Esra TÜRKER, Gözdenur TANRIKULU, Ömer ÇELİKTEN

Hemodiyaliz Hastalarında Öz Bakım Gücünün Semptom Yönetimi İlişkisi Üzerine Bir Araştırma

Amaç: Araştırma, kronik böbrek yetmezliği olan ve hemodiyaliz tedavisi gören hastaların öz bakım gücünün semptom yönetimine olan ilişkisinin incelenmesi amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı olarak yapılmıştır.Yöntem: Araştırma 31 Mart -5 Haziran 2022 tarihlerinde Ankara’da bulunan özel bir diyaliz merkezinde hemodiyaliz tedavisi alan hastalarla (n:126) yapılmıştır. Veriler; sosyodemografik özellikler formu, Diyaliz Hastalarına Yönelik Öz Bakım Gücü Ölçeği ve Diyaliz Semptom İndeksi ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; yüzdelik dağılımlar, ortalama, t testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Çalışmada p<0.05 düzeyi istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir.Bulgular: Araştırma kapsamındaki hastaların öz bakım gücünün orta düzeyde olduğu saptanmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan hastaların diyaliz semptom indeksinden aldıkları puanın orta düzeye yakın olduğu belirlenmiştir. Öz Bakım gücü ölçeğinin alt boyutu olan diyet ile semptomlar arasında negatif yönlü orta düzey ilişki saptanmıştır. Diyaliz semptom indeksi ile ruhsal durum alt boyutu arasında pozitif yönlü orta düzey anlamlı ilişki olduğu saptanmıştır.Sonuç: Bu araştırmaya katılan hastaların öz bakım gücü ile semptom yönetimi arasında orta düzeyde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Bu nedenle hemodiyaliz tedavisi alan, 65 yaş üzerinde ve başka kronik hastalığı olan bireylerin daha fazla desteğe ihtiyacı olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hemodiyaliz, Öz Bakım Gücü, Semptom, Hemşirelik

A Study on the Relationship between Self-Care Agency and Symptom Management in Hemodialysis Patients

Aim: The research was conducted as a descriptive and correlational study to examine the relationship of self-care agency to symptom management in patients with chronic renal failure and receiving hemodialysis treatment.Method: Research was conducted with patients (n:126) who received hemodialysis treatment in a private dialysis center in Ankara between March 31 and June 5, 2022. Data; sociodemographic characteristics form, Dialysis Patients Self-Care Agency Scale and Dialysis Symptom Index were collected. In the evaluation of the data; Percentage distributions, mean, t-test and one-way analysis of variance were used. The p<0.05 level was considered statistically significant in the study.Results: It was determined that the self-care agency of the patients within the scope of the study was at a moderate level. In addition, it was determined that the scores of the patients participating in the study from the dialysis symptom index were close to the middle level. A moderate negative correlation was found between the symptoms and diet, which is the sub-dimension of the Self-Care Agency Scale. It was determined that there was a positive, moderately significant relationship between the dialysis symptom index and the mental state sub-dimension.Conclusion: It was determined that there was a moderate relationship between the self-care agency of the patients participating in this study and symptom management. For this reason, it is thought that individuals who receive hemodialysis treatment, are over 65 years old and have other chronic diseases need more support.

Keywords:

