Ekrem GÜNER, Kamil Gökhan ŞEKER, Şebnem İZMİR GÜNER

Darüşşifalardan Günümüz Sağlık Kurumlarına Yılan Sembolü

Sağlık ile yılan arasındaki ilişki çok eski dönemlerden beri bilinmektedir. Bu sebeple yılan, sağlık ile ilişkili birçok meslek ve kurumun sembolü yapılmıştır. Ocak 2014- Ocak 2017 tarihleri arasında internet ortamı, kütüphaneler ve arşivlerde Anadolu Selçuklu Darüşşifaları ve kitabeleri üzerine yazılmış makale, kitaplar ve görseller araştırıldı. Kitabe, kapı veya duvarlarında yılan sembolü kullanmış olan darüşşifalar ile günümüzde ambleminde yılan sembolü kullanan sağlıkla ilgili meslek ve kurumlar araştırıldı. Bu çalışmada, ülkemizde bazı meslek ve kurumların amblemlerinde sağlığın sembolü olarak kullandıkları yılan figürlerinin Anadolu Selçuklu Devleti Darüşşifalarında da kullanılan dönemin yılan motiflerinden kaynaklandığını yazılı ve görsel bilgiler eşliğinde ortaya koyduk.

Anahtar Kelimeler:

Yılan, Darüşşifa, Tıp sembolü, Sağlık Sembolü, Sembol

From Dar Al-Shifas to Present Health Institutions Symbol Snake

The relationship between health and snake has been known since ancient times. For this reason, snake has been made a symbol of many health-related occupations and institutions. Between January 2014 and January 2017, articles, books and visuals on Anatolian Seljuks’s Dar Al-Shifas and their inscriptions were searched in the internet, libraries and archives. In the inscription, doors or walls of the hospital, which used the symbol of the snake and the health of the emblem with the symbol of the snake health-related occupations and institutions were investigated. In this study, the snake figures used as a symbol of health in the emblems of some professions and institutions in our country have been revealed with the written and visual information of the snake motifs of the period used in the Anatolian Seljuks’s Dar Al-Shifas.

Keywords:

Snake, Dar Al-Shifas (hospital), The Symbol of Medicine, Symbol, Faculty of Medicine,

