Sağlık kurumlarına başvuran hastaların sağlık okuryazarlığının ve kullanılan eğitim materyallerinin sağlık okuryazarlığına uygunluğunun değerlendirilmesi

Amaç: Araştırma, bir vakıf üniversitesi ve bir devlet hastanesine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığının ve kullanılan eğitim materyallerinin sağlık okuryazarlığına uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipte bir araştırmadır. Araştırma kapsamına bir Vakıf Üniversitesi ve Devlet Hastanesinin dahiliye polikliniklerine başvuran toplam 688 hasta alınmıştır. Verilerin toplanmasında, sağlık okuryazarlığını değerlendirmeye yönelik soru formu, Genel Sağlık Anketi, eğitim materyallerinin okuryazarlık yönünden uygunluğu için “Yazılı Materyallerin Uygunluğunun Değerlendirilmesi” formu ve materyallerin güvenirlik ve bilgi kalitesinin değerlendirilmesinde Tüketici Sağlığı Bilgileri için Kalite Kriterleri (DISCERN) ölçüm aracı kullanılmıştır. Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 46.21±15.76, %72.2 ‘si evli ve %67.6 kadın, %44.8'i çalışmıyor ve %33’ünün geliri giderinden azdır. Hastaların %40.2’sinin okuma düzeyini kötü/çok kötü olarak değerlendirdiği, %52.5’inin bilgisayar ve 1/3’ünün sağlıkla ilgili bilgilere ulaşmak için internet kullandığı, çoğunluğunun okuma ve yazma ile ilgili aktivitelerde yardım aldığı saptanmıştır. Hastaların %68.9’unun tanı konulmuş bir hastalığı olduğu, %67.7’sinin en az 1 defa hastanede yattığı, çoğunluğunun ilaç kullandığı ve %56.1’ine yazılı bir eğitim materyali verildiği belirlenmiştir. Hastaların sağlık okuryazarlığı ile ilgili durumlara yönelik aktivite puan ortalamaları genel olarak yüksektir. Eğitim düzeyi düşük, geliri az olan, sağlık düzeyi kötü/çok kötü olan ve yüksek riskli hastaların sağlık okuryazarlığı puanlarının daha düşük olduğu belirlenmiştir(p<0.05). İncelenen yazılı eğitim materyalinden %40’ının uygun olmadığı saptanmıştır. Sonuç: Genel sağlık durumu kötü, eğitim düzeyi ve okuma yazma becerisi düşük, 60 yaş ve üstü hastaların sağlık okuryazarlığı yönünden riskli grupta olduğu belirlenmiştir. Bu hastaların sağlık okuryazarlığı yönünden desteklenmesi ve eğitim materyallerinin tekrar gözden geçirilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Okur yazarlık, sağlık okuryazarlığı, hasta eğitimi, öğretim materyalleri

Evaluatıon of health lıteracy and appropriateness of the educatıonal materials to the health literacy of the patıents who applied to the healthcare centers

Aim: The study was conducted to determine health literacy of the patients who applied to a foundation university and a state hospital the healthcare centers and evaluation of the appropriateness of educational materials that have been used in these centers to the health literacy. Methods: This study is a descriptive and cross-sectional type research. A total of 688 patients who were referred to foundation University Hospital and the State hospital's internal medicine outpatient clinics were included in the study. Data was obtained via using questionnaire to evaluate health literacy, General Health Survey, “Evaluation of the Written Materials Appropriateness” form to evaluate available patient educational materials in healthcare centers, DISCERN (Quality Criteria for Consumer Health Information) tool to determine reliability and information quality of the education materials. Results: The mean age of the patients was 46.21±15.76, 72.2% were married and 67.6% were women, 44.8% are not working and 33% are less than the income expenditure. It was found that 40.2% of the patients evaluated their health literacy level as poor and very poor; 52.5% know how to use computer; one in third of them were always using internet to reach health information; the majority of patients stated that they receiving help from others for reading and writing activities. It was determined that 68.9% of the patients were diagnosed with a disease, 67.7% were hospitalized once, the majority used drugs and 56.1% were given a written education material. In general, mean score of patient responses to the activities related health literacy was high. It was determined that the health literacy scores of patients with low education, low income, poor / very poor health status and high risk were lower (p<0.05). It was determined that 40% of the written education materials were not suitable. Conclusion: It has been determined that the general health status is poor, the level of education and literacy are low, and the patients aged 60 and over are at risk for health literacy. It might be suggested that these patients be supported in terms of health literacy and retraining of educational materials.