Hemodialysis, Self care agency, Symptom, Nursing,

PDF

___

1. Akgül İzgü N. Diğer Kronik Hastalılar. Özdemir L, Sütçü Çiçek H, eds. Rehabilitasyon Hemşireliği Uygulamaya Güncel Yaklaşım. 1.Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık; 2014. s. 359-360.
2. Enç N, Öz Alkan H. Üriner Sistem Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Enç N, ed. İç hastalıkları hemşireliği. 1.Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2014. s. 227-241.
3. Durmaz Akyol A. Kronik Böbrek Yetmezliği. Durmaz Akyol A, ed. Üriner Sistem Hastalıklarında Bakım. 1.Baskı. İzmir: Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Yayınları; 2005;112-150.
4. Karadakovan A, Kaymakcı Ş. Üriner Sistem Hastalıkları. İçinde A. Karadakovan, F. E. Aslan (Eds.). Dahili ve Cerrahi Hastalıklarında Bakım. (3. Baskı). Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi; 2014;859-916.
5. Spiegel DM. Böbrek Replasman Tedavisi: Diyaliz. A. Yavuz (Çev.). İçinde W. Robert ve M.D. Schrier (Eds.). G. Süleymanlar (Çev. Ed.). Nefroloji El Kitabı. (6. Baskı). Türk Nefroloji Derneği Yayını. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri Ltd.Şti; 2007; 187-213.
6. Yürügen B, Gökdoğan F, Nural N. Diyaliz Teknikerleri için Nefroloji Kitabı. Birinci Baskı. Akademisyen Tıp Kitabevi, No.5, Ankara; 2015;1-182.
7. Akpolat T, Utaş C. Hemodiyalizde sık karşılaşılan sorunlar [Online]. Erişim adresi:http://www.tsn.org.tr/folders/file/hemodiyaliz_hastasinda_karsilasilan_sorunlar.pdf
8. Moledina DG, Perry Wilson F. Pharmacologic treatment of common symptoms in dialysis patients: A narrative review. Semin Dialysis 2015;28:377-83.
9. Ünal G, Bilge A. Hemodiyaliz tedavisindeki son dönem böbrek yetmezlikli hastaların ruhsal durumlarının ve yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. Ege Tıp Dergisi 2005;44:35-8.
10. Ören B. Hemodiyaliz ve Periton Diyalizi Olan Hastaların Yaşam Kalitesi ve Öz-Bakım Gücünü Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2010.
11. Velioğlu P. Özbakım Yetersizliği Kuramı. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. (2. Baskı). İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2012; 319-339.
12. Sabuncu N, İlhan ES. Hemşirelikte Temel Kavramlar. İçinde N. Sabuncu (Ed.) Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar. (4. Baskı.). Ankara: Alter Yayıncılık Ltd.Şti; 2014;9-78.
13. Alemdar H, Pakyüz ÇS. Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücünün yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015;2:19-30.
14. İlhan F. Hemodiyaliz Hastalarının Öz Bakım Gücünü Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 2011.
15. Murtagh FEM, et al. Symptom management in patients with established renal failure managed without dialysis. EDTNA/ERCA 2006;32:93-8.
16. Alkın DC, Özer Z. Hemodiyaliz Hastalarında Konfor ve Semptom İlişkisi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, Journal of Nephrology Nursing. 2022;17(1):10-20.
17. Ören B, Enc N. Development and psychometric testing of the self-care agency scale for patients undergoing long-term dialysis in Turkey. Journal of Renal Care 2014;40(4):266–273.
18. Önsöz HB, Usta Yeşilbalkan O. Reliability and validity of the Turkish version of the dialysis symptom index in chronic hemodialysis patients. Turk Neph Dial Transpl 2013;22:60-7.
19. nefroloji.org.tr [Internet]. Türk Nefroloji Derneği 2020 yılı raporu. (2020). [Erişim Tarihi: 22.05.2022]. Erişim linki: https://nefroloji.org.tr/uploads/folders/file/REGISTRY_2020.pdf
20. Hindistan S, Deniz A. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastalarda Semptom Değerlendirmesi. Bezmialem Science 2018;6:112-8.
21. Efe D, Kocaöz S. Adherence to diet and fluid restriction of individuals on hemodialysis treatment and affecting factors in Turkey. Japan Journal of Nursing Science 2015;12;113-123.
22. Kalender N, Tosun N. Determination of the relationship between adequacy of dialysis and quality of life and self-care agency. Journal of Clinical Nursing 2013;23:820–828.
23. Usta YÖ, Karadakovan A. Periton diyalizi hastalarının genel öz yeterlilikleri. Nefroloji Hemşireliği Derneği Dergisi 2005, Mart-Haziran, 39-44.
24. Mollaoğlu M. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve depresyon, Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2005; Temmuz-Ekim, 55-60.
25. Muz G, Eğlence R. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Bakım Gücü ve Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi. Balikesir Saglik Bilimleri Dergisi 2013;2(1):15-21.
26. Weisbord SD, et al. Prevalence, severity, and importance of physical and emotional symptoms in chronic hemodialysis patients. JASN 2005;16:2487-94.
27.Caplin B, Kumar S, Davenport A. Patients’ perspective of haemodialysis-associated symptoms. Nephrol Dial Transplant 2011;26:2656–2663.
28. Göriş S, et al. Do symptoms related to hemodialysis affect marital adjustment? Sexuality and Disability 2016;34(1):63–73.
29. Taş Ferdi S, ve ark. Akut ve kronik böbrek yetmezliğinde mortalite nedenleri. Fırat Tıp Dergisi 2011;16(3):120-124.