___

1. Başar Z. Halk Hekimliğinde ve Tıp Tarihinde Yılan. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Yayınları, Ankara, 1978.
2. Erdemir A.D. Tıp Tarihi ve Deontoloji. Güneş & Nobel Yayınları, Bursa, 1996; s187-194.
3. Erk N. Veteriner Tarihi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları, Ankara, 1978, 195; s1-26.
4. Akça T. Evaluation Of The Pergamon Asklepieion With The Medical Point Of View. Cukurova University Health Sciences Institute. Doctoral Program in Medical History And Ethics. Adana, Turkey, 2013.
5. Leventi I. The Iconography Of Health in The Classical Years. Athens: Hellenic National Archive of Documents, 1991, p 137.
6. Bayat AH. Tıp Tarihi. Genişletilmiş 3. Baskı. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2016; s: 70-71.
7. Ögel B. Türk Mitolojisi. 6. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara, 2014.
8. Armutak A. Doğu Ve Batı Mitolojilerinde Hayvan Motifi II. Sürüngenler, Balıklar, Kanatlılar ve Mitolojik Hayvanlar. İstanbul Üniversitesi, Veterinerlik Fakültesi Dergisi, İstanbul, 2004; 30: (2), s143-157.
9. Hançerlioğlu O. Dünya İnançları Sözlüğü. Remzi Kitabevi. İstanbul, 2010; s 561.
10. Yöndemli F. Tarih Öncesinden Günümüze Yılan. Piramit Yayıncılık. Ankara, 2004.
11.Ferber M. "Serpent". A Dictionary Of Literary Symbols. Cambridge University Press. Cambridge, 1999; pp185-190.
12.Eski Ahit, Tekvin 3,4, Bap 3. Kitabı Mukaddes Şirketi. İstanbul, 2002, s13-19.
13. Tümer G. “Yılan”. Argos Yeryüzü Kültür Dergisi. 1990; 25, s127-142.
14. Rosenberg D. Dünya Mitolojisi. 4. Baskı,İmge Kitabevi. Ankara, 2006.
15. Görkey Ş. Asklepios Kültü ve Anadolu’dan Bazı Örnekler. III. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri (20-23 Eylül 1993). Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999, s349.
16. Menez A. The Subtle Beats, Snakes From Myth To Medicine. New York: Taylor- Francis version 4, 2003.
17. Karabulut D. Türk Söylence Sözlüğü, Türkiye: E-Kitap, 2011.
18. Biray N. Terim Dünyamızda Yılan: Kavram, Anlam Ve Yapı Bakımından. Avrasya Terim Dergisi, 2013; 1: s95-113.
19. Black J, Green A. Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü, Tanrılar, İfritler, Semboller. Aram Yayıncılık. İstanbul; 2003, s 237.
20. Orozobaev M. Kırgız Halk İnancı ve Halk Hekimliği Uygulamalarında Yılan. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. 2012;15: s107-123.
21. Ersoy N. Semboller ve Yorumlarla Görünenden Görünmeyene. İstanbul, 1990.
22. Mant S. Halk Sanatında "Şahmaran". (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir, 1998.
23. Campbell J. İlkel Mitolojisi, Tanrı’nın Maskeleri, Çeviren: Kudret Emiroğlu. İmge Kitapevi Yayınları. İstanbul, 1995; s383.
24. Şahin S. Göstergebilim Açısından Yılan İmgesi’nin Almancada Ve Türkçede Değerliliği. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012; 21: (2), s 159-168.
25. Jackson D. Gılgamış Destanı. Çeviren: Ahmet Antmen. Arkadaş Yayınevi. Ankara, 2013; s91.
26. Çıblak N. Tarsus Kültürünün Tanıtımında Şahmeran Efsanelerinin Önemi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Adana 207;16: s185-196.
27. Karlıkaya E. Hekimliğin Sembolü Olarak ‘Yılan’ Figürünün Seçilmesinin Nedenleri. Sendrom, 2001; 13: 69–77.
28. Caton R. The Temples And Ritual Of Asklepios. 2nd Ed. London: C. J. Clay, 1900.
29. Risse Gb. Mending Bodies, Saving Souls: A History Of Hospitals. New York, Oxford: Oxford University Press, 1999.
30. A. Antoniou, et al. The Rod And The Serpent: History’s Ultimate Healing Symbol Stavros World J Surg. 2011; 35: s217–221.
31. Yöndemli F. Hayat Ağacı Ejder Yılan. Nüve Kültür Merkezi. İstanbul, 2006.
32. Turan O. On İki Hayvanlı Türk Takvimi. DTCF Yayınları, Tarih Serisi. Ankara, 1941;3: s1-139.
33. Tavkul U. Kültürel Etkileşim Açısından 12 Hayvanlı Türk Takviminin Yayılışı. Modern Türk Araştırmaları Dergisi. 2007; 4: s24-45.
34. Girland Kültür Sanat Galerisi.: Http://Girlandkultursanat.Com/2010/12/Sifa-Tasi/.
35. Kemaloğlu M. XI.-XIII. Yüzyıl Türkiye Selçuklu Devletinde Dârüşşifalar. Hikmet Yurdu, Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 2014; 7 (13); 289- 301.
36. Tandoğan A. Hastahanelerde Yatan Hasta Katlarının İç Mekân Analizi, Adana Örneği, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İç Mimarlık Anasanat Dalı, Adana, 2012.
37. Kemaloğlu M. Türkiye Selçuklularında İçtimai Müesseseler ve Eserler. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 2014;1(4): s9.
38. Benek BS. An Example For The Application of Music Therapy in The Medical History: Divrigi Darüssifa. Acta Med Anatol 2015;3(2), s63-66.
39. Cantay G. Kadın Baniler Ve Dârü’ş-Şifalar, Editör N. Yıldırım, Sağlık Alanında Türk Kadını, İstanbul, 1998.
40. Bayhan AA, Salman F, Çelik A. Çankırı'dan Birkaç Figürlü Plastik Bezeme. Journal of Fine Arts Faculty. 2011;20, s13-24.
41. Ünver S. Süheyl Ünver’in Konya Defterleri. Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık, 2013. 42. Sipahi C. Röportaj: Prof. Dr. Ahmet Noyan. Aktüel. 2008;79(3):s15-18.
43. Koç A, Küçükaslan Ö. Türkiye’de Veteriner Hekimliği Ambleminin Tarihsel Gelişimi. Vet Hekim Der Derg. 2008; 79(3): s31-36.