Malatya’da yaşanan bulaşıcı hastalıklar ve karantina uygulamaları (1889
01 Ocak-15 Mart 2015 tarihleri arasında yapılan bu çalışmada, XIX. yüzyılın sonlarından itibaren Anadolu’da göç yolları üzerinde bulunan Malatya’da yaşanan bulaşıcı hastalıklar ve bu hastalıklara karşı uygulanan mücadeleler hakkında bilgi elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle Başbakanlık Osmanlı Arşiv kataloğu taranarak konu ile ilgili olduğu düşünülen 40 belge tespit edilmiş ve Başbakanlık Osmanlı Arşivinde yapılan araştırma sonucunda bu belgelerden 22’sinin Malatya’da yaşanan bulaşıcı hastalıklar ile karantina uygulamaları hakkında bilgi verdiği görülmüştür. On dokuzuncu yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı Devleti, başta kolera olmak üzere veba, sıtma, çiçek, tifo, tifüs, sarıhumma gibi bulaşıcı hastalıkların neden olduğu salgınlardan etkilenmiştir. İstanbul’da ve Anadolu’nun birçok vilayetinde bu salgınlara karşı önlemler alınmasına rağmen ciddi ölümlerin yaşandığı görülmüştür. 1894 yılında, özellikle yaz aylarından itibaren bu salgınlar Mamüretülaziz (Elazığ) vilayetine bağlı bir sancak olan Malatya’yı da etkisi altına almıştır. 1889-1922 yılları arasına ait Başbakanlık Osmanlı Arşiv belgelerinde Malatya ve kazalarında salgınlar yaşandığı, özellikle koleranın ölümlere sebebiyet verdiği ve Mamüretülaziz, Diyarbakır, Sivas gibi vilayetlere salgının geçmesinin önlenmesi için Malatya’da ciddi karantina önlemlerinin alındığı görülmüştür. Örneğin,1894 yılına ait bir belgede Kayseri, Yozgat, Malatya ve Anadolu’nun bazı mahallerinde devam eden koleranın sirayetine meydan verilmemesi için önlem alınması gerektiği belirtilmiştir. Çiçek ve difteri hastalıklarının da Malatya’nın kazası olan Eğin’de salgınlar yaptığı, çocuklara aşı yapıldığı ve difteri için bakteriyoloji haneye başvurulduğu 1906, 1907 ve 1909 tarihli belgelerde ifade edilmiştir. 1920 yıllarına gelindiğinde ise Anadolu’da olduğu gibi Malatya’da da trahom hastalığı etkili olmuş ve bölgede “Körler Mektebi” hastane olarak da hizmet vermiştir
Anahtar Kelimeler:
Salgın hastalıklar, Kolera, Çiçek, Difteri, Keywords: Infectious diseases, cholera, small-pox
Infectıous dısease ın Malatya and quarantıne applıcatıons (1889-1922)
In this work, which was carried on between 1st January and 15th March 2015, it was aimed at getting information about epidemic diseases occured in Malatya in XIXth century and struggles against them. For this reason, it was scanned the Ottoman Archives catalogue and 40 documents related to this subject was identified. At the end of this research, it was found that 22 of these 40 documents gives information about the epidemic disease occured in Malatya and quarantine applications. From the beginning of the XIXth century, Ottoman Empire was influenced by the infections caused by cholera, plague, malaria, small-pox, typhoid, typhus and yellow fever. Although measures were taken against these infections in İstanbul and in many anatolian cities, there were really serious deaths. In 1894, especially in summer time, these infections also affected Malatya, a town of Mamüretülaziz(Elazığ) province. In Ottoman archives documents related to 1889-1922, in Malatya and its counties, it is seen that there were infections and especially cholera caused to deaths and measures were taken in Malatya to prevent spreading these infections to provinces like Mamüretülaziz, Diyarbakır and Sivas. For example, in a document related to 1894, it was suggested to take measures to prevent spreading cholera in Kayseri, Yozgat, Malatya and other Anatolian areas. In 1906, 1907, 1909 documents, it was expressed that Smallpox and diphtheria in Eğin county of Malatya caused to infections and the children were vaccined and for diphtheria it was applied for bacteriology. In 1920, trachoma disease was effective in Malatya as well as Anatolia and in that area Trachoma Hospital, called ‘Blinds School’, served many years.
