trust: A typological approach. Management and Organization Review, 3(3), 421-445.
- LUHMANN, N. (1979).Trust and power. New York: John Willey & Sons.
- MAYER, R. C., DAVİS, J. H., ve SCHOORMAN, F. D. (1995). An integrative model of organizati- onal trust. Academy of management review, 20(3), 709-734.
- MEMDUHOĞLU, H. B. ve ZENGİN, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güvene ilişkin öğretmen görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1) 211-217.
- MINTZBERG, H. (1983). Power in and around Organizations. Englewood Cliffs, NJ: Prentice- Hall.
- MİSHRA, A., VE MİSHRA, K. E. (2013). Becoming a trustworthy leader: Psychology and practice. London: Routledge.
- NAKTİYOK, A. (2007). Yenilik yönelimi ve örgütsel faktörler. Atatürk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 211-231.
- ÖMEROĞLU, Ö. (2006). Okul yönetiminde bürokrasi ile öğretmenlerin okula ilişkin tutumları arasında- ki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
- O'REILLY, C. A., CHATMAN, J., & CALDWELL, D. F. (1991). People and organizational culture: A profile comparison approach to assessing person-organization fit. Academy of manage- ment journal, 34(3), 487-516.
- OUCHI, W. (1981). Theory Z: Reading. MA: Free Press, Addison-Wesley.
- ÖZDEMİR, S. (2012). İlköğretim okullarında okul kültürü ile örgütsel sağlık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(4), 599-620.
- ÖZDİL, K. (2005). İlköğretim okullarında güven ve örgütsel iklim arasındaki ilişki. (Yayınlanma- mış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- ÖZER, N. (2010). İlköğretim okullarının örgütsel diriklik, bürokratiklik ve örgüt normları açısın- dan analizi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi: Malatya.
- ÖZER, N., DEMİRTAŞ, H., ÜSTÜNER, M., ve CÖMERT, M. (2006). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Ege Eğitim Dergisi, 7(1), 103-124.
- ÖZER, N., DÖNMEZ, B. ve ATİK, S. (2015). Ortaokul ve lise öğrencilerinin okul müdürüne ve öğret- menlere güven düzeylerinin incelenmesi, Yayımlanmamış araştırma raporu, İnönü Üniver- sitesi: Malatya.
- ÖZER, N., ve TÜL, C. (2014). Öğrenciler için öğretmene güven ölçeğinin Türkçe formunun psi- kometrik özelliklerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 10(1).105- 119.
- ÖZTÜRK, Ç., ve AYDIN, B. (2012). Ortaöğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Güven Algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2). 485-504.
- ÖZTÜRK, N. (2001). Liselerde bürokratikleşme ve öğretmenlerin stres düzeyleri. (Yayımlanmamış Dok- tora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi-İzmir.
- ÖZTÜRK, Z., ve MARAL, S. (2015). İlkokul ve ortaokul müdür yardımcılarının örgütsel bağ- lılıklarının bir yordayıcısı olarak okul kültürü: Yalova İli Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi,7(2), 63-86.
- PAKER, N.(2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel güvenleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki: Sakarya il örneği, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
- PARRY, B. S. (2004). Organizational profile: Determining a match. Gordon, J. (Ed.). Pfeiffer's Classic Inventories, questionnaires and surveys for training and development. (s. 15-25). San Francisco: Pfeiffer Publications.
- PHEYSEY, D. C. (2003). Organizational culture: Types and transformations. London: Routledge.
- POLAT, S., ve CELEP, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(2), 307-331.
- REICHERS, A. E., ve SCHNEIDER, B. (1990). Climate and culture: An evolution of constructs. In B. Schneider (Ed.), Organizational climate and culture. San Francisco: Jossey-Bass.
- ROTTER, J. (1967). A new scale for the measurement of interpersonal trust. Journal of Personality, 35(4), 651-665.
