Sanatta Kültürel Simgeler: Zeytin Ağacı

Ortaöğretim Görsel Sanatlar dersi öğretim planında, Geleneksel Türk Sanatlarında kullanılan motiflerin simgesel anlamlarına yönelik kazanımlar yer almaktadır. Bu kazanımların, öğrencilerin yaşamlarında yer edinen bir öğeden yola çıkarak kazandırılması ve onların farklı nesnelere kendi simgesel anlamlarını nasıl yükleyebilecekleri konusu, bu araştırmanın problem durumunu oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı; zeytin kültüründe yetişen öğrencilerde, zeytin ağacı örneği ile Geleneksel Türk motiflerinde kullanılan ağaç simgesine farkındalık oluşturmaktır. Görsel Sanatlar dersi kazanımlarında yer alan Geleneksel Türk motiflerinin öğretiminde öğrencilerin yaşamlarından seçilen bir örnekten yola çıkıldığı takdirde öğrenmede kalıcılığın sağlanacağı ve öğrenilen bilgilerin yaşama entegre edilmesinin daha kolay olacağı düşünülmektedir. Araştırmada, Geleneksel Türk Sanatlarında geniş bir kullanım alanına sahip “Hayat Ağacı” motifi üzerinde durulmaktadır. Hayat ağacı motifinin anlatımında Gemlik için önemli bir kültür bitkisi olan “Zeytin Ağacı” seçilmiştir. Zeytin, aynı zamanda hayat ağacının simgelerinden biridir. Araştırmada, ‘Nitel Araştırma’ yöntemlerinden ‘Durum Çalışması’ kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, Gemlik Celal Bayar Anadolu Lisesinde öğrenim gören 10. Sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Çalışma grubunun belirlenmesinde benzeşik örneklem türü kullanılmıştır. Araştırma verileri tematik analiz yöntemiyle çözümlenmiş; analiz sonucunda “öğrenci görüşleri”, “öğrenci farkındalığı”, “öğrenci çalışmaları” temalarına ulaşılmıştır. “Öğrenci çalışmaları” başlığı altında ortaya çıkan uygulamalı çalışmalar doküman değerlendirme formu üzerinden değerlendirilmiş, araştırma verilerine dahil edilmiştir. Bu çalışma sayesinde öğrenciler gördükleri dış dünyayı değil kendi iç dünyalarını yansıtmış; yaptıkları sanatsal çalışmalarda, sıradan gibi görünen nesnelere simgesel anlamlar yükleyerek kendilerini daha özgür ifade edebileceklerinin farkına varmıştır. Bu araştırma, zeytin kültüründe yetişen öğrencilerde zeytin ağacı örneği ile geleneksel Türk motiflerinde yer alan ağaç simgesine farkındalık oluşturması ve kültürel aktarımın sağlanmasında etkili olması bakımından önemli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Görsel Sanatlar Dersi, Geleneksel Türk Sanatları, hayat ağacı, zeytin

PDF

___

Atilla, A. N., (2003), Batı Anadolu Zeytinyağı Kültürü. Tariş Zeytin Kitaplığı-1, İzmir.
Boynudelik, Z. İ., Boynudelik, M. (2011), Zeytinin Renkleri, Sanat Tarihinde Zeytin İmgesi, Umur Yayınları.
Creswell, J. W. (2019). Nitel araştırmacılar için 30 temel beceri. (Çev. H. Özcan).Ankara: Anı Yayıncılık.
Erbek, M. (2002), Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Erdal, G. (2020), Anadolu ve Türk Kültüründe Zeytin, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi.
Erhat, A. (2000), Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Ersoy, N. (2007), Semboller ve Yorumları, Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri, İstanbul.
Eryılmaz, A. (2020), Geçmişten Günümüze Zeytin ve Zeytinyağı, Mart Matbaa Sistemleri.
Eskiyörük, D. (2016). Antik Çağda Zeytin ve Zeytinyağı: Kilikya Bölgesi Örneği, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Special issue1 ), 228-243.
Gombrich, E. H. (2020), Sanatın Öyküsü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Işık, R. (2004), “Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar ve Bunlara Bağlı Kültler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9:2, Elazığ.
Jung, C.G. (2009). İnsan ve Sembolleri, Çev. Ali Nahit Babaoğlu, Okyanus yayınları, İstanbul.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (3. Bs.). (Çev. Ed. S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Naskali, E. G. (2017), Zeytin Kitabı, Çalış Ofset, İstanbul.
Neuman, L. W. (2014). Social Research Methods: Qualitative And Quantitative Approaches (Seventh Ed.). Essex: Pearson Education Limited.
Tunç, Z., Akbulut, Y. (2016). Eski Türk Devletlerinin Destanlarına Göre Kurttan ve Ağaçtan Türeme, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi • Cilt III, Sayı 1.
Yıldırım, A., ve Simsek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yuluğ, Elif (2018). Çatalhöyük’te Şamanizm İzleri, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı.
Wilkinson, K. (2011), Semboller ve İşaretler, Alfa Yayınları, İstanbul.