Meryem Türkan IŞIK, Döndü CAN, MELTEM AKBAŞ, RANA CAN

Mersin’de Bir Kadın Sınıkçının Uygulamaları

İnsanlık tarihi kadar eski olan geleneksel tıp uygulamaları insanın doğa ile olan mücadelesi sırasında kazandığı tecrübelerle hayat bulmuş, varlığını sürdürmüş ve bugünlere gelmiştir. Kırık-çıkık geleneksel tedavi müdahale biçimi açısından diğer şifa yöntemlerinden ayrılmaktadır. Ulusal ölçekte travma sonrası geleneksel tedavi yöntemleri bağlamında kırık-çıkıkçı/sınıkçıya başvurma günlük pratikte varlığını sürdürmektedir. Kadın sınıkçıya özgün iyileştirme pratiklerinin toplanması ve bu bilgilerin kayıt altına alınması halk tıbbı uygulamaları için önemlidir. Bu çalışmamızda Mersin’de yaşayan ve günümüzde de kırık-çıkık ve damar kaymalarıyla ilgili geleneksel tedavilerini uygulayan bir halk hekiminin yöntemleri incelenmiştir. Mersin ilinde yaşamakta olan, 86 yaşında bir kadın sınıkçı kaynak kişi olarak alındı. Araştırmacılar tarafından sınıkçının yaşamakta olduğu doğal ortamında iki kez ziyaret edildi. Bu çalışmaya konu olan halk hekimi/kadın sınıkçı, kırık, çıkık ve doku zedelenmesiyle ilgilenmenin yanı sıra bel kayması, kasık şişliği, yüğrük hastalığı gibi bazı faklı uygulamalar da yapmaktadır. Günümüzde tıbbi olarak güvenilmez ve çoğu kez zararlı olmasına rağmen, sınıkçılar hala alternatif tedavi sürecinde tercih edilmektedir. Sınıkçının yaptığı bazı uygulamaların tıbbi sakıncaları olabileceğini, modern tıp uygulanmasının gecikmesine neden olabileceğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Halk hekimi, kadın sınıkçı, geleneksel uygulamaları

Practices of a Female Bonesetter in Mersin

Traditional medical practices, which are as old as human history, have survived and have continued to exist and have come to life today as a result of man's struggle with nature. The fracture-dislocation is different from other healing methods in terms of traditional treatment intervention. In our country, traditional post-traumatic treatment methods continue to exist in daily practice. The collection and recording of the specific healing practices of women's classmates is important for folk medicine practices. In this study, the methods of a folk healer living in Mersin and practicing traditional therapies for fracture-dislocation and vascular problems are examined. An 86-year-old woman living in the province of Mersin was taken as a slaughter source. It was visited twice by the researchers in their natural environment where the nephew was living. The subject of this study is the general practitioner/physician who deals with fractures, dislocations and tissue damage, as well as some other applications such as back sagging, groin swelling, and pustular disease. Though medically unreliable and often harmful today, bonesetters are still consulted in alternative treatment process. Some of the practices performed by bonesetters may have medical hazards and may delay the application of modern medicine.

Keywords:

Folk healer, female bonesetter, traditional medicine practices,

___

1. Dada AA, Yinusa W, Giwa SO. Review of the practice of traditional bone setting in Nigeria. African Health Sci 2011;11:262-265.2. Kaplan M. Geleneksel Tıbbın Yeniden Üretim Sürecinde Kadın. Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 2010;257:1-20.3. Karakaş A. Osmaniye ve Çevresi Halk Hekimliğinde Dinsel-Büyüsel Uygulamalar. Sosyal Bilimler Dergisi 2015; 2 (5):156-166.4. Artun E. Türk Halk Bilimi. Bayrak Matbaası, İstanbul 2005. 181-185.5. Türkdoğan O. Kültür ve sağlık hastalık sistemi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları; 1991.6. Global Health History Seminar on Traditional Medicine and Ayurveda, WHO-HQ, Geneva, 19 March 2015. Erişim adresi: http://www.who.int/global_health_histories/seminars/Dr_Zhangs_Presentation_GHHSeminar_86.pdf7.Edusei, A. K.,Owusu-Ansah, F. E., Dogbe, J. A., Morgan, J., &Sarpong, K. Perspectives in musculoskeletal injury management by traditional bone setters in Ashanti, Ghana. African journal of disability, 2015; 4(1).8. Öztürk, M.,Uskun, E., Özdemir, R., Çınar, M., Alptekin, F., & Doğan, M. Isparta İli'nde Halkın Geleneksel Tedavi Tercihi. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History 2005; 13(3), 179-186.9. Şar S. Anadolu’da Halk Hekimliği Uygulamaları. Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 2005;13:131-13610. Gözen, A., Doğan, A., Gökalp, M. A., Ünsal, S. Ş., & Güner, S2008-2012 Yılları Arasında Kliniğimize Başvuran, Sınıkçı Müdahalesi Gören, Hastaların Analizi. Tıp Araştırmaları Dergisi 2015; Cilt: 13 Sayı: 1.11. Lambert, H. Medical pluralism and medical marginality: Bone doctors and the selectivelegitimation of therapeutic expertise in India. SocialScience&Medicine 2012;74(7), 1029-1036.12. Baysal N. Gelenek ve değişim ekseninde Trabzon halk hekimliği üzerine bir araştırma. Gece Kitaplığı, Ankara 2014;132-134.13. Çolak F. Yazılı Ve Sözlü Belgeler Işığında Niğde Halk Hekimliği. Kömen Yayınları, 1 Baskı, Konya 2015.14. Polat H. Sivas Ulaş’ta Halk Hekimliği Uygulamaları. Ürün Yayınları, 1 Baskı, Ankara 1995.15. Allahverdi E. Kırıkçı ve Çıkıkçılar Tarafından Tedavi Edilen Hastaların Özellikleri: Bir Gözlemsel Klinik Çalışma. Kafkas J Med Sci 2011;1(3):118–121. Erişim: https://www.journalagent.com/z4/vi.asp?pdir=kafkas&plng=tur&un=KJMS-54154.16. Sargın S, Aslan A, Konya MN, Atik A, Meriç G. Kas iskelet sistemi yaralanmalarında Türk toplumunun sınıkçı tercihi ve etkileyen faktörler. Journal of Clinical and Experimental Investigations 2013; 4 (4): 477-48217. Alemdar C, Azboy İ, Demirtaş A, Özkul E, Gem M, Bulut M, Uçar BY, Tutak Y. Bölgemizdeki Kırıkçı Sekellerinin Ortopedik Açıdan Değerlendirilmesi İstanbul Med J 2014; 15: 122-126.