- SARGUT, A. S. (2010). Kültürler arası farklılaşma ve yönetim (3. Baskı). Ankara: İmge Yayıncılık.
- SCHEIN, E. H. (2004).Organizational culture and leadership (5th Edition). San Francisco: Jossey-Bass.
- SCHEIN, E. H. (2009). The corporate culture survival guide (JB warren Bennis series). San Francisco: Jossey-Bass.
- SCHWARTZ, H., ve DAVIS, S. M. (1981). Matching corporate culture and business strategy. Orga- nizational dynamics, 10(1), 30-48.
- SEBRING, P. B., & BRYK, A. S. (2000). School leadership and the bottom line in Chicago. Phi Delta Kappan, 81(6), 440-443.
- SEZGİN, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156). 142-159.
- ŞİŞMAN, M. (1993). İlkokullarda örgüt kültürü: Eskişehir il merkezindeki ilkokullarda bir araş- tırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
- ŞİŞMAN, M. (1994). Örgüt kültürü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları (Yayın no: 732).
- ŞİŞMAN, M. (2002). Örgütler ve kültürler. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
- ŞİŞMAN, M. (2011). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. (4. basım). Ankara:Pegem Akademi.
- SIX, F. (2005). The trouble with trust: The dynamics of interpersonal trust building. Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing Limited.
- SMIRCICH, L. (1983). Concepts of culture and organizational analysis. Administrative science qu- arterly, 28(3), 339-358.
- TANRIÖĞEN, Z. M., BAŞTÜRK, R., ve BAŞER, M. U. (2014). İlköğretim okullarında cinsiyet ve örgütsel rollere göre örgüt kültürü algısı. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 170-180.
- TAŞDAN, M., ve YALÇIN, Y. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algıladıkları sosyal destek ile örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilim- leri Dergisi, 10(4), 2569-2620.
- TDK (2005). Türkçe sözlük (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- TERZİ, A. R. (2005). İlköğretim okullarında örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 43, 423-442.
- TEYFUR, M., BEYTEKİN, O. F., ve YALÇINKAYA, M. (2013). İlköğretim okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ile okullardaki örgütsel güven düzeyinin incelenmesi (İzmir il örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 84-106.
- TEZCAN, M.(1984). Sosyal ve kültürel değişme. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- TOKGÖZ, N. (2011). Örgütsel sinisizim, örgütsel destek ve örgütsel adalet ilişkisi: elektrik dağıt- ma işletmesi çalışanları örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (2). 363-387.
- TONBUL, Y., ve SAĞIROĞLU, S. (2012). Okul müdürlerinin zorunlu yer değiştirme uygulaması- na ilişkin bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(2), 313-339.
- TUNÇ, Ç., ve ÇELİK, M. (2010). Algılanan örgütsel desteğin çalışanların iş-aile, aile-iş çatışması, örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi: savunma sektöründe bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14 (1). 209-232.
- UZBİLEK, A. (2006). Örgütlerde oluşan sosyal ilişkilerin örgütsel güvenin alt boyutlarına etki- leri: Başkent Üniversitesi örneği(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
- WALLACH, E.J. (1983). Individuals and organizations: The cultural match, Training & Develop- ment Journal, 37(2), 28-36.
- YILMAZ, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenme- si. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 739-756.
- YÜCEL, C. (1999). Bureaucracy and teachers' sense of power (Unpublished doctoral dissertation). Virginia Polytechnic Institute and State University: Virginia. [UMI Number: 3147768].
- YÜCEL, C., Karaman, K., ve Dönder, H. (2008). Öğretmen görüşlerine göre, okullardaki bürokrasi ile örgütsel vatandaşlık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(1), 49-74.
- YÜKSEL, F. (2009). Ortaöğretim kurumlarında örgüt kültürü ile örgütsel güven arasındaki ilişki (Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
- ZENGİN, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güven ile öğretmenlerin örgütsel vatandaş- lık davranışı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniver- sitesi, Van.