Keywords:

Literacy, health literacy, patient education, teaching materials,

PDF

___

Nielsen-Bohlman L, Panzer AM, Kindig DA. Committee on Health Literacy. Health Literacy: A Prescription to End Confusion. Washington.DC: National Academies Press, 2004:31-33.
Nutbeam D. Health literacy as a public goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot Int 2000;15 (3): 259-267.
Mancuso JM. Health literacy: a concept/dimensional analysis. Nurs Health Sci 2008;10: 248-255.
Sørensen K, Pelikan J M, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU), Eur J Public Health 2015;25(6):1053–1058.
Durusu-Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray-Ready FN, Çakır B, Akalın HE. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. 1. Baskı, Ankara, Sağlık-Sen Yayınları, 2014S:64-65.
Baker DW, Wolf MS, Feinglass J, Thompson JA, Gazmararian JA, Huang J. Health literacy and mortality among elderly persons. Arch Intern Med 2007;167: 1503–1509.
Tokuda Y, Doba N, Butler JP, Paasche-Orlow MK. Health literacy and physical and psychological wellbeing in Japanese adults. Patient Education and Counseling 2009;75(3):411-417.
Safeer RS, Keenan J. Health literacy: The gap between physicians and patients. American Family Physician 2005;72(3): 463–468.
Bayık-Temel A, Çimen Z. Kronik Hastalığı Olan Yaşlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Algısı ve İlişkili Faktörler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2017;33:105-125.
Hashempour L. Sağlık ve Diyabet Okuryazarlığı: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Örneği (Doktora Tezi), İnci Önal, Yayınlanmamış tez, Ankara, 2018:127-132.
Gökdoğan F, Kır E, Özcan A, Cerit B, Yıldırım Y, Akbal S. Eğitim kitapçıkları güvenilir mi? 2. Uluslararası & IX. Ulusal Hemşirelik Kongresi Kongre Kitabı, Antalya, Türkiye, 2003:517-521.
12. Hoffmann T, Worrall L. Designing effective written health education materials: Considerations for health professionals. Disability and Rehabilitation 2004;26:1166–1173.
NAAL. The health literacy of America’s adults: results from the 2003 National Assessment of Adult Literacy Erişim yeri: https://nces.ed.gov/naal/siteindex.asp, Erişim tarihi: 12.03.2018.
Betz LC, Ruccione K, Meeske K, Chang N. Health Literacy: A Pediatric Nursing Concern. Pediatric Nursing 2008;34(3):231–239.
Mancuso MJ. (2009). Assessment and measurement of health literacy: An integrative review of the literatüre. Nursing and Health Sciences 2009;11:77–89.
Kılıç C. Genel Sağlık Anketi: Güvenirlilik ve Geçerlilik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 1996;7(1):3–10.
Taıt R, French DJ, Hulse GK. Validity and Psychometric Properties of The General Health Questionnaire -12 in Young Australian Adolescent. Australian and New Zealand Journal of Pschiatry 2003;37:374–381.
Doak C, Doak L, Miller K, Wilder L. Suitability Assessment of Materials (SAM). Washington, DC. American Public Health Association;1994. Erişim yeri: http://aspiruslibrary.org/literacy/sam.pdf, Erişim Tarihi: 12.07.2018
Demir F, Özsaker E, Özcan-Ilce A. The quality and suitability of written educational materials for patients. Journal of Clinical Nursing 2008;17:259–265.
Charnock D, Shepperd S, Needham G, Gann R. DISCERN: An instrument for judging the quality of written consumer health information on treatment choices. Journal of Epidemiology and Community Health 1999;53:105–111.
Sanders LM, Zacur G, Haecker T, Klass P. Number of children's books in the home: an indicator of parent health literacy. Ambul Pediatr 2004;4(5):424-428.
World Internet Users and Population Statistics, 2017 Erişim yeri: https://www.internetworldstats.com/stats.htm, Erişim Tarihi: 12.07.2018. 23. Türkiye İstatistik Kurumu. Haber Bülteni, Sayı: 24862, 18 Ağustos 2017, Erişim yeri: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24862, Erişim Tarihi: 12.07.2018.
Yılmaz F, Çolak YM, Ersoy K. Sağlık Okuryazarlığının Hasta Hekim İletişimi Üzerine Etkisi. IV. Sağlık ve Hastane İdaresi kongresi, Antalya. 2010.
Morrıs NS, Maclean CD, Chew LD., Lıttenberg B. The Single Item Literacy Screener: Evaluation of a brief instrument to identify limited reading ability, BMC Family Practice 2006;7(21):2296-21.
Gazmararian JA, Baker DW, Williams MV, Parker RM, Scott TL, Green DC, Fehrenbach SN, Ren J, Koplan JP. Health literacy among Medicare enrollees in a managed care organization. JAMA 1999;281(6):545–551.
Grace G, Christensen R. Literacy and Mental Health Care, Psychiatr Serv 1998;49:7.
Griffin J, Mckenna K, Tooth L. Written Health Education Materials: Making Them More Effective, Australian Occupational Therapy Journal 2003;50: 170–177.