Keywords:
Salgın hastalıklar, Kolera, Çiçek, Difteri, Trahom, Karantina Malatya / Infectious Diseases, Cholera, Small-Pox, Diphtheria, Trachoma, Quarantine, Malatya,
___
- http://www.malatyaninefsanetarihi.com/malatya-tarihi.php Ersoy N., Güngör Y., Akpınar A. International Sanitary Conferences from the Ottoman perspective (1851-1938). Hygia
- Internationalis: An Interdisciplinary Journal for the History of Public Health, 2011; 10(1): 53-79.
- Kahya E., Erdemir A.D. Bilimsel Çalışmalar Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara: 2000; s. 250-254.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).DH.MKT.(Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi),1548/44 (23.M.1306/29 Eylül 1306).
- BOA.,DH.MKT.,1882/111 (23.Ra.1309/27 Ekim 1891);BOA.,DH.MKT.,2021/74 (26.R.1310/17 Kasım 1892); BOA.,DH. MKT.,2041/80 (22.C.1310/11 Ocak 1893).
- BOA.,DH.MKT.,1988/1 (22.M.1310/16 Ağustos 1892; BOA.,DH.MKT.,1989/61 (25.M.1310/19 Ağustos 1892).
- BOA.,A.} MKT.MHM.(Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi ), 594/11 (27.B.1311/03 Şubat 1894).
- BOA., A.} MKT.MHM.,552/2 (10.Za.1311/15 Mayıs 1894); BOA.,İ..HUS.(İrade Hususi), 25/1311 (16.Z.1311/20 Haziran
- ); BOA., A.} MKT.MHM.,552/10 (16.Z.1311/20 Haziran 1894); BOA.,Y..MTV.(Mütenevvi Maruzat Evrakı), 98/99
- (29.Z.1311/3 Temmuz 1894);BOA., DH.MKT., 261/17 (11.M.1312/15 Temmuz 1894).
- BOA.,İ..DH.(İrade Dahiliye Belgeleri),1314/1312 (07.M.1312/11 Temmuz 1894); BOA.,MF.MKT.(Mektubi Kalemi), 224/10 (05.Ra.1312/06 Eylül1894).
- BOA.,DH.MKT.,266/8 (25.M.1312/29 Temmuz 1894).
- Ayar, M. (2005). Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892 – 1895). Marmara Üniversitesi Türkiyat
- Araştırmaları Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi BilimDalı (Doktora Tezi), s.105-106. BOA.,Y..A…HUS.(Sadaret Hususi Maruzat Evrakı ),308/138 (14.Ra.1312/28 Nisan 1895).
- BOA.,DH.MKT., 2196/56 (22.Z.1316/03 Mayıs 1899).
- BOA.,DH.MKT., 1039/42 (12.Za.1323/08 Ocak 1906); BOA.,DH.MKT., 1156/80 (17.S.1325/01 Nisan 1907); BOA.,DH. MKT., 2727/98 (11.M.1327/02 Şubat 1909).
- BOA.,DH.H…(Dahiliye Nezareti Hukuk Evrakı), 26/3 (18.Ş.1329/14 Ağustos 1911); BOA.,DH.İD..(Dahiliye Nezareti İdare Evrakı), 57/9 (11.R.1330/30 Mart 1912).
- Özer S. Türkiye’de Trahomla Mücadele (1925-1945). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 2014; 54: 121-152.
- ISSN: 1309-761X
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2010
- Yayıncı: OYA ÖGENLER
Sayıdaki Diğer Makaleler
Mersin ilinde bir kadın şifacı
Malatya’da yaşanan bulaşıcı hastalıklar ve karantina uygulamaları (1889
Türk Halk Hekimliğindeki Ocak Çeşitleri
Osmanlının Suriye’ye son hizmetlerinden Şam Tıp Fakültesi zorunluluktan mı kuruldu?
XVI. Yüzyılda Osmanli Mahkeme Kayitlarinda Atlarin Korunması